İslâm Düşüncesinde Estetik

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 68 - 79, 15.12.2020

Ahmet Bozyiğit

Öz

Alemdeki düzene, nizama, ahenge ve uyuma baktığımız zaman insana her yönüyle zevk veren sanatsal, estetik bir güzelliğe rastlamak mümkündür. Düşünce tarihinde, sanat ve sanatsal faaliyetler tartışılırken estetik meselesi üzerinde de durulmuştur. Tarih boyunca İnsanlığın aradığı şey aslında hep güzeli bulmak ve onun peşinden gitmek olmuştur. Ancak güzeli bulmak yetmemiş ve en güzele ulaşmak amaç haline gelmiştir. Antik Çağdaki filozofların düşüncelerinde estetik kavramı, sanatta, müzikte, mimaride, duyusal olanla ilgili olarak ele alınmıştır. Ancak duyusaldan ruhi alana gitmekle de estetiğin metafizik boyutu hiçbir zaman ihmal edilmemiştir. Yeni – Platoncu düşüncede aynı şekilde ele alınan estetik kavramının metafizik tarafı duyusal tarafından daha fazla önemsenmiştir. İslâm filozofları da bu düşüncelere paralel olarak estetik kavramını ele almıştır. Ancak onların düşüncelerinin kaynağında Kur’an’ın estetikle ilgili anlayışı damga vurmuştur. İslâm filozofları müzik, hat, resim, süsleme, mimari gibi bir çok sanat dallarının yararından söz ettiler. Bununla birlikte alemdeki her güzelliğin sırrının kaynağına ulaşma gayesi içinde oldular. Bu kaynak aşkın Tanrı'dır ve o dünyadaki varlıkların en iyisi ve en mükemmelidir. İslâm filozoflarını fizik alanla ilgili güzellikten metafizik alanla ilgili güzelliğe götüren sebepler bağlı oldukları İslâmî mirastır. İşte bu çalışmamızın amacı fizik veya metafizik olsun güzel olanı, güzel duyguları, güzel hisleri, tüm güzellikleri ve kaynaklarını bize açıklayan estetiğin İslâm düşüncesindeki yerini ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Estetik, İslâm Düşüncesi, Güzel, Sanat, İslâm Felsefesi

Kaynakça

• KAYNAKÇA Akdeniz, Fikri. Doğada, Sanatta, Mimaride Altın Oran, Adana: Nobel Kitabevi, 2007.
• Altıntaş, Hayrani. “Kur’an ve Estetik,” AÜİFD cilt:38, sayı: 1, (1998).
• Arat, Necla. Etik ve Estetik Değerler, İstanbul: Telos Yayınları, 1996.
• Aydın, Mehmet S. Din Felsefesi, İstanbul: Kent Basımevi, 1992.
• Fârâbî. Kitâbü’s-siyâseti’l-medeniyye (el-mulakkab bi mebâdii’l-mevcûdât), nşr. Fevzî Mitrî Neccâr, Beyrut: El-Matbaatu’l-Katulukiyye, 1998.
• _____ Kitabu Ârâ-i ehli’l-medîneti’l-fâzıla, Thk. Albert Nasrî Nadir, Beyrut: Daru’l-Meşrık, 1986
• _____ Fusûl’ul-Medeni, Neş. D. M. Dunlop, çev. Hanefi Özcan, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 1987
• _____ Telhîsu Nevâmîsi Eflâtûn, Eflâtûn fi'l-İslâm içinde, nşr. Abdurrahman Bedevi, Beyrut: Dârü'l- Endelüs, 1980.
• _____ El-Medinetü’l-fazıla, çev. Nafiz Danışman, Ankara: MEB Yayınları, 2001.
• Gazâlî. İhyâu Ulûmi’d-dîn, ter. Ahmed Serdaroğlu, c. I, II, IV, İstanbul: Bedir Yayınevi, 1975.
• Gonzalez, Valerie. Beauty and Islam: Aesthetics in Islamic Art and Architecture, London: IB. Tauris, 2001.
• Hafız, Muharrem, “Platon, Aristoteles ve Plotinus’ta Mimesis Teorisi,” Journal of Islamic Research, 26, (1), (2015), 45-52.
• Işık, Aydın, Din ve Sanat İlişkisi, Din Felsefesi İçinde, Ankara, Grafiker yayınevi, 2014.
• İbn Rüşd,Telhîsü’s-siyâse li Eflâtûn, çev. Hasan Mecîd el-Âbidî - Fâtıma Kâzım ez- Zehebî, Beyrût: Dâru’t-Talîa, 1998.
• _____ Telhîsu Kitâbi Aristûtâlîs fi’ş-şi‘r, Aristûtâlis Fennu’ş-şi‘r, mea tercemeti’l-Arabiyyeti’l-kadîme ve şurûhi’l-Fârâbî, İbn Sînâ ve İbn Rüşd, içinde, s. 201-251, nşr. Abdurrahman Bedevî. Beyrût: Dâru’s-Sakâfe, 1953.
• İbn Sînâ, Şerhu itâbi Esûlûcyâ el-mensûb ilâ Aristu, Aristu ‘indel’l Arab içinde, nşr. Abdurrahman Bedevî, Kâhire: Vekâletu’l-Matbûât, 1978.
• _____en-Necât en-Necât fi’l-hikmeti’l- mantıkiyye ve’t-tabî‘iyye ve’l-İlâhiyye, thk. Mâcid Fahrî, Beyrût: Dâru'l-Âfâki'l-Cedîde, 1982.
• _____Kitâbü’ş-Şifâ, Metafizik I. çev. Ekrem Demirli - Ömer Türker, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2004.
• _____ Risâle fî’l-aşk, nşr. Hüseyin Sıddîk - Râviye Câmûs, Suriye: Dâru’l-Fikr, 2005.
• Koç, Turan, “Medeniyetin Estetik Tezahürleri,” İstanbul: İstanbul Ticaret Odası, 2013.
• Leaman, Oliver, İslâm Estetiğine Giriş, Çev. Nuh Yılmaz, İstanbul: Küre Yayınları, 2019.
• Mutluel, Osman, Kur’an ve Estetik, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2008.
• Plotinus, Enneadlar (Dokuzluklar) V, çev. Zeki Özcan, Ankara: Birleşik Yayınevi, 2011.
• _____ Eflûtîn, Esûlûcyâ Aristûtâlîs, Eflûtîn inde’l-Arab içinde thk. Abdurrahman Bedevî, Kuveyt: Mektebetu’n-Nahde el-Mıriyye, 1955.
• Sözen, M.– Tanyeli, U. Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1986.
• Taşdelen, Demet– Yazıcı, Aslı. Estetik ve Sanat Felsefesi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Taşkent, Ayşe, Fârâbî, İbn Sînâ, ve İbn Rüşd’de Estetik, Basılmış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, 2009.
• Tunalı, İsmail, Estetik, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1998.
• Ülken, Hilmi Ziya, Felsefeye Giriş, Ankara: AÜİFY, 1958.
• Yetkin, Suut Kemal, Estetik, İstanbul: Devlet Basımevi, 1938