Attempts to Assassinate Sultan Salah al-Din by the Order of Assassins

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 2, 239 - 252, 15.12.2021

Ramy Mahmoud

https://doi.org/10.31456/beytulmakdis.808772

Öz

The Order of Assassins, led by Hassan Sabbah, was one of the dangerous military arms of the Ismaili creed in the fifth and sixth centuries AH. It established a state extending over several citadels over a continuous geographical area until it became known the land of Ismailia. The order continued to resist adversaries from east and west through employing both a defensive and offensive strategy at the same time. The first strategy is having an organised army -in the contemporary sense- which can change and be a tool for the expansion of the state. As for the second strategy, it was based on the assassination of key adversaries. This was an unconventional tactic and the most dangerous of that time, as Muslims in that period were not familiar with such methods in wars or in peace; A man would disguise himself amongst the people and then attack the ruler or the target figure, killing him without being noticed by others, and without caring whether he is killed or if he would survive this attempt. This new method caused panic and terror in many of the neighbouring lands at that time. It must be noted that their fame travelled far and the English word Assassin is a corruption of the Arabic words Hashashin, due to their fame for targeted killing and thus spreading fear to those in their proximity in the Muslim World or even into Europe. The disciples that committed these acts were known as the Fida'is, the key figures that managed to kill the Vizier of the Seljuk state, Nizam al-Mulk in Ramadan 485AH/1092CE., as well as numerous assassination attempts of Muslim and non-Muslim military leaders. The paper deals with the relationship between the Ayyubids, and Salah al-Din in particular, with the Order of the Assassins, through focusing on their religious backgrounds, and the premises, which was a major cause of the conflict. In doing so, the paper briefly discusses the doctrinal background of the Nizari Isma'ili sect, as well as what Salah al-Din and his Sunni army represented. As for the military character and valour of the Assassins, this was represented through discussing two important figures from the Assassins, Hassan Sabbah and Rashid al-Din Sinan, and the relationship of the latter with Salah Al-Din. The study also briefly discusses the attempts by the Order to assassinate Salah al-Din through going back to primary sources that were contemporary to the events, such as the historian Ibn Abi Shama amongst other. They killed many leaders, politicians, statesmen and scholars, even this method caused terror and threats among many soldiers of neighboring countries, and it was among those attempts through which they sought to eliminate their competitors, including the attempt to assassinate the Ayyubid leader Salah al-Din.

