Türkiye’nin Tarım Sektörü: Tarımının Dünü, Bugünü ve Yarını

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 47 - 70, 27.06.2024

Kurtuluş Merdan

https://doi.org/10.33399/biibfad.1337246

Öz

Türkiye, geçmişten bugüne değin bir karşılaştırma yapıldığında önemli bir tarım ülkesi olmuştur. Dünya tarım topraklarından %0,8 pay alan Türkiye küresel üretimin %1,29’undan fazlasını üretmekte, değişen teknolojiyi hem etkilemekte hem de ondan etkilenmektedir. Türk tarımının geçirdiği yirmi yıllık değişim ve sahip olduğu potansiyel dikkate alındığında teknolojik trendlerin takipçisi olması Türk tarımının daha da güçlenmesini sağlayabilmiştir. Türkiye yıllık yaklaşık 50 milyar dolar olan üretim kapasitesi ile küresel tarım sektörünü etkileyecek aktörler arasında yer almakta ve bu üretim kapasitesini gelecek yıllarda 100 milyar dolara çıkarma olasılığı bulunmaktadır. Bu çalışmada; Türk tarım sektörünün dünü, bugünü ve yarını ele alınmıştır. Bu kapsamda geçmişten günümüze Türk tarımının değerlendirmesi yapılmış ve ardından tarımın geleceği analiz edilmiştir. Bunun için olan 2000-2022 dönemine ilişkin TÜİK verilerinden yararlanılmıştır. Zaman serisi analizlerinden ARIMA modeli ve Çift Üstel Düzleştirme Yöntemi uygulanmıştır. Elde edilen bulgular kapsamında 2030 yılında tarımsal üretim değeri 242.255.769.000$, istihdam edilen kişi sayısı 4.829 kişi, tarımsal ihracatın toplam ihracat içindeki payı %3,06, tarımsal ithalatın toplam ithalat iç indeki payı %6,32, tarımın GSYH içindeki payının ise %5,04 olması tahminlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tarım Ekonomisi, Türkiye, Tarımsal İstihdam, GSYH

Turkey's Agricultural Sector: Past, Present and Future of Agriculture

Öz

Turkey has been an important agricultural country both historically and in the present day. Turkey, which has a 0.8% share of the world's agricultural lands, produces more than 1.29% of the global production, and it both affects and is affected by the changing technology. Considering the twenty years of change and potential of Turkish agriculture, being a follower of technological trends was able to Turkish agriculture even stronger. Turkey is among the actors that will affect the global agriculture sector with its annual production capacity of approximately 50 billion dollars, and there is a possibility of increasing this production capacity to 100 billion dollars in the coming years. The past, present and future of the Turkish agricultural sector are discussed in this study. In this context, the evaluation of Turkish agriculture from past to present has been made and then the future of agriculture has been analyzed. To accomplish this, we utilized TÜİK data from 2000 to 2022, applying both the ARIMA model from time series analysis and the Double Exponential Smoothing Method. Within the scope of the findings, it is expected that the agricultural production value will be 42,255,769,000 $, the number of employed people is 4,829, the share of agricultural exports in total exports will be 3.06% , the share of agricultural imports in total imports will be 6.32% and the share of agriculture in GDP will be forecasted 5.04% in 2030.

Anahtar Kelimeler

Agricultural economics, Türkiye, agricultural employment, GDP

Kaynakça

• Abay, C., Olhan, E., Uysal, Y., Yavuz, F., & Türkekul, B. (2005). Türkiye’de tarım politikalarında değişim, TMMOB Türkiye Ziraat Mühendisleri Odası, VI. Teknik Kongre, 3–7 Ocak 2005, Ankara.
• Bergmeir, C., Hyndman, R.J., & Benítez, J.M. (2016) Bagging exponential smoothing methods using STL decomposition and Box–Cox transformation. International Journal of Forecasting, 32, 303-312.
• Boratav, K. (2013). Birikim biçimleri ve tarım, Türkiye’de tarımın ekonomi-politiği 1923- 2013, Ed. Oral, N., Nota Bene, Ankara.
• Bowerman, Bruce L., & O’Connell, R. T. (1979). Time series and forecasting: an applied approach. Duxbury Press: New York.
• Brockwell, P. J., & Davis, R. A. (2016). Introduction to time series and forecasting (Third Edition). Springer Texts in Statistic (STS) Series, Springer Nature: İsviçre.
• Dernek, Z. (2006). Cumhuriyet’in kuruluşundan günümüze tarımsal gelişmeler, Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1(1), 2-8.
• Dünya Bankası, (2021), GDP growth (annual %) - Turkiye | Data (worldbank.org) https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?locations=TR. (Erişim Tarihi: 10.04.2023).
• Erdinç, Z., & Erdinç, M. H. (2018). The place of Turkey in agricultural economics and its tracked agricultural policies. Journal of Current Researches on Business and Economics, 8(2), 69-84.
• Eşiyok, A. B. (2004). Kalkınma sürecinde tarım sektörünün ekonomideki yeri, yapısı ve gelişme dinamikleri (1923-2004), Cilt I, Türkiye Kalkınma Bankası Yayınları, Ankara.
• FAO, (2022). OECD-FAO Agricultural Outlook 2022-2031, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/f1b0b29c-en
• Faruk, D.Ö. (2010). A hybrid neural network and ARIMA model for water quality time series prediction. Engineering Applications of Artificial Intelligence, 23(4), 586-594.
• Günaydın, G. (2010). Tarım ve kırsallıkta dönüşüm politika transferi süreci / AB ve Türkiye, Tan, Ankara.
• Hipel, K. W., McLeod, A. I., & Lennox, W. C. (1977). Advances in Box-Jenkins modeling: 1. model construction. Water Resources Research, 13(3), 567-575.
• İstikbal, D. (2022). Küresel trendler çerçevesinde Türkiye tarımının gelişimi ve gelecek vizyonu. Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı Yayınları, 374, 1-21
• Kazgan, G. (1999). 1980’lerde Türk tarımında yapısal değişme, 75 yılda köylerden şehirlere, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Keyder, Ç., & Yenal, Z. (2013). Bildiğimiz tarımın sonu küresel iktidar ve köylülük, İletişim, Ankara.
• Leichman, A. K. (2021). Akıllı Tarım, 57-59; “The Top 12 Ways Israel Feeding the World”, Israel21c, https://www.israel21c.org/the-top- 12-ways-israel-feeds-the- world, (Erişim tarihi: 06.06.2023).
• Oğuz, C., & Bayramoğlu, Z. (2014). Tarım Ekonomisi, 1. Basım, Atlas Akademi: Konya. Oral, N. (2013). Tarımda Küresel Sömürgeciliği Kurumlaştırma Aracı: Sözleşmeli Üreticilik, Türkiye’de Tarımın Ekonomi-Politiği 1923-2013, Ed. Oral, N., NotaBe-ne, Ankara.
• Oyan, O. (2013). Tarımda IMF-DB gözetiminde 2000’li yıllar, Türkiye’de tarımın ekonomi- politiği 1923-2013, Ed. Oral, N., Nota Bene, Ankara.
• Şahinöz, A., Özaltan, A., & Gökduman, I. (2005). Küreselleşme sürecinde Türkiye tarımı. http://www.zmo.org.tr/ etkinlikler/6tk05/01ahmetsahinoz.pdf. (Erişim Tarihi: 21 Ocak 2023).
• Tümtaş, S. M. (2016). Kentsel yoksulluğa bir neden: tarım politikalarındaki dönüşümün Diyarbakır’da yarattığı yoksulluk, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 25(2), 81-100.
• TÜİK (2021a). Bitkisel üretim istatistikleri, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Bitkisel-Uretim-Istatistikleri-2021-37249. (Erişim Tarihi: 23 Ocak 2023).
• TÜİK (2021b). Hayvansal üretim istatistikleri, Aralık 2021, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hayvansal-Uretim-Istatistikleri-Aralik- 2021-45593. (Erişim Tarihi: 22 Ocak 2023).
• T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı (2020). Veriler https://arastirma.tarimorman.gov.tr/gaputaem/Menu/94/Veriler (Erişim Tarihi: 31.03.2023).
• TÜİK (2022). Süt ve süt ürünleri üretimi, Ocak 2022, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sut-ve-Sut-Urunleri-Uretimi-Ocak-2022- 45748 Erişim Tarihi: 29 Ocak 2023.
• Ulukan, U. (2009). Türkiye tarımında yapısal dönüşüm ve sözleşmeli çiftçilik: Bursa örneği, Sosyal Araştırmalar Vakfı Yayınları: İstanbul.
• Yağımlı, M., & Ergin, H. (2017). Türkiye’de iş kazalarının üstel düzetme metodu ile tahmin edilmesi. Marmara Fen Bilimleri Dergisi, 4, 118-123.
• Yüksel, D. (2015). Arap Baharı’ndan etkilenen Yakın ve Orta Doğu Ülkeleri ile Türkiye arasındaki ithalat ve ihracat miktarlarının ARIMA modelleri ile incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Ekonometri ABD, , İzmir.
• Zhang, G. P. (2003). Time series forecasting using a hybrid ARIMA and neural network model. Neurocomputing, 50, 159-175.