Riskin Etimolojisi ve Tarihi Serancamı

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 32 - 41, 15.12.2022

Ömer Tozal

https://doi.org/10.53442/bider.vi.1188904

Cited By: 1

Öz

Risk, en eski insani tecrübelerden biridir. Geçmiş uygarlıklar, gelecekte karşılaşabileceği tehlikelere karşı önlem almaya çalışmışlardır. Ancak başvurdukları yöntem günümüz toplumundaki karar verme bilincine uygun değildir. Aksine onlar, kâhin gibi kimselere danışmışlardır. Başlarına gelen musibetleri tanrının öfkesi olarak yorumlamaları bu durumu teyit etmiştir. Bundan dolayı günümüz insanında karar vermenin temel faktörlerinden biri olan risk, o toplumlar için pek önem arz eden bir kavram değildir. Bu durum risk kelimesinin kadim uygarlıklardaki kullanımının az olmasına sebep olmuştur.
Riskin eski toplumlarda az kullanımına bağlı olarak etimoloji sözlüklerinde risk hakkında detaylı bilgilere ulaşılmamaktadır. Risk, kelimesinin etimolojisi hakkındaki bilgilere daha çok risk hakkında yazılan müstakil eserlerde rastlanılmaktadır. Bu çalışmalar çerçevesinde riskin, risicare, cliff, rhiza, riscum, periculum ve rızk kelimeleri gibi İtalyanca, Latince, Arapça başta olmak üzere farklı dil ailelerinden geldiğine yönelik iddialar bulunmaktadır.
Riskin kökeni hakkında ileri sürülen kelimelerin ortak noktası, risk hakkında şansa, talihe dayalı bir tasavvur sunmasıdır. Bundan hareketle risk, bir tehlike olasılığını ifade etse de riskin kadim toplumlarda şansa, talihe dayalı bir tasavvura sahip olduğu söylenebilir. Ancak 13. Yüzyıldan itibaren riskin anlamındaki olasılık tasavvurunda değişiklikler meydana gelmesi riskteki tasavvurun da değişmesine sebep olmuştur. Sonuç olarak olasılık biliminin gelişmesiyle özellikle sanayileşmeyle birlikte öngörülemez olan risk tahmin edilebilir hale gelmiştir ve farklı bir anlam yelpazesine sahip olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Risk, Etimoloji, Olasılık

Kaynakça

• Althaus, Catherine E. “A Disciplinary Perspective on the Epistemological Status of Risk”. Risk Analysis 25/3 (Haziran 2005), 567-588. https://doi.org/10.1111/j.1539-6924.2005.00625.x
• Beck, Ulrich. Risk Toplumu Başka Bir Modenliğe Doğru. çev. Kâzım Özdoğan - Bülent Doğan. İstanbul: İthaki Yayınnları, 2. Basım, 2011.
• Beck, Ulrich - Willms, Johannes. Conversations With Ulrich Beck. Cambridge: Polity Press in Association with Blackwell, 2004.
• Berger, Adolf. Encyclopedic Dictionary of Roman Law. Philadelphia: Transactions of the American Philosophical Society, Repr. d. Ausg. von 1953., 1980.
• Bernstein, Peter L. Against The Gods The Remarkable Story of Risk. New York: John Wiley and Sons, İnc., 1998. Bolak, Mehmet. Risk ve Yönetimi. İstanbul: Birsen Yayınevi, 2004.
• Chambers, William - Donald, James. Chambers’s Etymological Dictinonary of The English Language. Edinburgh: W. & R. Chambers, 1874.
• Covello, Vincent T. - Mumpower, Jeryl. “Risk Analysis and Risk Management: An Historical Perspective”. Risk Analysis 5/2 (1985), 103-120. https://doi.org/10.1111/j.1539-6924.1985.tb00159.x
• Cürcânî, Ali b. Muhammed el-. et-Ta’rîfât. Beyrut-Lübnan: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiye, 1983.
• Çipil, Mahir. Sigortacılık ve Risk Yönetimi. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 3. Basım, 2019.
• Dozy, Reinhart Pieter Anne. Supplement Aux Dictionnaires Arabes. y. y.: E. J. Brill Leyde, 1881.
• Furedi, Frank. Korku Kültürü Risk Almanın Sebepleri. çev. Barış Yıldırım. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2. Basım, 2014.
• Gülerci, Altan Fahri. Sorumluluk Hukuku Bakımından Bankacılıkta Risk Kavramı. İstanbul, Türkiye Bankalar Birliği., 2015.
• Günerigök, Mustafa. Risk Toplumu ve Din -Yeni Bir Sosyolojiye Doğru-. Ankara: Maarif Mektepleri Yayınları, 1. Basım, 2018.
• Hansson, Sven Ove. “Risk”. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2018 Edition). ed. Edward N. Zalta. Amerika: Stanford University, 2018. https://plato.stanford.edu/archives/fall2018/entries/risk/
• Kates, R. W. - Kasperson, J. X. “Comparative Risk Analysis of Technological Hazards (a Review).” Proceedings of the National Academy of Sciences 80/22 (1983), 7027-7038.
• Luhmann, Niklas. Risk: A Socialogical Theory. Boca Rotan: Routledge, 2002.
• Lupton, Deborah. Risk. New York: Routledge, 2. Basım, 2013.
• Markandya, Anil vd. Dictionary of Environmental Economics. London: Earthscan Publications, 2001.
• Mohd Noor, Nurul Syazwani vd. “Shariah Risk: Its Origin, Definition, and Application in Islamic Finance”. SAGE Open 8/2 (Nisan 2018), 1-12. https://doi.org/10.1177/2158244018770237
• Moosa, Imad A. Operational Risk Management. New York: Palgrave Macmillan, 2007.
• Mutuk, Halil. “Mathematica ile Matris Cebiri”. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi 8/1 (ts.).
• Outreville, J. François. Theory and Practice of Insurance. Boston, MA: Springer US, 1998. https://doi.org/10.1007/978-1-4615-6187-3_1
• Ritter, Edith K. “Magical-Expert (= Ašipu) and Physician (= Asû): Notes on Two Complementary Professions in Babylonian Medicine”. Studies in Honor of Benno Landsberger 16 (1965), 299-322.
• Rüdiger, M. Trimpop. The Psychology of Risk Taking Behavior. Amsterdam: Nort-Holland, 1994.
• Sennett, Richard. The Corrosion of Character The Personal Consequences o f Work in the New Capitalism. New York: W. W. Norton & Company, 1998.
• Skeat, Walter W. A Concise Etymological Dictionary of The English Language. Londra: Oxford University Press, 1927.
• Şenol, Zekai - Karaca, Süleyman Serdar. “Finansal Risklerin Firma Değeri Üzerine Etkisi: Bist Örneği”. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi 3/1 (02 Şubat 2017), 1-18.
• Turner, Bryan S. Orientalism, Postmodernism and Globalism. New York: Routledge, 2003.
• Yılmaz, Cevdet. Risk Kapıyı Kırınca: Kentlerde Yoksulluk, Dayanışma, Güven ve Güvenlik. İstanbul: Libra, 1. Basım, 2010. Online Etymology Dictionary. 30 Aralık 2020. https://www.etymonline.com/search?q=risk