Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Ormanlarında Verimlilik İlişkileri

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 88 - 102, 30.09.2020

İbrahim Keten , Serkan Gülsoy

https://doi.org/10.30516/bilgesci.740067

Cited By: 5

Öz

Bu çalışmada kızılçam ormanlarının verimliliği (bonitet) ile çevresel değişkenler arasındaki ilişkilerin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaçla Düzlerçamı (Antalya) yöresinde insan baskısından uzak ve farklı yükseltilerde tespit edilen 51 adet doğal kızılçam (Pinus brutia Ten.) yetişme ortamında envanter yapılmıştır. Çalışma yapılan 400 m2 büyüklüğündeki örnek alanlarda, 3 farklı plus ağaçta yaş ve boy değerleri ölçülmüştür. Bu ölçümler kullanılarak 75 yaşa göre ortalama bonitet endeks değerleri hesaplanmıştır. Her bir örnek alana ait çevresel değişkenler (iklim, toprak ve fizyografik) ise ayrı bir veri matrisi olarak kayıt edilmiştir. Çalışmada ilk olarak korelasyon analizi kullanılarak kızılçam verimliliği ve çevresel değişkenler ikili olarak ilişkilendirilmiştir. Bu aşamada türün verimliliğine yükselti ve sıcaklık ile toprakların kum ve kil oranlarının etkisi tespit edilmiştir. Modelleme aşamasında ise sırasıyla aşamalı çoklu regresyon analizi, logistik regresyon analizi ve regresyon ağacı olmak üzere 3 farklı yöntemden faydalanılmıştır. Bu analizler sonucunda topraklardaki kum ve iskelet içeriği yüzdeleri, çakıltaşı anakayası, alt yamaç araziler ve düz araziler, türün yöredeki boniteti ile istatistiksel olarak anlamlı sonuç veren değişkenler olmuştur. Bu değişkenler içerisinde özellikle, arazi yüzey formu düz olan araziler ve 0-30 cm derinlik kademesinde % 40’tan az kum oranına sahip toprak koşullarında türün boniteti daha yüksek bulunmuştur. Sonuç olarak özellikle bazı fizyografik arazi koşulları ve toprak tekstürünün yetişme ortamındaki su ve besin maddesi ekonomisi üzerine etkileri ile türün verimliliğinin yörede önemli değişim gösterdiği tespit edilmiştir. Bu çalışmadan elde edilen bilgilerin yörede kızılçam türünün yönetimi ve sürdürülebilirliği açısından uygulayıcılara katkı sağlayacağı öngörülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Bonitet endeksi, çevresel faktörler, Ekolojik modelleme, Kızılçam

Research on Site Index in the Red Pine (Pinus brutia Ten.) Forests

Öz

In this study, the relationships between the productivity (site index) of Red pine forests and the environmental variables were investigated. For this purpose, inventory study was performed in 51 natural red pine (Pinus brutia Ten.) stands being located away from human disturbances at different altitudes in Düzlerçamı (Antalya) district. Age and height values were measured for 3 different plus trees in each plots of 400 m2. Mean site index values for 75 years were calculated using these measurements. In addition, environmental factors (climate, soil and physiographic variables) for each plots were determined by the various practices. In the study, firstly, productivity of Red pine and environmental variables were associated by using correlation analysis. At this stage, the effects of altitude, temperature, the sand and clay ratio of the soils on the productivity of the species were determined. At the modeling stage, stepwise multiple regression analysis, logistic regression analysis and regression tree technique were used, respectively. As a result of these analyses, percentage of the sand and skeletal content in the soils, conglomerate bedrock, lower slope lands and flat lands in the district were found to be statistically significant with the site index values of the species. In particular, the site index values were found to be higher in flat landforms and soil conditions with a sand content of less than 40% at 0-30 cm depth. As a result, it has been determined that the productivity of the species in the dsitrict varies considerably with the effects of some physiographic factors and soil texture parameters affecting water and nutrient economy in the site conditions. It is predicted that the information obtained from this study will contribute to the practitioners in terms of the management and sustainability of the red pine species in the region.

