MEKKE MÜŞRİKLERİNİN KIYAMET VE BA’S HAKKINDAKİ SORULARI ÜZERİNE NÂZİL OLAN ÂYETLERİN DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 16 - 32, 15.06.2021

Cumhur Demirel

Öz

Söz ettiği mekânlarda yaşamış toplumların kültürel seviyelerine, din telakkilerine, davranışlarına, ruhsal hallerine ışık tutan Kur’ân-ı Kerîm, nüzul sürecinin başladığı, dolayısıyla da son peygamberin tebliğine mahal olan Mekke'ye özel bir önem atfetmiştir. Kur’ân’ın bu şehirle ilgili anlatımları genellikle tevhit, Kâbe, mümin müşrik münasebetleri ve fetih çerçevesinde cereyan etmiştir. Müminler bu şehirde on üç yıl boyunca putperestlikle mücadele etmişler, mevcut şartlarda amaçlarına ulaşamayınca Medine’ye hicret etmişlerdir. Onlar ve müşrikler arasındaki diyalogların seyri hicretten sonraki süreçte farklı bir boyut kazanmıştır.
Mekke müşrikleri zenginliklerinden dolayı kendilerini müstağni gören, sahip oldukları dünyevi nimetlerin sefasını sürmekten başka bir amaçları olmayan, sapkın karakterlerdir. Bu münkir güruh, kendi sistemleri için büyük bir tehdit olarak gördükleri Hz. Muhammed’e karşı son derece insafsız bir siyaset izlemişlerdir. Bununla birlikte ona, gaybi konularla ilgili çeşitli sorular sormaktan da geri durmamışlardır. Onların gerçekliklerini inkâr ettikleri kıyamet ve ba’s hadiseleri ile ilgili sualleri üzerine nazil olan birçok ayet mevcuttur. Bu çalışmada söz konusu ayetlerin muhtevalarına dair tespitlerde bulunulması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kuran, Mekke, Mümin, Müşrik, Kıyamet, Ba's

