Alturistik Liderlik Algısının Prososyal Hizmet Davranışı Üzerindeki Etkisinde Sosyal Karşılaştırma Yöneliminin Rolü: Konaklama İşletmelerinde Bir Uygulama

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 2, 457 - 486, 30.11.2022

Nuray Türkoğlu Okan Türk

https://doi.org/10.54838/bilgisosyal.1193672

Öz

Amaç – Bu çalışmanın amacı konaklama işletmelerindeki çalışanların alturistik liderlik algılarının prososyal hizmet davranışları üzerindeki etkisinde sosyal karşılaştırmanın rolünü belirlemektir.
Yöntem/Metodoloji/Dizayn- Araştırmanın evrenini 4 ve 5 yıldızlı konaklama işletmeleri çalışanları oluşturmaktadır. Araştırmada kolayda örnekleme yöntemi kullanılarak Antalya ilinde faaliyet gösteren 4 ve 5 yıldızlı konaklama işletmelerinde çalışan 437 kişiden veriler elde edilmiştir. Elde edilen veriler Yapısal Eşitlik Modeli kullanılarak analiz edilmiştir.
Sonuçlar- Araştırma sonucunda katılımcıların alturistik liderlik algısının prososyal hizmet davranışlarını ve sosyal karşılaştırma yönelimlerini olumlu yönde etkilediği, sosyal karşılaştırma eğiliminin ise prososyal hizmet davranışı üzerinde etkisinin bulunmadığı tespit edilmiştir. Katılımcıların alturistik liderlik algılarının prososyal hizmet davranışları üzerindeki etkisinde sosyal karşılaştırma yöneliminin negatif yönde düzenleyici bir etkiye sahip olduğu ancak, aracı etkisinin bulunmadığı belirlenmiştir.
Katkı/Farklılıklar- Literatür incelendiğinde alturistik liderlik algısı, prososyal hizmet davranışı ve sosyal karşılaştırma yönelimi arasındaki etkileşimi inceleyen çalışmaya rastlanmamıştır. Bu nedenle araştırma literatürdeki bu boşluğun doldurulması açısından katkı sağlayacaktır. Ayrıca araştırmadan elde edilen sonuçlar sektörde faaliyette bulunan konaklama işletmelerinin sahip ve yöneticilerine çalışanların alturistik liderlik algısı, prososyal hizmet davranışı ve sosyal karşılaştırma yönelimi konuları ile ilgili eğilimini göstermesi açısından uygulamaya yönelik yol gösterebilecektir.

Anahtar Kelimeler

Alturistik Liderlik, Prososyal Hizmet Davranışı, Sosyal Karşılaştırma, Konaklama İşletmeleri Çalışanları

The Role of Social Comparison Orientation in the Effect of Alturistic Leadership Perception on Prosocial Work Behavior: An Application in Hospitality Businesses

Öz

Purpose - The aim of this study is to determine the role of social comparison in the effect of altruistic leadership perceptions of employees in accommodation businesses on prosocial service behaviors.
Methodology/Approach/Design- The universe of the research consists of employees of 4 and 5 star accommodation establishments. In the research, da-ta were obtained from 437 people working in 4- and 5-star accommodation enterprises operating in Antalya by using convenience sampling method. The obtained data were analyzed using the Structural Equation Model.
Findings- As a result of the research, it was determined that the altruistic leadership perception of the participants positively affected their prosocial work behaviors and social comparison orientations, while the social comparison tendency had no effect on the prosocial work behavior. It has been determined that social comparison orientation has a negative regulatory effect on the effect of participants' altruistic leadership perceptions on prosocial work behaviors, but it has no mediating effect.
Originality/Value- When the literature is examined, no study has been found that examines the interaction between altruistic leadership perception, prosocial work behavior and social comparison orientation. For this reason, the research will contribute to fill this gap in the literature. In addition, the results obtained from the research will be able to guide the owners and managers of the accommodation businesses operating in the sector in terms of showing the tendency of the employees regarding the altruistic leadership perception, prosocial service behavior and social comparison orientation.