Anahtar Kelimeler

site index, environmental factors, ecological modelling, red pine

Kaynakça

• Aertsen, W., Kint, V., Van Orshoven, J., Ozkan, K., Muys, B. (2010). Comparison and Ranking of Different Modelling Techniques For Prediction of Site Index in Mediterranean Mountain Forests. Ecological Modelling, 221(8),1119-1130.
• Akıncı, M. Y. (1963). Kızılçam ormanlarının Doğu Karadeniz mıntıkasındaki dağılış ve yayılışı. Orman Mühendisliği Dergisi, 28-35.
• Altun, L., Yılmaz, E., Günlü, A., Ercanlı, İ., Usta, A., Yılmaz, M. Bakkaloğlu, M. (2007). Murat Dağı (Uşak) Yöresinde Yayılış Gösteren Ağaç Türlerinin (Kızılçam, Karaçam ve Sarıçam) Verimliliğini Etkileyen Kimi Ekolojik Etmenlerin Araştırılması, Kastamonu Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, 7(1), 71-92.
• Araújo, M. B., Pearson, R. G., Thuiller, W., Erhard, M. (2005). Validation of species–climate impact models under climate change. Global Change Biology, 11(9), 1504-1513.
• Anşin, R. (1983). Türkiye’nin Flora bölgeleri ve bu bölgelerde yayılan asal vejetasyon tipleri. Karadeniz Üniversitesi Dergisi, 6(2), 318-339.
• Asan, Ü. (1995). Global iklim değişimi ve Türkiye ormanlarında karbon birikimi. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 45(1-2), 23-38.
• Atalay, İ., Efe, R. (2015). Türkiye Biyocoğrafyası. Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, 536 s., İzmir. Austrheim, G., Gunilla, E., Olsson, A. Grontvedt, E. (1999). Land-Use Impact on Plant Communities in Semi-Natural Sub-Alpine Grasslands of Budalen, Central Norway. Biological Conservation, 87(3), 369-379.
• Avcı, M. (1993). Türkiye'nin Flora Bölgeleri ve Anadolu Diagonali’ne Coğrafi Bir Yaklaşım. Türk Coğrafya Dergisi, (28), 225-248.
• Başaran, M., A., Çoşgun, U., Ay, Z., Başaran, S., Yalçın, A., Güzenge, E., Çevik, N. Baş, N. (2010). Düzlerçamı Orman İşletme Şefliği’nde Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Planlamaya Yönelik Envanter Bilgileri ve Sınıflandırılması. Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın No: 420, Müdürlük Yayın No: 050, 93 s., Antalya.
• Biger, G., Liphschitz, N. (1991). The recent distribution of Pinus brutia: a reassessment based on dendroarchaeological and dendrohistorical evidence from Israel. The Holocene, 1(2), 157-161.
• Breiman, L., Friedman, J.H., Olshen, R., Stone, A.C.G. (1984). Classification and Regression Trees. Wadsworth International Group, Belmont, California, United States America, 319 s.
• Carus, S., Su, Y. (2014). Antalya–Korkuteli Yöresi kızılçam ağaçlandırmaları için tek ve çift girişli ağaç hacim tablosunun düzenlenmesi ve mevcut tablolar ile kıyaslanması. II. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, s. 574-584, 22-24 Ekim 2014 – Isparta.
• Clark, J. S., McLachlan, J. S. (2003). Stability of forest biodiversity. Nature, 423(6940), 635-638.
• Cohen, J., Cohen, P., West, S.G., Aiken, L.S. (2003). Applied multiple regression/correlation analysis for the behavioral sciences (3rd ed.). Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Cook, R. D. (1977). Detection of Influential Observations in Linear Regression, Technometrics, 19, 15-18.
• Cook, R. D. (2000). Detection of influential observation in linear regression. Technometrics, 42(1), 65-68.
• Cook, R. D., Weisberg, S. (1982). Residuials and Influence in Regression, New York: Chapman and Hall.
• Çatal, Y. (2009). Batı Akdeniz Bölgesi Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Meşcerelerinde Artım ve Büyüme. Süleyman Demirel Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 281.
