مساله تَذْكِرَةُ المُرُور (جَوَازُ العُبُور)ِ للحجاج الروس القادمين للقدس

Yıl 2019, , 355 - 374, 31.12.2019

Asuman Gölpınar

https://doi.org/10.31456/beytulmakdis.578455

Cited By: 2

Öz

The Issue of Mürûr Tezkiresi (trip permit) for Russian Pilgrims coming to Jerusalem

Öz

Jerusalem has been a
place of pilgrimage for Christians for centuries. After the second half of the
19^th century, the number of people who came to Jerusalem for
pilgrimage has increased considerably. Russia, in particular, has encouraged
its citizens to go to Jerusalem as an indicator of its presence in the Holy
Land. As a result of these incentives, at the end of the 19^th
century and at the beginning of the 20^th century, very large groups
of Russian pilgrims came to Jerusalem and formed the most crowded pilgrimage
groups. The fees charged for the trip permits –mürûr tezkiresi- demanded by the
Ottoman State from the passengers were subject to complaints by the Russian
authorities on the grounds that they constitute an extra burden on these
materially troubled pilgrims. In this study after summarising what the trip
permits or certificate –mürûr tezkiresi- is, the meaning of Jerusalem for the
Russian pilgrims, the privileges given to them by the Ottoman Empire and the
steps taken by Russia to encourage its citizens to go to Jerusalem will be
briefly discussed.  This will be followed
by the complaints of Russians on the payment of trip permits as reflected in
the Ottoman archival documents and the different opinions of the Ottoman
authorities on this issue will be evaluated.

Anahtar Kelimeler

Jerusalem, Russian pilgrims, Christian, pilgrims, Russian pilgrims, travel permits

KUDÜS’E GELEN RUS HACILARIN MÜRÛR TEZKİRESİ MESELESİ

Öz

Kudüs Hristiyanlar için yüzyıllardır bir hac
mekânıdır. 19. yüzyılın ikinci yarısından sonra Kudüs’e hac amacıyla gelenlerin
sayılarında çok büyük artışlar yaşanmıştır. Özellikle Rusya, kutsal topraklarda
varlık gösterebilmenin bir unsuru olarak vatandaşlarını Kudüs’e gitmeleri için
teşvik etmiştir. Bu teşvikler neticesinde, 19. yüzyılın sonlarında ve 20.
yüzyılın başlarında, Ruslardan oluşan çok büyük hacı kafileleri Kudüs’e gelmiş
ve en kalabalık hac gruplarını Ruslar oluşturmuşlardır. Osmanlı Devleti’nin
yolculardan talep ettiği mürûr tezkiresi için istenilen ücret, maddi açıdan
oldukça sıkıntılı olan bu hacılara ilave bir külfet oluşturduğu gerekçesiyle
Rus makamları tarafından antlaşmalar dayanak gösterilerek şikâyet konusu
yapılmıştır. Bu makalede, mürûr tezkiresinin ne olduğu kısaca özetlendikten
sonra Kudüs’ün Rus hacılar için ne ifade ettiği, Osmanlı’nın onlara verdiği
imtiyazlar, Rusya’nın Kudüs’e gitmeleri hususunda kendi vatandaşlarını teşvik
için attığı adımlar kısaca ele alınacak ve Osmanlı arşiv vesikalarına yansıdığı
boyutuyla Rusların mürûr tezkiresi harcı ödemeleriyle ile ilgili şikâyetleri ve
Osmanlı makamlarının bu husustaki farklı mütalaaları değerlendirilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Kudüs, Rus hacılar, Osmanlı-Rus ilişkileri, Hristiyan, hacılar, Rus hacılar, mürûr tezkiresi, Osmanlı-Rus ilişkileri