Anahtar Kelimeler

Isma'ilism, Nizari, Order of Assassins, Hassan Al-Sabah, Salah al-Din

محاولات اغتيال السلطان صلاح الدين الأيوبي من قبل جماعة الحشاشين

Öz

كانت جماعة الحشاشين بزعيمها حسن الصباح أحد الأذرع العسكرية الخطيرة للاعتقاد الإسماعيلي في القرن الخامس والسادس الهجريين، فقد أسست دولة مترامية الأطراف تمثلت في عدة قلاع على مساحة جغرافية متصلة حتى أُطلِق عليها بلاد الإسماعيلية. ولكي تبقى الجماعة حصينة ضد الهجمات التي تحيط بها شرقًا وغربًا أسست نظامًا دفاعيًا وهجوميًا -في آنٍ- قائمًا على استراتيجيتين، الاستراتيجية الأولى هي الجيش المنظَّم -بالمفهوم المعاصر-، الذي يستطيع أن يُغير ويكون أداةً لتوسّع الدولة. والاستراتيجية الأخرى هي استراتيجية الاغتيال، وكانت هذه هي الأخطر في عصرها، حيث لم يعهد المسلمون في ذلك العصر مثل هذا الأسلوب في الحروب أو في السّلم؛ رجلٌ يتخفّى بين الناس ثم يثِب على الحاكم أو الشخصية المستهدفة يقتله غيلة دون أن يشعر به الآخرون، ودون أن يهتمّ لنفسه سيُقتَل أم سينجو من هذه الفعلة، وقد سبب هذا الأسلوب الجديد الرعب والفزع في كثيرٍ من الدولة المجاورة ذلك الوقت. ومن الجدير بالذكر أن كلمة assassination الإنجليزية –التي تعني كلمة الاغتيال في العربية- إنما تطوّرت من كلمة الحشاشين، وهذا لشهرتهم بالاغتيالات ونشرهم الرعب في الجغرافية المحيطة بهم سواء في العالم الإسلامي أو في أوربا. وقد اتَّبعتْ جماعة الحشاشين أسلوب الاغتيالات للقادة الكبار، ومن ثم سُموا بالفداوية، وكان من أهم من اغتيلوا على يد هؤلاء الحشاشين أشهر وزراء السلاجقة نظام الملك، ولم يقف الأمر عنده فطالت محاولات الاغتيالات الكثير من القادة العسكريين المسلمين وغيرهم.
يعالج هذا البحث العلاقة بين صلاح الدين والأيوبيين -بشكل عام- وبين جماعة الحشاشين؛ من خلال التركيز على الخلفيات الدينية لكل من الفريقين، والمنطلقات التي كانت عند كل واحد منهما التي كانت سببا أساسيا في تأجج الصراع، وتم ذلك من خلال عرض سريع للخلفية العقدية لجماعة الحشاشين الإسماعيلية، كذلك عرض مختصر لما يمثله صلاح الدين الأيوبي وجيشه السني. أما السمة العسكرية والبأس الذي كان عند الحشاشين فقد حاولنا إظهاره من خلال عرض لشخصيتين هامتين في الجماعة هما حسن الصباح وراشد الدين سنان، وعلاقة الأخير بصلاح الدين والشد والجذب الذي حدث بينهما. وذكر البحث المحاولات التي كانت من طرف الحشاشين لاغتيال صلاح الدين الأيوبي معتمدا في ذلك المراجع التاريخية التي كانت معاصرة لهذه الأحداث أمثال المؤرخ ابن أبي شامة وغيره.

Anahtar Kelimeler

إسماعيلية, نزارية, حشاشون, صلاح الدين, حسن الصباح

Haşhaşilerin Selahaddin Eyyubi’ye Suikast Girişimleri

Öz

İsmailiyye, İsnâ Aşeriyye’den sonra en büyük Şia fırkası sayılmaktadır. İsmailiyyenin yaşadığı en büyük bölünme, Fatımî halifesi Mustansır Billah’ın vefatından sonra gerçekleşmiştir. İsmâilîlerden bir grup el-Mustansir Billah'dan sonra oğlu Nizar’ın diğer grup da oğlu al-Musta'li'nin imam olması gerektiğine inanmaktaydılar ve aralarındaki ihtilafın merkezinde de bu ayrılık yatmaktaydı.
Fatımi İsmaililiği, doğu ve batıdan insanları kendine çekmeye çalıştı. Bu süreçte İsmaililik düşüncesine tabi olan en önemli isimlerin başında İran asıllı Hasan el-Sabah yer almaktaydı. O, İsmâilî akidesini öğrenmek üzere Mısır'a geldi ve Nizar imamlığına bağlandı. Sonrasında İsmâlî inancını yaymak ve mezhebin fikirlerine dayalı bir devlet kurabilmek için bir kale inşa etmek üzere geri döndü. Adına Alamut denilen bu kaleyle yetinmeyerek çevrede yer alan diğer kaleleri de fethetmeleri sonrasında bir devlet gibi hareket etmeye başladılar.
İsmailiye devleti, coğrafi olarak bir bölgeye ve kalelerini savunacak bir orduya sahip olduktan sonra bölgedeki birçok ülke için tehdit haline geldi. Özellikle düşmanlarına o tarihe kadar eşine rastlanmadık bir yöntem olan suikast stratejisini kullandılar. O tarihte Müslümanlar tarafından bilinmeyen bu stratejiye göre casuslarını ve fedailerini düşman ordugâhına gönderiyorlardı ve gizlenen bu casus fırsatını bulduğunda hedefteki komutanı öldürmek üzere harekete geçiyordu. Bu yöntemle birçok komutan, siyasetçi ve ilim adamı öldürülmüştür. Bu yöntem birçok komşu ülke orduları için bir terör tehdidi oluşturdu. Onların rakip gördükleri düşmanları yok etme çabaları arasında Eyyubi lideri Selahaddin’e suikast girişimi de yer almaktaydı.
Bu çalışma, İsmâilîler ile onlardan bir grup olan Haşhaşîlerin ortaya çıkışları ve kurdukları devlet hakkında kısa bir girişten sonra Selahaddin ve devleti Eyyûbiler ile Haşhaşiler arasındaki ilişkilere özellikle Selahaddin’in Mısır’da bir kuvvet olarak ortaya çıkması ve yükselişi sonrasında Haşhaşilerin siyasi ya da mezhepsel nedenlerle onu yok etmeye yönelik faaliyetlerine odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İsmâilîlik, Nizârî, Haşhaşîler, Hassan Sabbâh, Selahaddin

