Öz
The Shaybanids, who ruled Transoxiana, Fergana, Endican, Kashgar and Khwarezm and advanced to the lands of Turkistan, India and Iran and who left its mark on the X-XI/XVI centuries, did not receive enough attention although they witnessed a very important period in the Turkish history.
In this study, we covered the establishment of the reign of Muhammad Shaybani Khan, the first ruler of the Shaybani Khanate and the “father of conquests”, and the issues he experienced.
Additionally, this article contains very important information regarding Shaybani Khan's visits to the graves of many scholars, his Uzbek-Kazak struggles, his lifestyle, his customs, traditions, and his religious, scientific, and cultural views.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akbıyık, Özay. “Şeybânî Han Divanı” Basılmamış Doktora Tezi, İst. Ünv. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, İstanbul 1968.
- Alpargu, Mehmet. “Türkistan Hanlıkları”, Özbekler ve Özbek Hanlıkları, Terimler ve Özbeklerin Menşei”, Türkler, c. 8, Ankara 2002.
- Altıer, Semiha. “Bir Sanat Hamisi Olarak Muhammed Şîban Han ve Maveraünnehir’deki Kültür Politikası”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi. 5/4 (Ağustoz 2008): 143-162.
- Buhârî, Hâce Bahauddin Hasan Nisarî. Müzekkir-i Ahbâb, Tashih: Seyyîd Muhammed Fazlullâh. Delhî: Dâiretu’l Me‘ârif-i Osmânî, 1969.
- Çelik, Remziye. “Fazlullah Ruzbihân el-Huncî’nin “Mihmân-nâme-i Buhârâ” adlı eserinin tercüme, tahlil ve değerlendirmesi”, (Doktora Tezi, İstanbul 2021).
- Duglât, Mirzâ Haydar. Târîh-i Reşîdî, thk. İslam Çemenî, Tahran: 1398/2020.
- Gedik, Ümit. “Fazlullâh b. Rûzbihân-i Huncî’nin Mihmân-Nâmeî Buhara’sı (İceleme-Çeviri), (Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2012).
- Huncî, Fazlullâh b. Rûzbihân. Mihmân-nâme-i Buhârâ: Târîh-i Padişâhi-yi Muhammed Şeybânî, Haz. Menûçehr Sütûde, 2. Basım. Tahran: Bongâh-i Tercüme ve Neşr-i Kitâb, 1976.
- Kafalı, Mustafa. “Batu Hân”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (İstanbul: TDV Yay. 1992), 7/208-210.
- Kılıç, Nurten. “XVI. Yüzyılda Orta Asya’da Politik Düzen: Maveraünnehir-Özbek Hanlığı (Şîbânîler) Meşrutiyet, Hakimiyet ve Hukuk”, (Çevrimiçi) https://www.altayli.net/xvi-yuzyilda-orta-asyada-politik-duzen-maveraunnehir-ozbek-hanligi-sibaniler-mesruiyet-hakimiyet-ve-hukuk.html
- Kılıç, Nurten. Siyasal Kültürde Değişim: Şeybanî Han ve Özbek Siyasal Oluşumu (1500-1510), (Doktora tezi, Ankara Üniversitesi 1999).
- Macit, Abdulkadir. Şîbânî Hanlığı (1500-1509), (Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi 2015).
- Mîrhând, Muhammed b. Hâvend Şah. Ravzâtü’s-Safâ, fî sîret al-Enbiya ve’l mülük ve’l Hulefâ, tash, Cemşid Kiyanfer. Tarhran: 1380/2002.
- Mirza Muhammed Hasan b. Abdü’r-Rasûl Zenûzî. Riyâzü’l-Cenne, Tahkik Ali Rafi‘i, Kum: Kitâbhâne-i Mer‘aşiy-i Necefî, 1384/2005.
- Mustavfî, Hamdullah b. Ebî Bekr. Tarih-i Guzîde, hzr. ‘Abdülhüseyin Nevâî, Tahran: Emîr Kebîr, 1339/1961.
- Özgüdenli, Osman Gazi. “Taberistan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yay. 2010, 39/322-323.
- Rumlû, Hasan Beg., Ahsenü’t-Tevârîh, Tashih, Abdü’l-Hüseyin Nevâî, Tahran: İntişarat-i Bâbek, 1357/1979.
- Safevî, Sam Mirza-yi. Tuhfe-i Samî, Tahran: Armağan Matbaası, 1314/1936.
- Seyhan, Şemsettin. Türkistanda Bir Cengiz Soyu Şeybânîler”, 1-16, academia.edu.tr (Çevrimiçi) 2020.
- Türkoğlu, İsmail. “Şeybânî Han’’ İslam Ansiklopedisi, TDV, (İstanbul, 2010), 39/43-45.
- Ülker, Halil. “Osmanlı Özbekistan Siyasî İlişkileri (1514-1873)”, Manas, 8/4 (2019), 3977-4006.
Öz
Şeybânîler tarihine damgasını vuran, Mâveraünnehir, Fergana, Endican, Kaşgar, Harizm’in hakimiyetini elinde bulunduran Türkistan, Hindistan ve İran topraklarına kadar ilerleyen Şeybânî Han Türk-Özbek tarihinin çok önemli bir dönemine tanıklık etmesine rağmen tarihte yeterli ilgiyi görmemiştir.