• Çelik H., Özkan K. (2015). Antalya Ovacık Dağı Yöresi'nde Kızılçam (Pinus brutia Ten.)'ın Gelişimi İle Yetişme Ortamı Özellikleri Arasındaki İlişkiler. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 19(2), 190-197.
• Çepel, N. (1973). Antalya - Düzlerçamı Örnek Orman işletmesinin Bazı Kızılçam Meşcerelerinde Çeşitli Jeolojik Temel Üzerinde Oluşmuş Topraklan n Azot Rezervleri ve Boy Artımı Üzerindeki Etkileri. TÜBiTAK IV. Bilimsel Kongresi Ankara.
• Çepel. N. (1983). Orman Ekolojisi. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları. İstanbul Üniversitesi Yayın No. 3140. O.F. Yay. No. 337. Oğul Matbaası, 536 s., İstanbul.
• Çepel, N. (1995). Orman Ekolojisi. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Matbaası, No: 426, 536 s., İstanbul.
• Çepel, N., Dündar M. (1985). Tipik Orman Yetişme Bölgelerinde Sarıçam Ve Kızılçam Meşcerelerinin Boy Artımı İle İğne Yapraklarındaki besin Maddesi Düzeyleri Arasında İlişkiler. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 35(1), 41-58.
• Davis, B.H. 1965-1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands.9 Volumes and Suplementum. At the Unversity Pres. Edinburgh.
• Death, G., Fabricius K.E. (2000). Classification and Regression Trees: a Powerful Yet Simple Technique for Ecological Data Analysis. Ecology, 81(11), 3178-3192.
• Eler, Ü. (1987). Kızılçamda Hasılat. Kızılçam, El Kitabı Dizisi, 2, 135-140.
• Eriksson, C.P., Holmgren, P., (1996). Estimating Stone and Boulder Content in Forest Soils — Evaluating the Potential of Surface Penetration Methods. Catena, 28(1), 121-134.
• Erkan, N. (1996). Kızılçam Doğal Meşcerelerinde Artım ve Büyümenin Değerlendirilmesi. Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, 2, 33-43.
• Erten, P., Taşkın, O. (1985). Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Kabuklarında Tanen Miktarının Saptanmasına İlişkin Araştırmalar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten Serisi No: 147, Ankara.
• Erten, S. (2004). Uluslararası Düzeyde Yükselen Bir Değer Olarak Biyolojik Çeşitlilik. Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 98-105.
• FAO (2017). Yearbook 2015 - Forest Products - 2011-2015. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome.
• Fick, S.E. Hijmans, R.J. (2017). Worldclim 2: New 1-km spatial resolution climate surfaces for global land areas. International Journal of Climatology.
• Hanley, J. A., McNeil, B. J. (1982). The meaning and use of the area under a receiver operating characteristic (ROC) curve. Radiology, 143(1), 29-36.
• Hijmans, R.J., Cameron S.E., Parra J.L., Jones P.G., Jarvis A. (2005). Very high resolution interpolated climate surfaces for global land areas. International journal of climatology, 25(15), 1965-1978.
• Hosmer, D.W., Lemeshow., S. (2000). Applied Logistic Regression, 2nd ed. New York: John Wiley and Sons.
• Houghton, R. A. (1995). Global effects of deforestation. Handbook of Ecotoxicology, pp. 645-666.
• Hoffmann, A. (1939). Beitrage Zur Kenntnis der Hartkieter (P. brutia Ten.) Zeitschrift für Weltforstwirtschaft Vl-4.
• Jenness, J. (2006). Topographic Position Index (tpi_jen. avx) Extension for ArcView 3. x version 1.2. Jenness Enterprises, Flagstaff, AZ.
• Kalıpsız, A. (1984). Dendrometri. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, 407s, İstanbul.
• Kantarcı, M.D. (1987). Toprak İlmi. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları. İstanbul Üniversitesi Yay. No. 3444. O.F., Yay. No. 387. Matbaa Teknisyenleri Basımevi, 370 s., İstanbul.
• Karaöz, M.Ö. (1989a). Toprakların Su Ekonomisine İlişkin Bazı Fiziksel Özelliklerinin Laboratuvarda Belirlenmesi Yöntemleri. İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, 39(2), 133-144
