Artuklularla Başlayan Mardin-Kudüs İlişkisinin Tarihsel Serüveni ve Kudüs ile Mardin’in Yaşayan Ortak Yönleri

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 1, 1 - 16, 30.06.2022

Musa Biçkioğlu

https://doi.org/10.31456/beytulmakdis.810729

Öz

Kudüs ve Mardin tarihi, sanatsal, sosyal, kültürel ve dini açıdan önemli hususiyetlere sahiptir. Bu iki şehrin, Artuklu hâkimiyeti ile başlayan tarihsel bağının yanı sıra sahip olduğu özellikler itibariyle de ortak ve özel bir durumu bulunmaktadır. Artuk Bey’le başlayan ve daha sonra devam eden Artuklu-Beytülmakdis ilişkisinin Kudüs-Mardin bağlamında günümüz ve gelecek vizyonu üzerinde durulacaktır. Tarihsel ortak değere sahip olan ve günümüzde de neredeyse sadece bu iki şehirde yaşayan birtakım mefhumlar, iki şehrin ayrıcalıklı ortak yönlerine işaret etmektedir. Artukluların, Kudüs’teki hâkimiyetinin sonlanmasına rağmen Kudüs’le olan ilgisi ve ilişkisi devam etmiştir. Bu iki şehrin ortak değerleri ve tarihsel manada birbirleriyle ilintili önemli olayları, geçmişten günümüze ve günümüzden geleceğe bir ufuk ve bir vizyon inşası için önemli bir potansiyele sahiptir. Tarihsel bir misyon olarak Kudüs ve Mardin şehirlerinin geçmiş, günümüz ve gelecek adına önemli bazı hususiyetlerini tarihe not düşmek, bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kudüs, Mardin, Artuk Bey, Sökmen, İlgazi, Belek Gazi

Destekleyen Kurum

İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi

The Historical Adventure of the Mardin–Jerusalem Relationship commencing with the Artuqids and the common living aspects in them

Öz

Bayt al-Maqdis and Mardin have important historical, artistic, social, cultural and religious characteristics. They share a common special position in terms of their historical ties that started with the Artuqid. The present and future vision of the relationship that commenced with Artuq Bey, and then continued will be emphasised in the context of these two cities. Some features that have common historical values and are still present almost exclusively in turn point to the privileged commonalities. Although the Artuqids' reign in Bayt al-Maqdis has ended, their interest and relationship with the holy city continued. The common values of these two cities and the important events that are historically related to each other have an important potential for creating a vision from the past to the present and to the future. As a historic mission, it is the purpose of this paper to highlight some important features of the cities past, present and future.

Anahtar Kelimeler

Bayt al-Maqdis, Mardin, Artuq Bey, Sokman, Ilghazi, Belek Ghazi

المغامرة التاريخية لعلاقة ماردين ببيت المقدس بدءا بالأراتقة وجوانب العيش المشتركة بينهما

Öz

تتسم مدينتا بيت المقدس وماردين بخصائص مشتركة مهمة من الجانب التاريخي والفني والاجتماعي والثقافي والديني والتي بدأت مع الحكم الأرتقي لبيت المقدس. وهذا البحث يهدف إلى اظهار بعض الخصائص المهمة بين هاتين المدينتين مع مناقشة الرؤية الحالية والمستقبلية لعلاقة الأراتقة ببيت المقدس والتي استهلت مع مؤسس السلالة أرتق بن أكسب وامتدت عبر العصور، في سياق الارتباط بين القدس وماردين. يُعتقد أن القيم المشتركة لهاتين المدينتين والأحداث المهمة المرتبطة ببعضها البعض من الناحية التاريخية، توفر بيانات مهمة لبناء رؤية وأفق من الماضي إلى الحاضر ومن الحاضر إلى المستقبل. في المدينتين قيم تاريخية مشتركة في العديد من النقاط، فبالإضافة إلى القاسم المشترك التاريخي، هناك سمات مشتركة مميزة حصرية تمتد اليوم بينهما. وعلى الرغم من انتهاء حكم الأراتقة على بيت المقدس، استمر اهتمامهم وعلاقتهم بها. إن القيم المشتركة لهاتين المدينتين والأحداث المهمة المرتبطة تاريخياً ببعضها البعض تمثل فرصة مهمة لبناء أفق ورؤية من الماضي إلى الحاضر ومن الحاضر إلى المستقبل. وكمهمة تاريخية، فإن الغرض من هذه الدراسة هو تدوين بعض السمات المهمة لمدينتي القدس وماردين في الماضي والحاضر والمستقبل.

