EYYÛBÎ DÖNEMİ BEYTÜLMAKDİS MEDRESELERİ: KURULUŞ, İŞLEYİŞ VE FONKSİYON

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 2, 1 - 14, 15.12.2018

Harun Yılmaz

https://doi.org/10.31456/beytulmakdis.480671

Cited By: 2

Öz

Beytülmakdis’in
yaklaşık doksan yıl süren Haçlı işgalinin ardından Selâhaddîn-i Eyyûbî tarafından
yeniden fethi şehrin Müslüman kimliğinin teşekkülünde en önemli dönüm
noktalarından birini teşkil etmektedir. Gerek fethin hemen ardından bizzat
Selâhaddin Eyyûbî gerekse sonraki dönemlerde diğer Eyyûbî melik ve emîrleri
tarafından bu amaçla şehirde özellikle vakıflar yoluyla çeşitli imar
faaliyetlerinde bulunulmuştur. Bu faaliyetlerin başında ise şehirde kurulan
medreseler gelmektedir. Yapı ve işlevleri itibariyle ilmî, iktisadî ve sosyal
hayatla yakından ilişkili müesseseler olan medreseler Eyyûbî melikleri
tarafından ulemanın himayesi için en önemli vasıtalar olarak benimsenmiştir.
Medreseler ayrıca şehre İslam dünyasının hemen her yerinden seçkin âlimlerin ve
onlarla birlikte pek çok talebenin gelmesi demekti. Haçlı istilasıyla Kudüs’ü
terk eden ulemanın şehre yeniden dönüşü, medreselerde ulema için ihdas edilmiş
olan mütevellîlik, nâzırlık, müderrislik ve muîdlik gibi mansıblar yoluyla
hızlı bir şekilde gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. Makalede bu dönemde kurulan
medreselerin tarihi, önde gelen müderrisleri, şehrin dinî, ilmî ve sosyal
hayatında oynadıkları rol üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kudüs, Medrese, eğitim, Eyyûbîler, Beytülmakdis

مدارس بيت المقدس في الفترة الأيوبية: التأسيس والنظام والوظيفة

Öz

The Madrasas of Bayt Al-Maqdis during the Ayyubid period: Establishment, Operation and Function

Öz

After the Crusader
occupation of Jerusalem that lasted for nearly ninety years, Salah al-Din’s liberation
constitutes one of the most important turning points in the formation of the
Muslim identity of the city. Just after the liberation, various activities for
the development of the city had been implemented especially through the
establishment of Waqf foundations by Salah al-Din himself and other Ayyubid Sultans
and princes of the following periods for this purpose. At the forefront of
these activities was the establishment of madrasas in the city. The madrasas,
which were closely related to education, economy, and social life in terms of
their structures and functions, had been adopted by Ayyubid Sultans as the most
important means for the patronage of the ulama or scholars. The madrasas were
also meant that elite scholars and along with them many student from almost
every part of the Muslim World would come to the city. The return of scholars
who had left Bayt al-Maqdis during the occupation of the Crusaders was undertaken
to ensure that this process happened quickly through means of creating positions
in the madrasas for them such as trusteeship, custodianship, professorship, and
assistantship. This paper will focus on the history of the madrasas established
during the Ayyubid period, the leading scholars employed in them, and the role
these madrasas played in the religious, scholarly and social life of the city.

Anahtar Kelimeler

Jerusalem, Madrasa, education, Ayyubids, Bayt al-Maqdis

Kaynakça

• Abdülmehdî, A.H. (1981). el-Medâris fî beyti’l-makdis fi’l-asreyni’l-Eyyûbî ve’l-memlûkî devruhâ fi’l-hareketi’l-fikriyye. Amman: Mektebetü’l-Aksâ.
• Ebû Şâme, M. (2002). Kitâbü’r-Ravzateyn fî ahbâri’d-devleteyn en-Nûriyye ve’s-Salâhiyye ( İbrahim Şemseddin thk.) (Cilt: I-V). Beyrut.
• Hillenbrand, C. (2015). Müslümanların Gözünden Haçlı Seferleri (Nurettin Elhüseyni Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.
• İbn Hallikân, Ş. (1978). Vefeyâtü'l-a‘yân ve enbâu ebnâi’z-zamân (İhsan Abbas thk.). (Cilt: I-VIII). Beyrut: Dâru Sâdır.
• İbn Receb, (2005). Kitâbü’z-zeyl alâ tabakâti’l-Hanâbile (Abdurrahman b. Süleyman el-Useymin thk.) (Cilt I-V). Riyad: Mektebetü’l-Ubeykan.
• İbn Vâsıl, (1972-1977). Müferricü’l-kürûb fî ahbâri Benî Eyyûb (Cilt I-V). Kahire.
• İbnü’l-Esîr, İ. (2002). el-Kâmil fi’t-târîh (Halil Me’mûn Şihâ thk.). (Cilt: I-IX). Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife.Koca, F. (1999).
• İbn Kudâme, Muvaffakuddin. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt: 20, s. 139). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.
• Mahamid, H. (2007) Franks’ Effect on Islamic Spirit, Religious and Cultural Characters in Medieval Syria, Nebula, IV/1, 188-212.
• Mustafa, Ş. (ty.) Salâhuddîn, Dımaşk: Dâru’l-kıla.Runciman, S. (2008). Haçlı Seferleri Tarihi (Fikret Işıltan, Çev.) (Cilt 1-3). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Safedî, (1981). el-Vâfî bi’l-vefeyât (Franz Steiner Verlag thk.) (Cilt: I-XXX).Wiesbaden.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî. (1951). Mir’âtü’z-zamân fî târîhi’l-a‘yân (Cilt 8: I-II). Haydarabad.
• Şeşen, R. (2000). Selâhaddin Eyyubi ve Devri, İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültürünü Araştırma Vakfı.
• Uleymî, M. (1999). el-Ünsü’l-celîl bi-târîhi’l-Kuds ve’l-Halîl (Mahmud Avde el-Ke‘âbine thk.). (Cilt: I-II). Amman: Mektebetü Dendis.
• Yılmaz, H. (2012). Dımaşk Eyyûbî Meliki el-Melikü’l-Muazzam’ın İlmî Hayatı, Önder Kaya (Ed.). Eyyubiler Yönetim, Diplomasi, Kültürel Hayat içinde (ss. 329-347). İstanbul: Küre Yayınları.
• Yılmaz, H. (2008). el-Melikü’l-Muazzam ve Döneminde Dımaşk’ta Kurulan Medreseler, Yayımlanmamış yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Yılmaz, H.(2016). Osmanlı Son Döneminde Medreselerin Islahı ve Panislamizm Tartışmaları Bağlamında Bir Medrese: Kudüs Selâhaddîn-i Eyyûbî Külliye-i İslâmiyyesi ve Külliye Talimatnamesi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, LI, 79-113.
• Yılmaz, H.(2017). Zengî ve Eyyûbî Dımaşk’ında Ulema ve Medrese. İstanbul: Klasik Yayınları.