Faaliyet Denetimi ve Firma Performansı İlişkisi: Akaryakıt Sektörü Yöneticileri Üzerinde Bir Araştırma

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 32 - 50, 17.06.2021

Ayşe Günsel , Ali Cem Güneş Jale Balkaş

Öz

Hızlı gelişen teknoloji, küreselleşme ve şiddetli rekabet koşulları işletmelerin önceliklerinde bir farklılaşmaya neden olmakta; üretim ve satış, işletmeler için tek başına yetersiz hale gelmektedir. Bu dönemde işletmelerin yeni amaçları; müşteri taleplerini hızlı bir şekilde karşılamak, teknolojiyi ve stratejiyi örgüt faaliyetlerine yayabilmektir. Bu amaçların etkin bir şekilde gerçekleştirilebilmesi faaliyet denetimini gerekli kılmaktadır. Faaliyet denetimi; örgüt yapısı, iş akış şekilleri, kontrol sistemleri, yönetim şekli, ödül ve ceza yöntemleri gibi örgüt faaliyetlerinin sistematik olarak incelenmesini ifade etmektedir. Faaliyet denetimi ile, bu faaliyetleri gerçekleştirmek için kullanılan kıt kaynakların etkin, verimli ve ekonomik bir şekilde kullanılması ve kaynak israfının minimize edilmesine katkı sağlanması beklenmektedir. Yönetim yazını incelendiğinde faaliyet denetimi üzerine gerçekleştirilen çalışma sayısının yok denecek kadar az olduğu görülmekte olup; ilgili yazındaki bu boşluğu gidermek amacıyla bu çalışmada faaliyet denetimi, rekabetçilik ve performans ilişkileri, bütünsel bir perspektifte incelenmektedir. Bu amaçla Türkiye çapında 101 adet akaryakıt sektörü yöneticisinden toplanan veriler Smart PLS yazılımı ile yapısal eşitlik modellemesine tabi tutulmuştur. Bulgular; faaliyet denetiminin performansın önemli bir öncülü olduğunu ancak faaliyet denetimi ve performans arasındaki ilişkinin rekabetçilik üzerinden gerçekleştiğini göstermekte; böylece rekabetçiliğin faaliyet denetimi ile firma performansı arasındaki ilişkide aracı rol üstlendiği açığa çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Faaliyet Denetimi, Rekabetçilik, Performans