Kaynakça

• Ali, Cevad. el-Mufassal fi Tarîhi’l-Arab. 10 Cilt. Bağdat: Mektebetu’n-Nahda, 1970.
• Aliyyü’l-Kârî. Şerhu’l-Emâlî. İstanbul: Fazilet Neşriyat, ts.
• Âlûsî, Mahmûd. Rûhu’l-Meânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâr’u İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Bağdâdî, Abdülkâhîr. el-Fark Beyne’l-Firak. Kâhire: Mektebetü Dâri’t-Türâs, ts.
• Cevherî, İsmâil b. Hammâd. Tâcü’l-luġa ve Sıḥâḥu’l-Arabiyye. 7 Cilt. thk. Ahmed Abdü’l-Ğafûr Attâr. 4. Baskı. Beyrut: Dâru'l-İlm li’l-Melâyîn, 1990.
• Derveze, İzzet. Kur’an’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı. 2 Cilt. trc. Mehmet Yolcu. 3. Baskı. İstanbul: Ekin Yayınları, 1998.
• Ebû Hakâ, Ahmed. Mu’cemü’n-Nefâis. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 2007.
• Erul, Bünyamin. “Varaka b. Nevfel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42: 517. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Ezherî, Ebû Mansur Muhammed. Tehzîbü'l-Luğa. 8 Cilt. thk. Muhammed Ivaz Mir’ab. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2001.
• Firûzâbâdî. Kâmûsu’l-Muhît. 2.Baskı. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1987.
• Gazâlî, Muhammed. Akîdetü’l-Müslim. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-İslâmiyye, 1980.
• Hasenî, Abdürrezzak. es-Sâbiûn fî Hâdirihim ve Mâdîhim. 2. Baskı. Sayda: Matbaatü’l-İrfân, 1958.
• Isfahânî, Râğıb. Müfredât. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Mârife, 2005.
• Izutsu, Toshihiko. Kur’an’da Allah ve İnsan. trc. Süleyman Ateş. Ankara: Kevser Yayınları, ts.
• İbn-i Kelbî, Hişâm b. Muhammed. Kitâbü’l-Esnâm. trc. Beyzâ Düşüngen. İstanbul: Pınar Yayınları, 2003.
• İbn-i Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail. el-Bidâye ve’n-Nihâye. 21 Cilt. 1. Baskı. y.y. : Dâr’u Hicr, 1997.
• İbn-i Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. 15 Cilt. 1. Baskı. Kâhire: Müessesetü Kurtuba, 2000.
• İbni Manzûr. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. 6. Baskı. Beyrut: Dâru Sâdır, 1997.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec. Zâdü’l-Mesîr. 9 Cilt. 3. Baskı. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1984.
• İbnü’l-Esîr, Ziyâeddîn el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-Târîh. 11 Cilt. 1. Baskı: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1987.
• Îcî, Adududdîn. el-Mevâkıf fî İlmi’l-Kelâm. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, ts.
• İsmail bin Abbâd. Muhîtu’l-Luğa. thk. Muhammed Hasen Âli Yâsîn. 11 Cilt. 1. Baskı. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1994.
• Karagöz v.dğr., İsmail. Dini Kavramlar Sözlüğü. 5. Baskı. Ankara: D.İ.B. Yayınları, 2010.
• Karaman v.dğr., Hayreddin. Kur’ân Yolu. 5 Cilt. Ankara: D. İ. B. Yayınları, 2006.
• Kılıç, Sadık. “Kutsalın Tezâhürü ve Kur’ân’da Taş Kavram Alanı”. EKEV Akademi Dergisi. 3/1 (2001): 1-23.
• Köksal, Mustafa Âsım. İslâm Târihi. 11 Cilt. İstanbul: Şâmil Yayınevi, 1981.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân. 24 Cilt. 1. Baskı. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• Kutub, Seyyid. fî Zılâli’l-Kur’ân. 6 Cilt. 11. Baskı. Kâhire: Dâru’ş-Şurûk,1985.
• Kutub, Seyyid. Kur’ân’da Kıyamet Sahneleri. trc. Mehmet Yolcu. İstanbul: Çizgi Yayınları, ts.
• Matürîdî, Ebû Mansûr. Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne. 5 Cilt. 1. Baskı. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2004.
• Mekkî, Mecd. el-Beyân fî Erkâni’l-İman. 2. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2003.
• Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ. Tefhîmü’l-Kur’ân. 7 Cilt. trc. Muhammed Hân Kayanî v.dğr. İstanbul: İnsan Yayınları, 1990.
• Nesefî, Mahmûd. Medârikü’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl. 3 Cilt. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1989.
• Râzî, Fahreddîn. Mefâtihu’l-Ğayb. 32 Cilt. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Söylemez, Mehmet Mahfuz. “Cahiliye Arap İnancında Putların Yeri”. Milel ve Nihal İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi. 11/1 (Ocak-Haziran 2014): 9-50.
• Suyûtî, Celalettin Abdurrahmân. el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. 3. Baskı. Dımaşk: Dâr’u İbn-i Kesîr, 2000.
• Taberi, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir. Camiu'l-Beyan an Te’vil-i Âyi’l-Kur’ân. 26 Cilt. 1. Baskı. Kâhire: Dâru'l-Hicr, 2001.
• Taftâzânî, Sa’düddîn. Şerhu’l- Akâid. İstanbul: Fazilet Neşriyat, ts.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. 10 Cilt. İstanbul: Zehrâveyn Yayınevi, ts.
• Yeniçeri, Celal. Uzay ve Varlık Âyetleri Tefsiri, İslam Açısından Kâinât ve İmkânları ve Göklerde Hayat. 3. Baskı. İstanbul: Erkam Yayınları, 2006.
• Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.