Bu makalede Şeybânî Han’a vakanüvis olan Rûzbihân El-Huncî’nin en önemli eserlerinden biri olan Mihmân-Nâme-i Buhârâ adlı eserde Şeybânî Han’ın kişiliğini ve siyasetini inceleyeceğiz.
Ayrıca bu makale, Özbek lideri Şeybânî Han’ın ünlü kişilerin kabirlerine yaptığı ziyaretleri, Özbek-Kazak mücadelesi, yaşam tarzları, anane, gelenek ve görenekleri gibi konuların yanında, Şeybânî Han’ın dinî, ilmî, siyasi ve kültürel yapısı hakkında önemli bilgiler içermektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akbıyık, Özay. “Şeybânî Han Divanı” Basılmamış Doktora Tezi, İst. Ünv. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, İstanbul 1968.
- Alpargu, Mehmet. “Türkistan Hanlıkları”, Özbekler ve Özbek Hanlıkları, Terimler ve Özbeklerin Menşei”, Türkler, c. 8, Ankara 2002.
- Altıer, Semiha. “Bir Sanat Hamisi Olarak Muhammed Şîban Han ve Maveraünnehir’deki Kültür Politikası”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi. 5/4 (Ağustoz 2008): 143-162.
- Buhârî, Hâce Bahauddin Hasan Nisarî. Müzekkir-i Ahbâb, Tashih: Seyyîd Muhammed Fazlullâh. Delhî: Dâiretu’l Me‘ârif-i Osmânî, 1969.
- Çelik, Remziye. “Fazlullah Ruzbihân el-Huncî’nin “Mihmân-nâme-i Buhârâ” adlı eserinin tercüme, tahlil ve değerlendirmesi”, (Doktora Tezi, İstanbul 2021).
- Duglât, Mirzâ Haydar. Târîh-i Reşîdî, thk. İslam Çemenî, Tahran: 1398/2020.
- Gedik, Ümit. “Fazlullâh b. Rûzbihân-i Huncî’nin Mihmân-Nâmeî Buhara’sı (İceleme-Çeviri), (Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2012).
- Huncî, Fazlullâh b. Rûzbihân. Mihmân-nâme-i Buhârâ: Târîh-i Padişâhi-yi Muhammed Şeybânî, Haz. Menûçehr Sütûde, 2. Basım. Tahran: Bongâh-i Tercüme ve Neşr-i Kitâb, 1976.
- Kafalı, Mustafa. “Batu Hân”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (İstanbul: TDV Yay. 1992), 7/208-210.
- Kılıç, Nurten. “XVI. Yüzyılda Orta Asya’da Politik Düzen: Maveraünnehir-Özbek Hanlığı (Şîbânîler) Meşrutiyet, Hakimiyet ve Hukuk”, (Çevrimiçi) https://www.altayli.net/xvi-yuzyilda-orta-asyada-politik-duzen-maveraunnehir-ozbek-hanligi-sibaniler-mesruiyet-hakimiyet-ve-hukuk.html
- Kılıç, Nurten. Siyasal Kültürde Değişim: Şeybanî Han ve Özbek Siyasal Oluşumu (1500-1510), (Doktora tezi, Ankara Üniversitesi 1999).
- Macit, Abdulkadir. Şîbânî Hanlığı (1500-1509), (Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi 2015).
- Mîrhând, Muhammed b. Hâvend Şah. Ravzâtü’s-Safâ, fî sîret al-Enbiya ve’l mülük ve’l Hulefâ, tash, Cemşid Kiyanfer. Tarhran: 1380/2002.
- Mirza Muhammed Hasan b. Abdü’r-Rasûl Zenûzî. Riyâzü’l-Cenne, Tahkik Ali Rafi‘i, Kum: Kitâbhâne-i Mer‘aşiy-i Necefî, 1384/2005.
- Mustavfî, Hamdullah b. Ebî Bekr. Tarih-i Guzîde, hzr. ‘Abdülhüseyin Nevâî, Tahran: Emîr Kebîr, 1339/1961.
- Özgüdenli, Osman Gazi. “Taberistan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yay. 2010, 39/322-323.
- Rumlû, Hasan Beg., Ahsenü’t-Tevârîh, Tashih, Abdü’l-Hüseyin Nevâî, Tahran: İntişarat-i Bâbek, 1357/1979.
- Safevî, Sam Mirza-yi. Tuhfe-i Samî, Tahran: Armağan Matbaası, 1314/1936.
- Seyhan, Şemsettin. Türkistanda Bir Cengiz Soyu Şeybânîler”, 1-16, academia.edu.tr (Çevrimiçi) 2020.
- Türkoğlu, İsmail. “Şeybânî Han’’ İslam Ansiklopedisi, TDV, (İstanbul, 2010), 39/43-45.
- Ülker, Halil. “Osmanlı Özbekistan Siyasî İlişkileri (1514-1873)”, Manas, 8/4 (2019), 3977-4006.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Haziran 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 |