Kaynakça

• Açıkgöz, A. & Günsel, A. (2014). Yeni Ürün Geliştirme Projelerinde Yönlendirici Yönetim Anlayışı, Motivasyon ve İnovasyon Becerisi. Girişimcilik ve İnovasyon Yönetimi Dergisi, 3(2), 33-60.
• Akgül, B. A. (2000). Türk Denetim Kurumları. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Alpay, G., Bodur, M., Yılmaz, C., Çetinkaya, S. & Arıkan, L. (2008). Performance Implications of Institutionalization Process in Family-Owned Businesses: Evidence from an Emerging Economy. Journal of World Business, 43(4), 435-448.
• Arens, A. A (2002). Auditing and Assurance Services (Tenth Edition). Boston: Prentice Hall.
• Awwad, A.S. (2011). The Influence of Tactical Flexibilities on the Competitive Advantage of a Firm: An Empirical Study on Jordanian Industrial Companies. International Journal of Business and Management, 6(1), 45-55.
• Azad, A.N. (1994). Operational Auditing in US Colleges and Universities. Managerial Auditing Journal, 9(2), 12-19.
• Başpınar, A. (2005). Türkiye’de ve Dünyada Denetim Standartlarının Oluşumuna Genel Bir Bakış. Maliye Dergisi, 148, 35-62.
• Bozkurt, P. (2013). Denetim Kavramı ve Denetim Anlayışındaki Gelişmeler. Denetişim, (12), 56-62.
• Can, A.V. & Uyar, S. (2010). İşletmelerde Faaliyet Denetimi. İstanbul: Nobel Yayın Dağıtım
• Carmichael, D. R., Willingham J. J. & Schaller C. A. (1996). Auditing Concepts and Methods (Sixth Edition). McGraw-hill.
• Choi, J. T. (1971). Operational auditing: Part 2. Internal Auditor, 28(1), 6-26.
• Çelebi, A. (2002). Bağımsız Denetim ve Yeminli Mali Müşavirlik Mesleği. dspace.marmara.edu.tr/handle/11424/12163
• Çetindamar, D. & Fiş, A. M. (2007). Örgüt Kültürü ile Kurumsal Girişimcilik İlişkisinde Girişimcilik Oryantasyonunun Bir Ara Değişken Olarak Rolü: Bir Kurumsal Girişimcilik Modelinin Analizi. Proje No: 106K213.
• Dinç, Y., Gerekan, A., & Bilal, G. (2008). İç Denetim Hizmetlerinin Dışarıdan Satın Alınması Kararını Etkileyen Faktörler ve Bazı Nitelikler Açısından Farklılıkların Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3).
• Doğan, N. & Tanç, A. (2008). Konaklama İşletmelerinde Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Faaliyet Denetimi: Kapadokya Örneği. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(1), 239-259.
• Driessen, A. J. G., & Molenkamp, A. (1993). The Perspective Of Operational Auditing: A New Management Tool. Managerial Auditing Journal, 8(5), 19-25.
• Ertekin, Y. (2004). Çağdaş Yönetim ve Denetim. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 55-67.
• Freitas, C. A. S. D., & Guimarães, T. D. A. (2007). Isomorphism, Institutionalization and Legitimacy: Operational Auditing at The Court of Auditors. Revista de Administração Contemporânea, 11(SPE1), 153-175.
• Flesher, D. L. & Zarzeski, M. T. (2002). The Roots of Operational (Value–for–Money) Auditing in English-Speaking Nations. Accounting and Business Research, 32(2), 93-104.
• Fornell, C. & Larcker, D. F. (1981). Structural Equation Models with Unobservable Variables and Measurement Error: Algebra and Statistics. Journal of Marketing Research, 18, 382-388.
• Glickman, A. R. (1985). Operational Auditing Can Benefit Your Clients. The CPA Journal, 55, 90-91.
• Gökşen, M. (2018). İşletmelerde Kurumsal Yönetim Açısından Faaliyet Denetiminin Önemi: Bir Örnek Olay Çalışması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gürbüz, S. (2019). Sosyal Bilimlerde Aracı, Düzenleyici ve Durumsal Etki Analizleri. İstanbul: Seçkin Yayıncılık.
• Hategekimana, V. & Nkikabahizi F. (2014). Operational Audit and Cost Allocation on Organizational Performance in Selected Industries-Kigali, Rwanda. International Journal of Research in Social Sciences, 4(2), 100-116.
• Kamyabi, Y. & Salahinejad, M. (2020). Using Data Envelopment Analysis to Examine Operational Auditing Efficiency in Audited Firms. International Journal of Advanced Studies in Humanities and Social Science, 9(1), 50-62.
• Kavut, L., & Adiloğlu, B. (2014) Türkiye’de Bağımsız Denetimin Gelişimi: Dünden Bugüne. Editör: Prof. Dr. Göksel Yücel, 35. https://cdn.istanbul.edu.tr/statics/muhasebe.istanbul.edu.tr/wp-content/uploads/2014/01/Secmeler-2016.pdf#page=39, Erişim Tarihi: 12.05.2021.
• Kiracı, M. (2003). Faaliyet Denetimi ile İç Kontrol İlişkisi. Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 67-78.
• Moeller, R. & Witt, H. (1999). Brink’s Modern International Auditing (6th Edition). John Wiley & Sons Inc.
• PETDER (2017). Akaryakıt Dağıtım Sektörünün Türkiye Ekonomisindeki Yeri ve Önemi. Alınan yer: (https://www.pwc.com.tr/tr/sektorler/enerji/akaryakit-dagitim-sektorunun-gundemi/akaryakit-dagitim-sektorunde-turkiye-ekonomisindeki-yeri-ve-onemi.pdf), Erişim Tarihi: 15.05.2021.
• Porter, M. (2000). Rekabet Stratejisi (Çeviren.Gülen Ulubilgen). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Tracey M., Vonderembse M. A. & Lim J. S. (1999). Manufacturing Technology and Strategy Formulation: Keys Toenhancing Competitiveness and Improving Performance. Journal of Operations Management, 17 (4), 411-428.
• Sarıoğlu, M. F. (2011) İşletmelerde Faaliyet Denetimi Süreçleri ve Bir Uygulama. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Seetharam Kandarpa (2017). How to Conduct a Quality Internal Audit. Alınan yer (https://www.smartsheet.com/operational-audit-process), Erişim Tarihi: 16.05.2021.
• Selimoğlu, S. K. (1999). Faaliyet Denetimi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15 (1-2), 193-206.
• Türkiye Kurumsal Yönetim Derneği (2003). Alınan yer: (http://tkyd.org/tr/sss-sarbanes-oxley-nedir.html ). Erişim Tarihi: 08.06.2021.
• Uçma, T & Beycan, M. (2008). Development Of Independent Auditing in State Banks in Turkey From Past to Future. Journal of Yaşar University, 3(12), 1711-1730.
• Uyar, M., (2018). Muhasebe Denetimi ve İç Kontrol Sisteminin İşletmelerde İnovasyon Yapma Yeteneğine Etkileri Üzerine Ampirik Bir İnceleme. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 149-168.
• Uzay, Ş. (2007). Faaliyet Denetimine Genel Bakış. 8. Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu-Muhasebe Denetiminde Yeni Açılımlar, İstanbul: İSMMO, 25-27 Nisan 2007, 1-24.
• Yorgancılar, F. N. (2011). Sürdürülebilir Rekabet Anlayışı Olarak Yenilik Yeteneği. Alınan yer: (http://dergipark.gov.tr/download/article-file/185072), Erişim Tarihi: 16.04.2018.
• Yorgancılar, F. N. (2010). Sürdürülebilir Rekabet Anlayışı Olarak Yenilik Yeteneği. Alınan yer: (http://dergipark.gov.tr/download/article-file/185072), Erişim Tarihi: 16.04.2018.