Whıstleblowıng ve Yönetişim: Paydaş Olan Halkın Aydınlatılmasında Kurum İçerisinden Bir Destek

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 100 - 117, 31.12.2022

Cihan Necmi Günal , Maksud Emre Mülazımoğlu

Öz

Bu çalışma son yıllarda yönetim bilimlerinde önemi artan “whistleblowing” konusunun yönetişim kavramı içerisindeki yerini incelemektedir. “Whistleblowing”, kamu sektöründe karşılaşılabilecek kanunlara aykırı uygulamaların topluma ifşasıdır. Kamu yönetimi karşısında son derece güçsüz olan ve hayatımıza giren yönetişim kavramı ile artık aktif bir paydaş olarak yönetim faaliyetlerinin bir parçası olması beklenen yurttaşların, asil-vekil problemi diye tanımlanan durumdan kurtulmalarını sağlayabilecek önemli bir hamle olan “whistleblowing” yönetişim etkinlikleri için de bu konumu ile özel bir yere oturmaktadır. Ancak tüm kamu görevlilerinin bu eylemde bulunamadıkları görülmektedir. Whistleblowing eyleminde bulunan kişiler işten atılma, mobbinge maruz kalma ve iş yerinde dışlanma gibi çeşitli olumsuzluklar ile karşılaşmaktadırlar. Yapılan literatür araştırmalarında çeşitli ülkelerde bu kişileri korumak için kanunlar bulunduğu tespit edilmiştir. Çalışmada, dünyada bu korumanın nasıl var olduğu çeşitli örneklerle sunulduktan sonra, dünyadaki örneklerden çıkarılacak dersler ile kavramın, yönetişimin önündeki engellerden bir tanesi olan asil-vekil problemini ortadan kaldırabilmesi adına hem yurttaşlara hem de çalışanlara sağladığı fırsatlar tartışılmaktadır. Bu bağlamda seçilen örneklerdeki koruma kanunları ülkemiz gibi bu tarz bir koruma sağlamayan ülkeler için iyi örnekler olarak sunulmaktadır. Bu hususa ek olarak yönetişimin ilkelerinden olan şeffaflık ve hesap verebilirlik değerlerinin tahsisi için whistleblowingin sağlayacağı olanaklar da yine çalışmada ele alınan bir başka başlık olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Whistleblowing, yönetişim, şeffaflık, hesap verebilirlik.

Kaynakça

• Alp, M. (2013). Çalışanın İşvereni ve İş Arkadaşlarını İhbar Etmesi. İstanbul: Beta.
• Banisar, D. (2011). Whistleblowing: International Standards and Developments. I. E. Sandoval, & I. E. Sandoval (Ed.), Corruption and Transparency: Debeting the Frontiers Between State, Market, and Society. Washington, DC: World Bank-Institute for Social Research.
• Callahan, E. S., ve Dworkin, T. M. (2000). The state of state whistleblower protection. American Business Law Journal, 38(1), 99-175.
• Christensen, T. (2012). “Post-NPM and Changing Public Governance”, Meiji Journal of Political Science and Economics, 1(1), 1-11.
• Cole, R. A., Eisenbeis, R. A. ve McKenzie, J. A. (1994). Asymmetric-information and principal-agent problems as sources of value in FSLIC-assisted acquisitions of insolvent thrifts. Journal of Financial Services Research, 8(1), 5-28.
• Committiee on Homeland Security and Governmental Affairs. (19 Nisan 2012). Whistleblower Protection Enhancement Act of 2012. Erişim Tarihi: 20 Kasım 2022. http://www.gpo.gov/fdsys/pkg/CRPT-112srpt155/pdf/CRPT-112srpt155.pdf
• Davis, A. J., & Konishi, E. (2007). Whistleblowing in Japan. Nursing ethics, 14(2), 194-202.
• Denhardt, R. B. (2011). Theories of Public Organization. Boston, MA, USA: Wadsworth.
• Dozier, J. B., & Miceli, M. P. (1985). Potential predictors of whistle-blowing: A prosocial behavior perspective. Academy of Management Review, 10(4), 823-836.
• Graham, J., Plumptre, T. W. ve Amos, B. (2003). Principles for good governance in the 21st century. https://www.academia.edu/download/63517368/9._Graham__Amos__Plumptre20200603-39838-ysrafx.pdf
• Hunt, G. (2006). The Principal of Complementarity: Freedom of Information, Public Accountability and Whistleblowing. R. A. Chapman, & M. Hunt (Eds.), Open Government in a Theoretical and Practical Context (43-54). Hampshire, England: Ashgate Publishing Limited.
• İş Güvenliği ve Sağlığı İdaresi (İGSİ). (t.y.). Whistleblower Docketed Cases Received: FY2016 – FY2021. Erişim Tarihi: 15 Aralık 2022. https://www.osha.gov/sites/default/files/Data-and-Statistics-for-FY16-to-FY21.pdf
• Johnstone, M. J. (2005). “Whistleblowing and Accountability”. Australian Nursing Journal, 13(5), 8.
• Miceli, M. P., & Near, J. P. (1992). Blowing the whistle: The organizational and legal implications for companies and employees. NY, USA: Lexington Books.
• Rekabet ve Piyasa Kurumu (RPK). (30 Eylül 2022). Transparency data Whistleblowing statistics: 2021 to 2022. Erişim Tarihi: 15 Aralık 2022. https://www.gov.uk/government/publications/whistleblower-statistics-2021-to-2022/whistleblowing-statistics-2021-to-2022
• Türk Dil Kurumu (TDK). (t.y.). ispiyonculuk. Erişim Tarihi: 28 Kasım 2022. https://sozluk.gov.tr
• The International Federation of Accountants (IFAC). (Haziran 2013). The Good Governance in Public Sector. Erişim Tarihi: 25 Kasım 2022. http://www.ifac.org/sites/default/files/publications/files/Good-Governance-in-the-Public-Sector.pdf
• UK Government. (27 Temmuz 2014). Whistleblower. Erişim Tarihi: 27 Kasım 2022. https://www.gov.uk/whistleblowing/dismissals-and-whistleblowing
• Uğur, H. (2013, Eylül - Ekim). Suçların İhbarı ve İhbarcıların Korunması. Türkiye Barolar Birliği Dergisi(108), 383 - 406.
• WAF. (2014). Your Partner Against Fraud. Erişim Tarihi: 25 Kasım 2022. http://www.whistleblowersagainstfraud.com/becoming-a-whistleblower/why-do-people-become-whistleblowers/
• Wilton, D. (18 Şubat 2007). Whistleblower. Erişim Tarihi: 24 Kasım 2022. http://www.wordorigins.org/index.php/site/whistleblower/
• Wolfe, S., Worth, M., Dreyfus, S. ve Brown, A. J. (2014). Whistleblower Protection Laws in G20 Countries. Transparency International Australia Final Report.
• Wolff, L. (2004). New Whistleblower Protection Laws for Japan. Journal of Japanese Law, 17, 209 - 213.
• Whitaker, R. (2015). “The Failure of Official Accountability and The Rise of Guerrilla Accountability. Michael Geist (Ed.), Law, Privacy and Surveillance in Canada in the Post-Snowden Era”, 205-224. : University of Ottawa Press.
• Zengin, O. (2009). Günümüz Kamu Yönetiminde Ön Plana Çıkan Yaklaşımlar. Barış Övgün (Ed.), Kamu Yönetimi: Yapı İşleyiş Reform (1-42). Ankara: Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi.