FOUCAULT’NUN İKTİDAR KAVRAMI ÇERÇEVESİNDE TAHAKKÜM İLİŞKİLERİNİN YENİDEN ÜRETİLMESİ: ESRA EROL’DA ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 1 - 24, 26.06.2024

Öykü Yenen Aytekin

https://doi.org/10.14514/beykozad.1325908

Öz

Realite show programları, televizyon türleri arasında kitleler tarafından en çok ilgi gören türlerden birisidir. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun (RTÜK) verilerine göre en çok izlenen programlar arasında yer alan, Realite show programı olarak değerlendirilen evlendirme programlarının izleyiciler nezdinde bu denli çekici olması ve türünün bir özelliği olarak geniş kitlelere ulaşabiliyor olması bu programları disipline edici iktidar mekanizmaları olarak okumanın önünü açmaktadır. RTÜK’ün yayın içerikleri ile ilgili, ailenin güçlenmesi için alınması gereken tedbirler adı altında verdiği kararı sonrasında, bazı programlar yayından kaldırılırken Esra Erol’da programı format değiştirerek yayınlanmaya devam etmiştir. Bu çalışmada Esra Erol’da programında yeniden üretilen söylemler tahakküm ilişkileri bağlamında incelenmiş, Michel Foucault’nun iktidar kavramı çerçevesinde tartışılmıştır. RTÜK kararı öncesi ve sonrası dönemden üçer tane olmak üzere toplamda altı program inceleme kapsamına alınmıştır. İnceleme sonucunda programlarda sunucu, uzman ve loca olmak üzere üç farklı otorite figürü olduğu saptanmıştır. Sunucu, uzman ve locanın onaylanmayı beklediği iktidar konumuna sahip otorite figürü olarak ortaya çıkmıştır. Uzman, bilimsel bilginin temsili olarak yer alırken loca ise toplumsal baskının temsili olarak programlarda yer almaktadır. Karar öncesi ve karar sonrası olarak karşılaştırıldığında ise karar sonrasında yayınlanan programlarda otoriter tavrın daha baskın olduğu görülmüştür. Tahakküm ilişkilerinin her iki dönemde de programdaki aktörler tarafından tekrar tekrar yeniden üretildiği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Evlendirme programları, otorite, tahakküm, iktidar

REPRODUCTION OF DOMINATION RELATIONS WITHIN THE FRAMEWORK OF FOUCAULT'S POWER CONCEPT: ESRA EROL’DA

Öz

Reality show programs are one of the most popular types of television programs among audiences. According to data from the Radio and Television Supreme Council (RTÜK), matchmaking programs evaluated as reality shows, which are among the most watched programs, are so attractive to viewers and can reach large audiences as a characteristic of the genre, opening the way for reading these programs as disciplinary mechanisms of power. After the decision made by RTÜK regarding the content of the broadcasts, under the name of measures to strengthen the family, some programs were taken off the air, while Esra Erol continued to broadcast the program by changing its format. In this study, the discourses reproduced in Esra Erol's program were examined in the context of power relations and discussed within Michel Foucault's concept of power. Six programs, three before and three after the RTÜK decision, were included in the study. As a result of the examination, it was found that there were three different authority figures in the programs: the host, expert, and the audience in the program. The host, expert, and the audience were found to be in a position of power awaiting approval. The expert represents scientific knowledge, while the audience represents social pressure. When compared before and after the decision, it was seen that the authoritarian attitude was more dominant in the programs aired after the decision. Additionally, it was determined that power relations were repeatedly reproduced by the actors in the program in both periods.

