Şâfiî Usûlcülere Göre İctihat Ehliyeti

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 16, 15.06.2020

Medeni Şavlı

Öz

ÖZ
İslam hukukunun ruhunu oluşturan ve ona işlerlik kazandırarak dinamik hale getiren en önemli mekanizma şüphesiz ictihattır. İctihadın devamı ve bir kurum olarak kapanmaması için müctehide ihtiyaç vardır. Müctehid ise İslam hukuku literatüründe şer’î delillerden (Kur’ân ve sünnet) amelî hükümleri çıkarabilme yeteneğine sahip olan kişi olarak kabul edilir. Dolayısıyla Müctehid sıradan biri olarak kabul edilmemektedir. Bu anlamda müctehidin ehliyet ve liyakat sahibi olması şart koşulmuştur. Özellikle Müctehid için ileri sürülen ehliyet şartları şunlardır: Öncellikli olarak akıllı, baliğ ve adaletli olmalıdır. Ayrıca, kitabı, sünneti, icma ve ihtilafları, kıyası, Arap dilini, usûli’l-fıkhı, kelamı ve birçok sosyal ilimleri de bilmelidir. Genel anlamda şart koşulan ana başlıklar bu olmasına rağmen; müctehidin bu ilimlerden ne kadarını bilmesi gerektiği noktasında ise ihtilaf vardır. Çalışmamız bir makaleden ibaret olduğu için özellikle Şafiî usulcülerin konuya bakış açılarını ve müctehid için şart koştukları ilkeleri dile getirmekle yetindik.