• Karaöz, M.Ö. (1989b). Toprakların Bazı Kimyasal Özelliklerinin (pH, Karbonat, Tuzluluk, Organik madde, Total Azot, Yararlanılabilir Fosfor) Analiz Yöntemleri. İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, 39(3), 64-82.
• McCune, B., Keon, D. (2002). Equations for potential annual direct incident radiation and heat load. Journal of vegetation science, 13(4), 603-606.
• McNab, W.H. (1989). Terrain shape index: quantifying effect of minor landforms on tree height. Forest Science, 35 (1), 91-104.
• Moisen, G.G. (2008). Classification and Regression Tree. In: Jorgensen SE (ed) In Encyclopedia of Ecology, 582-588.
• Neyişçi, T. (1987a). Kızılçamın ekolojisi. Kızılçam, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, El Kitabı Serisi, 2, 23-56.
• Neyişçi, T. (1987b). Kızılçamın doğal yayılışı. Kızılçam, El Kitabı Dizisi, 2, 15-22.
• O’brien, R.M. (2007). A caution regarding rules of thumb for variance inflation factors. Quality & quantity, 41(5), 673-690.
• OGM (1980). Türkiye Orman Envanteri. Or. Gn. Md. Yay. No: 13.
• OGM (2017). Türkiye Orman Varlığı. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Orman İdaresi ve Planlama Dairesi Başkanlığı, 32 s., Ankara.
• Özdamar, K. (2002). Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi-1. 4. Baskı, Kaan Kitabevi, Eskişehir, 686 s.
• Özdemir T. (1977). Antalya bölgesinde kızılçam (Pinus brutia Ten.) ormanlarının tabii gençle¸stirme olanakları üzerine ara¸stırmalar. I.Ü. Orman Fakültesi Dergisi A, 27: 243–293.
• Özkan, K., Kuzugüdenli, E. (2010). Akdeniz Bölgesi Sütçüler Yöresinde Kızılçamın (Pinus brutia Ten.) Verimliliği İle Yetişme Ortamı Özellikleri Arasındaki İlişkiler. Türkiye Ormancılık Dergisi, 11(1), 16-29.
• Özkan, K. (2012). Sınıflandırma ve Regresyon Ağacı Tekniği (SRAT) ile Ekolojik Verinin Modellenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 13, 1-4.
• Pal Axel, O., Linda-Maria, M., Hans Henrik, B. (2009). Acidification of sandy graslands – consequences for plant diversity. Aplied Vegetation Science, 12: 350-361.
• Selik, M. (1963). Kızılçam (Pinus·brutia Ten.)'ın Botanik Özellikleri Üzerine Araştırmalar ve Bunların Halepçamı (Pinus halepansis Mill.) Vasıfları ile Mukayesesi. Or. Gn. Md. Yay. No: 353 (36) 88 s.
• Şentürk, Ö., Gülsoy, S., Tümer, İ. (2019). Potential distribution modeling and mapping of brutian pine stands in the ınner parts of the Middle Black Sea Region in Turkey. Pol. Journal of Environmental Studies, 28(1), 1-7.
• Taş, M. (2017). Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Odun Ve Kraft Kâğıt Hamurundaki Polyozların Tespiti. Bartın Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 79 s.
• Tetik, M. Yeşilkaya, Y. (1997). Antalya Yöresi Doğal Kızılçam Ormanlarında Anakaya-Toprak Derinliği-Bonitet İlişkileri. Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten No: 6, Antalya, 41 s.
• Thompson, B. (2004). Exploratory and confirmatory factor analysis: understanding concepts and applications. Washington, DC, American Psychological Association.
• Waring, R.H., Schlesinger, W.H. (1985). Forest ecosystems. Concepts and Management, Academic Press, Orlondo.
• Yücel, M., Babuş, D. (2005). Doğa Korumanın Tarihçesi ve Türkiye’deki Gelişmeler. Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Dergisi, 11, 151-175.
• Zech, W., Çepel N. (1972). Güney Anadolu'daki bazı Kızılçam (Pinus brutia) meşcerelerinin gelişimi ile toprak ve reliyef özellikleri arasındaki ilişkiler. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları No. 1753/191, İstanbul.