Kur’an-ı Kerim’de Zekâtın Etimolojik, Fıkhi ve Sosyolojik Yapısı

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 50 - 66, 15.06.2024

Tamer Zourob

https://doi.org/10.53442/bider.vi.1449138

Öz

Müslümanların sahip oldukları ekonomik imkânları nerede, ne zaman, nasıl ve hangi şartlarda tasarruf etmeleri gerektiklerine dair bilgiler Kur’an’ın pek çok ayetinde ve Hz. Peygamberden nakledilen pek çok hadiste yer almaktadır. Zekât, İslam dininin en temel beş esaslarından biri olması Müslümanların her zaman gündeminde olmuştur. Kur’an’da belirtilen kimselere verilmek üzere dinen zengin kabul edilen Müslümanların mallarından veya elde ettikleri ürünlerden alınan belli bir payı ifade eden zekât kavramı, İslam dinin ilk yıllarından itibaren Müslümanların birlik-beraberlik ve dayanışmalarına bazen de İslâm’a yakın olan kimseler (müellefe-i kulüb) arasında sosyal dayanışma ve yardımlaşma duygusunu artırmıştır.
Zekât Kur’an’da pek çok ayette ve farklı surelerde değişik kelimelerle karşımıza çıkmaktadır. Kur’an’da infak, sadaka ve zekât şeklinde farklı ifadeler kullanılsa da ifade ettiği anlam açısından zekât Müslümanların kazançlarından elde ettikleri gelirleri ihtiyaç sahibi kimselere ulaştırmaları şeklindedir.
Günümüzde hızla gelişen teknolojik ve ekonomik imkânlar; bu temel ibadete hem fıkhi boyutuyla hem de Kur’an’da geçtiği yerler açısından farklı anlama faaliyetleri ve birçok açıdan değişik yorumlar gerçekleştirilmiştir.
Söz konusu bu anlama faaliyetleri metodolojik açıdan farklılık gösterse de Müslümanlar hâlâ bu ibadeti; toplumsal bir dayanışma, kişinin kazancındaki temizliği, toplumsal ekonomik dengeyi sağlama, bireylerin mensup olduğu ve aynı dini duyguları paylaştığı kişiler ile birlikte olma gibi ahlaki ve erdemli etkenler çerçevesinde yerine getirmektedirler.

Anahtar Kelimeler

İslam, Müslüman, İbadet, Mal, Zekât

Kaynakça

• Alıcı, Mustafa. Kur’an’ı Kerîm’de Paylaşma. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Balta, Yusuf. İslam Hukûku’nda Zekât Malları ve Nisapları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Doktora Tezi, 2015.
• Bardakoğlu, Ali. “Hak (Fıkıh)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/139-151. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Bedruddîn el-ʿAynî, Ebû Muḥammed Maḥmûd b. Aḥmed. el-Binâye şerḥu’l-Hidâye. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1420/2000.
• Beğavî, Ebû Muhammed Muhyissünne Hüseyin b. Mesud. et-Tehzib fî Fıkhi’l-İmam eş-Şâfiî. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1997.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük İslam İlmihali. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1992.
• Buhûtî, Manṣûr b. Yûnus b. Ṣalâḥuddîn b. Ḥasen el-Ḥanbelî. Keşşâfu’l-Ḳınâʿ ʿan Metni’l-ʾİḳnâʿ. 6 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, ts.
• Ceṣṣâṣ, Ebû Bekir Aḥmed b. ʿAlî er-Râzî. Âḥkâmu’l-Ḳur’ân. thk. Muḥammed Ṣâdıḳ el-Kamḥâvî. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 1405.
• Çağrıcı, Mustafa. “İnfak”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/289-290. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.