Anahtar Kelimeler

بيت المقدس, القدس, ماردين, أرتق بن أكسب, سقمان بن أرتق, إيلغازي بن أرتق, بلك بن بهرام

Kaynakça

• Alican, M. (2014). Fatımi Hlifesi El Mustansır Billah Döneminde Mısırda Yaşanan Sosyo Ekonomik ve Siyasi Buhran Üzerine Bir İnceleme . Tarih Dergisi, 1-26.
• Alptekin, C. (1991). Artuklular (Cilt 3). İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Alptekin, C. (1992). Belek b. Behram (Cilt 5). İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Avcı, C. (2002). Kudüs (Cilt 26). Ankara: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Baldwin, M. W. (1969). A History of the Crusades, Volume 1: The First Hundred Years. London: The University Of Wisconsin Press.
• Blyth, E. (2007). Jerusalem And The Crusades . London: Ballantyne Hanson & Co. g i .
• Çelik, A. (2018). Fatımiler Devleti Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çelik, A., & Yıldırım, T. (2013). İlk İslam Fetihlerinden Beylikler Dönemine Harput. Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu (s. 545-560). Elazığ: Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi.
• Demirkent, I. (1996). Haçlılar (Cilt 14). İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Demirkent, I. (2002). Kılıcarslan I (Cilt 25). Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Doğdu, Y. E. (2015). El Efdal Bin Bedr’ül Cemali Ve Ortadoğu Siyasetine Etkisi. Journal of History and Future, 71-77.
• Edgington, S. B. (2020). Baldwin I of Jerusalem, 1100–1118. Routledge-Abingdon-Published on Reviews in History, 204.
• el-İsfahani, R. (2017). Müfredat. İstanbul: Çıra.
• Erdal, Z., & Tümer, Ş. (?). Geçmişten Günümüze Tarihten İzler. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Erdem, İ. (2018). Haçlılar ile Mücadelede Menbiç ve Emir Belek. TAD, 191-204.
• Güner, A. (2003). Maverdi'nin Hilafet Kuramının Tarihsel Arkaplanına Bir Bakış (II) . D. E. Ü.İlahiyat Fakültesi Dergisi, 227-252.
• Gürbüz, O. (2007). Bizans ve Sasanilerdeki Dini Bskıların İlk Dönem İslam fetihlerine etkisi. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 160-177.
• Hillebrand, C. (1999). The Crusades Islamıc Perspectives. New York: Routledge.
• İbnü'l-Esir. (2016). el-Kâmil Fi't-Tarih. İstanbul: Ocak Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (1973). Büyük Selçuklu İmparatorluğu Sultan Melikşah. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi .
• Kaya, S. (2008). Büyük Selçuklular Döneminde Bağdat . Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi , 1-16.
• MacEvitt, C. (2008). The Crusades and the Christian World of the East Rough Tolerance,. Pennsylvanıa: University Of Pennsylvanıa Press.
• Mateos, U. (2019). Urfalı Mateos Vaekayi-nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor'un Zeyli (1136-1162). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Montefıore, S. S. (2016). Kudüs Bir Şehrin Biyografisi. İstanbul: Pegasus.
• Murray, A. V. (2008). Norman Settlement İn The Latin Kingdom Of Jerusalem 1099-1131. Journal of Studies in Euro-Mediterranean World , 61-85.
• Özkan, M. (2017). Mâverdî’nin Hilafet Nazariyesinin Siyaset Felsefesi . Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 85-99. Sallabi, A. M. (2016). Selahaddin Eyyubi ve Kudüsün Yeniden Fethi. İstanbul: Ravza.
• Sevim, A. (?). Temurtaş Als Herrscher Von Halei. ?, 583-594.
• Sevim, A. (1991). Artuk b. Eksük. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Sevim, A. (2000). İlgazi Necmeddin (Cilt 22). İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Sevim, A. (2009). Sökmen b. Artuk. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Şen, M. E. (2012). Abbâsîlerde Türk Nüfuzu Döneminin Çöküşü ve Türklerin Akıbeti. International Journal of Social Science, 463-477.
• Şeşen, R. (1990). İslam Medeniyeti Tarihi. İstanbul: İsar.
• Tarzı, J. (2010). Edessa İn The Era Of Patriarch Mıchael The Syrian. Journal of Syriac Studies, Vol. 3.2, 203–221.
• Taştemir, M. (2003). Mardin (Cilt 28). Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Tekin, T. (2017). MÖ.5000-MS.1967 Aeası Dönemde Kudüs'ün El Değiştirmesi. Akademik Bakış Dergisi, 324-336.
• Tütüncü, M. (2008). Kudüs’te Artuk Arslan’a Ait Bir Şamdan Hakkında. T.C. Mardin Valiliği I. Uluslararası Artuklu Sempozyumu Bildirileri: Artuklular (s. cilt: II, s. 111-118). Mardin.