Kaynakça

• Al-Asfahani, I. (1900), Tarikh Dawlat al-Saljouq. Cairo: Sharikat Tabi al-Kutub al-Arabiyah.
• Al-Dhahabi, (1984) Siyar A‘lam al-Nubala’. Beirut: Mu’asaat al-Risalah.
• Ashour, S. A. (1972), Misir wal-Sham fi Asr al-Ayubiyin wal-Mamalik. Beirut: Dar al-Nahadah al-Arabiyah.
• Bedrettin BASUĞUY, SALÂHADDÎN-İ EYYÛBÎ ve RÂŞİDÜDDÎN SİNÂN: NİZÂRÎ FEDÂÎLER ve SUİKASTLAR, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, Kasım-2017 Cilt:9 Sayı:2 (18).
• Canverenli, Meral (2020) Haşhaşîlerin müslümanlar üzerine düzenledikleri suikastlar, Yayınlanmamış yüksek lisans, Necmettin Erbakan Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı / İslam Tarihi Bilim Dalı.
• Daftary, Farhad (1996), Khurafat al-Hashashin wa-Asatir al-Ismailiyin. Damascus: Dar al-Madi.
• Daftary, Farhad (2007)"Râşidüddin Sinân El-İsmâilî", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/rasiduddin-sinan-el-ismaili (10.09.2020).
• Daftary, Farhad (2016), Mu‘jam Tarikh al-Ismailiyah. Beirut: Dar Saqi.
• Ibn Abi Shamah, (1997), al-Rawdatayn fi Akhbar al-Dawlatayn al-Nuriyah wal-Salahiyah. Beirut: Mu’asasat al-Risalah.
• Ibn al-Athir, (1997), al-Kami fi al-Tarikh. Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi.
• Ibn Khaldoun, (1988), Tarikh Ibn Khadoun: Dian al-Ibar wal-Khabar fi Tarikh al-Arab wal-Barbar.
• Ibn Shadad, B. (1994), al-Nawadir al-Sultaniyah wal-Mahasin al-Yusufiyah. Cairo: Maktabat al-Khanji.
• Ibn Wasil, (1957), Mufarij al-Kurub fi Akhbar Bani Ayuub. Cairo: Dar al-Kutub wal-Wathaiq al-Qawmiyah.
• Ivanow W. (1931), Alamut, The Geographical Journal, Vol. 77, No. 1 (Jan., 1931), pp. 38-45.
• Jamal al-Din. M. S. (1998) Dawlat al-Ismailiyah fi Iran. Cairo: al-Dar al-Thaqafiyah lil-Nashir.
• Lewis, B. (2006), al-Hashashun firqah thawriyah fi al-Islam. Cairo: Maktabat Madbouli.
• Al-Maqrizi, A. (n.d.), Iti‘az al-Hunafa bi-Akhbar al-A’imati al-Fatimiyin al-Khulafa’. Egypt: al-Majlis al-Alaa lil-Shu’un al-Islamiyah.
• Öz, Mustafa (1997),"Haşîşiyye", TDV İslâm Ansiklopedisi, (07.09.2020).
• Özaydın, Abdülkerim (1997) "Hasan Sabbâh", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/hasan-sabbah (07.09.2020).
• Yalçınkaya, Ahmed Said (2019), Selçuklu İran’ında Batıni/Ezoterik Bir Yapılanma: Alamut Nizari İsmaili Örgütünün Teşekkülü (464-518/1072-1124), yayınlanmamış yüksek lisans, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.