Anahtar Kelimeler

Marriage shows, authority, domination, power

Kaynakça

• Anter, A. (2020). Power and Rulership in Max Weber. Context and Effect of a Conceptual Pair. Scienza & Politica, 32(63), 9-20.
• Bentham, J. (1995). Miran Bozovic (eds). Panopticon Writings. Verso.
• Best, J. W., & Khan, J. V. (1995). Research in Education. Prentice of India.
• Bolin, G., & Jerslev, A. (2018). Surveillance through Media, by Media, in Media. Northern Lights, 16 (3), 3-21. Brunon, E. A. (2012). Ernst Anne Brunon (der.) Beyond Foucault New Perspectives on Bentham’s Panopticon içinde (ss.1-221) Ashgate Publishing.
• Cambridge Dictionary (2021). “Power.” https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/temel-ingiliz-ingilizcesi/power. Erişim tarihi: 10.02.2021
• Carlsson, E., & Jarlbrink, J. (2018). All-Seeing Eyes: Metaphors of Surveillance in the Media Monitoring Industry. Northern Lights, 16(1), 23-39.
• Castells, M. (2005). Ağ Toplumunun Yükselişi. (Ebru Kılıç, Çev.). İstanbul Bilgi Yayınları.
• Creeber, G. (2008). The Television Genre Book. British Film Institute.
• Cumhuriyet (2016, Nisan 3). Kadından alacağımız eğitime ihtiyacımız yok. Erişim tarihi 16.12.2023. https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/kadindan-alacagimiz-egitime-ihtiyacimiz-yok-509377
• Çelebi, V. (2013). Michel Foucaul’da Bilgi, İktidar ve Özne İlişkisi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(1), 512-523.
• Diken (2015, Ocak 1). Yılın ilk cinsiyetçi açıklaması: Sağlık Bakanı’na göre kadının kariyeri annelik olmalı. Erişim tarihi 16.12.2023. https://www.diken.com.tr/yilin-ilk-cinsiyetci-aciklamasi-dustu-bakan-muezzinogluna-gore-kadinin-kariyeri-annelik-olmali/
• Duman, F. (2017). Muhafazakâr Düşüncede ‘Otorite’ Anlayışı. Milel ve Nihal, 14(1), 135-159.
• Erdoğan, İ. (2012). Pozitivist Metodoloji Ve Ötesi Araştırma Tasarımları Niteliksel ve İstatistiksel Yöntemler. Erk Yayınları.
• Foucault, M., & Rabinow, P. (1984). The Foucault, Reader. Panteon Books. New York.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin Doğuşu. (Mehmet Ali Kılıçba, Çev.). İmge Kitabevi.
• Foucault, M. (2003). İktidarın Gözü. (Ișık Ergüden, Çev,). Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2014). Özne ve İktidar Seçme Yazılar 2. (Işık Ergüden ve Osman Akınhay, Çev.). Ayrıntı Yayınları
• Foucault, M. (2019). İktidarın Gözü Seçme Yazılar 4. (Işık Ergüden, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Gaventa, J. (2003). Power after Lukes: An overview of theories of power since Lukes and their application to development. Brighton: Participation Group, Institute of Development Studies. https://www.powercube.net/wp-content/uploads/2009/11/power_after_lukes.pdf
• Güneş, D. C. (2015). Ruh Bedenin Hapishanesidir: Michel Foucault. Ekev Akademi Dergisi, 19(64), 59-72.
• Holmene, I. (2018). Paid or Semi-Public Media? The Norwegian Film Industry’s Strategies for Social Media. Northern Ligths, 16(1). 41-57.
• Hürriyet (2009, Mart 12). Bakan Eroğlu'ndan iş isteyen kadına garip cevap. Erişim tarihi 16.12.2023. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/bakan-eroglundan-is-isteyen-kadina-garip-cevap-11196061
• Leckner, S. (2018). Sceptics and Supporters of Corporate Use of Behavioural Data: Attitudes Towards Informational Privacy and Internet Surveillance in Sweden. Northern Lights, 16(1), 113-132.
• Lyon, D. (2006). Theorizing Surveillance: The panopticon and beyond. Willan Publishing
• McQuail, D. (2010). Mcquail's Mass Communication Theory. Sage Publications.
• Macey, D. (2004). Michel Foucault. Reaktion Books.
• Miller, S. (1990). Foucault on Discourse and Power. Theoria: a journal of social and political theory, 76, 115-126.
• Mills, C. W. (1974). İktidar Seçkinleri. Ünsal Oskay, Çev.). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Moorti, S. (1998). Cathartic Confessions or Emancipatory Texts? Rape Narratives on The Oprah Winfrey Show. https://about.jstor.org/terms
• Özüölmez, K. P. (2019). Michel Foucault’nun İktidar Ve Özne Kavramsallaştırmasına Gözetim Sorunu Üzerinden Bakmak: Black Mirror– Arkangel. Selçuk İletişim, 12(2), 630-655.
• RTÜK. (2017a). Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun.
• RTÜK. (2017b). Vatandaş Bildirimleri Yıllık Raporu 2016.
• Schrift, A.D. (2013). Discipline and Punish. İçinde Christopher Falzon, Timothy O'Leary & Jana Sawicki (Der), A Companion to Foucault. (ss. 137–153). Chichester, UK: Wiley
• Sozluk. (2021). “İktidar.” https://sozluk.gov.tr/. Erişim tarihi: 04.05.2021
• Weber, M. (1947). Guenther Roth ve Claus Wittich (eds.), Economy and Society an Outline of Interpretive Sociology içinde (ss.53-55) University of California Press.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yücedağ, İ. (2017). Modern Toplumda Denetim Asemblajı. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 41, 161-176.