Anahtar Kelimeler

İctihad, ehliyet, müctehid, usul

Kaynakça

• Kaynakça Amidî, Seyfüddin Ebi Hasan. el-İhkâm fi Usuli’l-Ahkâm. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• Apaydın, Yunus. İslâma Giriş. 3. Baskı. İstanbul: DİB Yayınları, 2007.
• Bardakoğlu, Ali. “Ehliyet”. DİA. TDVY.
• Bennânî, Abdurrahman b. Cad. Haşiyetü’l-Allâmetü’l-Bennânî âlâ Cemu’l-Cevâmî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2006.
• Çakan, İsmail Lütfü. Hadis Usulü. 4. Baskı. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, ts.
• Dihlevî, Şâh Veliyyullah. Hüccetullâhi’l-Bâliğa. 2 Cilt. Çev.: Mehmed Erdoğan. İstanbul: İmaj Ofset, 2003.
• Ebu Zehra, Muhammed. Fıkıh Usulü. Çev.: Abdülkadir Şener. 10. Baskı. Ankara: Fecr Yayınları, 2009.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. 2. Baskı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Esnevi, Cemaleddîn Abdurrahim. Nihâyetü’s-Süul Şerh’u Minhâci’l-Vüsul ila İlmi’l-Usul. 2 Cilt. Byy.: Dâru’l-İbnu Hazm, 1999.
• Feyyûmî, Ahmet b. Muhammed b. Ali. el-Misbâhû’l-Münîr fi Ğarîbî’l-Şerhî’l-Kebîr. Lübnan: Mektebetü Lübnan, 1987.
• Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Yakub. el-Kâmûsu’l-Muhît. Thk.: Muhammed Na’îm el Arkûsî, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2005.
• Hassan, Ahmed. İslâm Hukukunun Doğuşu ve Gelişimi. Çev.: Ali Hakan Çavuşoğlu ve Hüseyin Esen. İstanbul: İz Yayıncılık, 1999.
• Hatip el-Bağdâdî, Ebi Bekr Ahmet b. Ali b. Sabit. el-Fakîh ve’l-Mütefakkîh. Beyrut: Dâru’l Kütübi’l-İlmiyye, 1975.
• İbn Hacer, Ebû’l-Fadl Ahmet b. Ali b. Muhammed b. Ahmet el-Askalânî. Fethû’l-Bârî bi Şerhi Sahihî’l-Buhârî. Thk.: Muhammed Fuad Abdülbaki, Beyrut: Dâru’l-Marife, h.1379
• İbn Haldun, Abdurrahman b. Muhammed bin Haldun el-Hadrami. Mukaddime. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1993.
• İmâm Gazzâlî, Ebi Hamid Muhammed b. Muhammed. el-Müstasfâ min İlmi’l-Usul. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-Asriyye, 2012.
• …………….. el-Menhul min Talikati’l-Usul. Thk.: Muhammed Hasan Heytu. 3. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Fıkr, 1998.
• İmâmü’l-Haremyn Cüveynî, Ebü’l-Meâlî Rüknüddin Abdülmelik b. Abdillâh b. Yusuf. el-Burhan fi Usul’l-Fıkh. 2 Cilt. Mansuriyye: Dâru’l-Vefa, 1997.
• İbnu’l-Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûp ez-Züraî ed-Dımaşkî. İ’lâmü’l-Muvakiin an Rabbilâlemin. Kahire: Dâru’l-Hadis, ts.
• İbn Manzûr, Cemâlüddîn Ebu’l-Fadl, Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1996.
• İbn Salah, Osman b. Abdurrahman, Edebü’l-Müfti ve’l-Müsteftî, Thk: Muvafık b. Abdullah b. Abdülkadir, Mektebetü’l-Ulum ve’l-Hikem, 1986.
• İbn Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Ali b. Abdülkâfî. Cemû’l-Cevâmi fî Usuli’l-Fıkh. 2. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• ………….el-İbhâc fî Şerhi’l-Minhâc. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• Karadâvî, Yusuf. İslâm Hukuku. Trc.: Yusuf Işıcık ve Ahmet Yaman. İstanbul: Nida yayınları, 2012.
• …………….İslâm Fıkhını Yeniden Okumak. Çev.: Abdullah Kahraman. İstanbul: Nida Yayınları, 2012.
• Karaman, Hayreddin. İslâm Hukuk Tarihi. İstanbul: İz Yayıncılık, 1999.
• ………….,,İslam Hukukunda İctihad. 2. Baskı. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1996.
• Kırbaşoğlu, Mehmet Hayri. Sünni Paradigmanın Oluşumunda Şâfiî’nin Rolü. 3. Baskı. Ankara: Otto Yayınları, 2016.
• Razî, Fahreddin Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. el-Mahsûl fi İlmi’l-Usuli’l Fıkh. Beyrut: Müessesetü Risale, 1992.
• Semânî, Ebu’l-Muzaffer Mansur b. Muhammed b. Abdülcebbar b. Ahmat el-Mervezî. Kavâtiu’l-Edille fi’l-Usul. Thk.: Muhammed Hasan. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1999.
• Şa’bân, Zekiyyüddîn. İslâm Hukuk İlminin Esasları. 2. Baskı. Çev.: İbrahim Kafi Dönmez. Ankara: TDV. Yayınları, 1996.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdris b. Abbâs. er-Risâle. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabi, 2008.
• …………el-Ümm. Beyrut: Dâru’l-Şa’b, 1968.
• Şehristanî, Ebû’l-Feth Muhammed b. Abdilkerim b. Ebi Bekr Ahmet, el-Milel ven’Nihal, Kahire: Müessesetü’l-Halebi, 1968.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ali b. Muhammed es-Sanânî. İrşâdü’l-Fuhûl ila Tahkiki’l-Hak Min İlmi’l-Usûl. Thk.: Şeyh Ahmet, (Byy.: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 1999
• Şirâzî, Ebû İshâk Cemâlüdîn İbrahim b. Ali b. Yusuf. el-Lüma fi Usuli’l-Fıkh. Beyru: Dâru’l-Marife, 1975.
• Tufî, Necmüddin Ebî Rebi Süleyman b. Abdülkavî b. Abdülkerim. Şerhu Muhtasarı’r-Ravde. Thk.: Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Arabistan: Vizâreti’l-Şüun’l-İslam, ts . Türkiye Diyanet Vakfı. İslam Ansiklopedisi, 10. Cilt.
• Yaman, Ahmet. Makasıt ve İctihad (İslam Hukuk Felsefesi Araştırmaları). Konya: Hüner Yayınları, 2002.
• Yiğit, Metin. İlk dönem Hanefî Kaynaklarına Göre Ebû Hanîfe’nin Usul Anlayışında Sünnet. 2. Baskı. İstanbul: İz Yayıncılık, 2013.
• Zebîdî, Muhammed b. Muhammed b. Abdürrezâk el-Hüseynî. Tâcü’l-Arûs Min Cevâhirü’l-Kâmûs. Byy.: Dâru’l-Hidâye, ts.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Abdullah b. Bahâdır b. Abdillâh et-Türkî el-Mısrî. el-Bahrû’l-Muhit fî Usuli’l-Fıkh. Byy.: Dâru’l-Kütüb, 1994.
• Zeydan, Abdülkerim. el-Veciz fi Usuli’l-Fıkıh. 7. Baskı. Beyrut: Müessesetü’l-Risale, 1987.
• ………..el-Medhal li-Dıraseti’l-Şeriati’l-İslamiye. 16. Baskı. Beyrut: Müessesetü’l-Risale, 2002.
• Zuhaylî, Vehbe. Usuli’il-Fıkhi’l-İslâmî. 2 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fıkr, 1996.