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)- A.}DVN.NMH, 33.15.1.1, 29 Z 1313/ 30 Mayıs 1312 (11 Haziran 1896).
• - BEO, 2562.192111.7.1, 14 Mart 1321 (27 Mart 1905)
• - BEO, 2562.192111.5.1, 28 Muharrem 1323/ 22 Mart 1321 (4 Nisan 1905)
• - BEO, 2551.191279.1, 6 Safer 1323/ 29 Mart 1321 (11 Nisan 1905)
• - BEO, 2562.192111.2.1, 15 Safer 1323/ 7 Nisan 1321 (20 Nisan 1905)
• - BEO, 2562.192111.4.1, 17 Safer 1323/ 9 Nisan 1321 (22 Nisan 1905).
• - BEO, 2562.192111.1, 21 Safer 1323/ 13 Nisan 1321 (26 Nisan 1905).
• - BEO, 2770.207709.3.1, Muharrem 1324/ Şubat 1321 (Şubat 1906).
• - BEO, 2759.206902.1, 18 Zilhicce 1323/ 29 Kanun-ı sâni 1321 (12 Şubat 1906).
• - DH.MKT, 2339.96.1, 2 Muharrem 1318/ 18 Nisan 1316 (1 Mayıs 1900).
• - DH.MKT, 2403.9, 20 Cemaziye’l-evvel 1318/ 2 Eylül 1316 (15 Eylül 1900).
• - DH.MKT, 997.13.5.1, 4 Zilhicce 1323/ 16 Kanûn-ı sânî 1321 (29 Ocak 1906)
• - DH.MKT, 997.13.6.2, 18 Kanun-ı sâni 1321/ 6 Zilhicce 1323 (31 Ocak 1906).
• - DH.MKT, 997/13/8/2, 19 Muharrem 1324/ 2 Mart 1322 (15 Mart 1906)
• - DH.MKT, 1193/9/2/1, 15 Receb 1325/ 11 Ağustos 1323 (24 Ağustos 1907)
• - DH.MKT, 1259/33/3/1, 4 Receb 1326/ 19 Temmuz 1324 /1 Ağustos 1908)
• Avcı, Y. (2004). Değişim Sürecinde Bir Osmanlı Kenti: Kudüs (1890-1914), Ankara: Phoenix Yay.
• Aybay, R. (1985, Ocak). “Son Dönem Osmanlı, TBMM Hükumeti ve Erken Cumhuriyet Dönemlerinde Pasaportlar”, Tarih ve Toplum, c. 3/13, (ss. 46-53).
• Çadırcı, M. (1993). “Tanzimat Döneminde Çıkarılan Men‘-i Mürûr ve Pasaport Nizâmnâmeleri”, Belgeler, cilt 15, no. 19, (ss. 169-182).
• Georgevich, T. S. (1918, Ocak). “Serbia and the Holy Land”, Journal of Theological Studies, no. 74-75, (ss. 97-114)
• Gerber, H. (1985). Ottoman Rule in Jerusalem 1840-1914, Berlin: Klaus Schwarz Verlag.
• Graham, S. (1913). With the Russian Pilgrims to Jerusalem, Londra: Macmillian and Co.
• Hummel, T. (2010) “Russian Pilgrims: A Peasant Army Invades Jerusalem”, Jerusalem Quarterly, v. 44, s. 40, (ss. 39-44). Bancroft, J. M. (1890). Deaconesses in Europe and Their Lessons for Amerika, New York: Hunt & Eaton.
• Kane, E. M. (2005). “Holy Places and the Multi-Confessional Empire, Russian Policy Toward the Ottoman Empire under Tsar Nichola 1825-1855”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Princeton Üniversitesi.
• Kapitülasyonlar: Tarihi, Menşei, Asılları, Macar İskender ve Ali Reşad (çev.), İstanbul: Dersaadet Kanaat Matbaası, 1330.
• Kushner, D. (1999). “From Eyalet to Sancak: The District of Acre in Transition, 1840-1918”, XIII. Türk Tarih Kongresi, 04-08 Ekim 1999, Ankara, Erişim adresi: http://www.ttk.gov.tr/yayinlarimiz/xiii-turk-tarih-kongresi-04-08-ekim-1999-ankara-iii-cilt-iii-kisim/ s. 2024 .
• Kütükoğlu, M. (2006). “Mürûr Tezkiresi”, TDV İslâm Ansiklopedisi, cilt: 32, TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/murur-tezkiresi .
• Mazza, R. (2009). Jerusalem From the Ottomans to the British Rule, Londra, New York: Tauris Pub.
• Muâhedât Mecmûası, Ankara: TTK, 2008, cilt 1, cilt 2, cilt 3.
• Sâlname-i Vilâyet-i Beyrut, 1310 sene-i maliye, Beyrut, 1310.
• Sezer, H. (2003). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Seyahat İzinleri”, A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fak. Tarih Araştırmaları Dergisi, cilt XXI, sayı 33, (ss. 105-124).
• Turna, N. (2013). 19. Yy’den 20. Yy’ye Osmanlı Topraklarında Seyahat, Göç ve Asayiş Belgeleri Mürûr Tezkireleri, İstanbul: Kaknüs Yayınları.