Anahtar Kelimeler

Alturistic Leadership, Prosocial Service Behavior, Social Comparison, Accommodation Businesses

Kaynakça

• Abdillah, M. R., Wu, W., & Anita, R. (2022). Can Altruistic Leadership Prevent Knowledge-Hiding Behaviour? Testing Dual Mediation Mechanisms. Knowledge Management Research & Practice, 20(3), 352-366.
• Ackfeldt, A. & Wong, W. (2006). The Antecedents Of Prosocial Service Behaviours: An Empirical Investigation. Service Industries Journal, 26 (7), 727-745.
• Akduru, H. E., Güneri, S. ve Semerciöz, F. (2016). Çalışanlarda Prososyal Motivasyon İle İş Ve Yaşam Doyumu Düzeyi İlişkisine Dair Bir Araştırma. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(38), 375-391.
• Avolio, B. J. & Locke, E. E. (2002). Contrasting Different Philosophies Of Leader Motivation: Altruism Versus Egoism. The Leadership Quarterly, 13(2), 169-191.
• Aydınlı, S. (2014). Ergenlerin Öfke İfade Biçimleri, Sosyal Karşılaştırma Düzeyleri, Umutsuzluk Seviyeleri ve Çatışma Çözme Yaklaşımlarının İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı.
• Barrow, J. C. (1977). The Variables Of Leadership: A Review And Conceptual Framework. Academy Of Management Review, 2, 231-251.
• Bayram, N. (2016). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş Amos Uygulamaları. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Bilgin, N. (2003). Sosyal Psikoloji Sözlüǧü: Kavramlar, Yaklaşımlar. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Bilgin, N. (2007). Kimlik İnşası. İzmir: Aşina Yayınları.
• Carlo, G., Hausmann, A., Christiansen, S., & Randall, B. A. (2003). Sociocognitive And Behavioral Correlates Of A Measure Of Prosocial Tendencies For Adolescents. The Journal Of Early Adolescence, 23(1), 107-134.
• Cerit, Y. (2012). Paternalist Liderlik ile Yöneticiden ve İşin Doğasından Doyum Arasındaki İlişki. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt.2, Sayı.31, (35-56).
• Chanko, B. O., & Rahmat, A. (2022). Altruistic Leadership And Organizational Citizenship Behavior: Mediating Role Of Leader-Member Exchange. Saıns Organısası, 1(1), 1-9.
• Çakmak, C., Biçer, İ. ve Uğurluoğlu, Ö. (2019). Alturistik (Özgeci) Liderlik Ölçeğinin Türkçe Uyarlaması: Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(3), 785-802.
• Çekin, A. (2013). İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Prososyal Davranış Eğilimleri Üzerine Nicel Bir İnceleme. Journal Of International Social Research, 6(28), 201.
• Çetinkaya, H. (2004). Beden İmgesi, Beden Organlarından Memnuniyet, Benlik Saygısı, Yaşam Doyumu ve Sosyal Karşılaştırma Düzeyinin Demografik Değişkenlere Göre Farklılaşması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Eren, E. (2012). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, Beta Basım Yayım.
• Eisenberg, N., & Mussen, P. H. (1989). The Roots Of Prosocial Behavior İn Children. Cambridge University Press.
• Escrig, E. D., Broch, F. F. M., Gómez, R. C., & Alcamí, R. L. (2016). How Does Altruistic Leader Behavior Foster Radical İnnovation? The Mediating Effect Of Organizational Learning Capability. Leadership & Organization Development Journal, 37(8).
• Erözkan, A. (2011). Lise Öğrencilerinin Sosyal Karşılaştırma ve Depresyon Düzeylerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1(13).
• Esmer, Y. ve Özdaşlı, K. (2018). Akademik Yönetimde Psikolojik Sözleşme İhlali, Etik Liderlik ve Prososyal Davranışlar. Ankara: Çizgi Kitapevi Yayınları.
• Ewest, T., (2017). Prosocial Ledarship Understanding The Development Of Prosocial Behavior, New York: Palgrave Mc Millan.
• Festinger, L. (1954). A Theory Of Social Comparison Processes. Human Relations, 7, 117–140.
• Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating Structural Equation Models With Unobservable Variables And Measurement Error. Journal Of Marketing Research, 18(1), 39-50.
• Gemlik, N., Sığrı, Ü. ve Sur, H. (2007). Sosyal Karşılaştırma ve Öğrenilmiş Güçlülük İlişkisinin Yönetsel Etkileri Hastane Yöneticileri ve Çalışanları Üzerine Bir Çalışma. İÜ İşletme İktisadi Enstitüsü Dergisi, 18: 55-66.
• Gibbons, F. X. & Buunk, B. P. (1999). Individual Differences İn Social Comparison: Development Of A Scale Of Social Comparison Orientation. Journal Of Personality And Social Psychology, 76(1), 129.
• Gül, E. (2016). Ergenlerde Sosyal Görünüş Kaygısı ve Sosyal Karşılaştırmanın Fonksiyonel Olmayan Tutum ve Bilişsel Çarpıtmalarla İlişkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gürbüz S, Şahin F (2015) Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hair, E., Halle, T., Terry-Humen, E., Lavelle, B., & Calkins, J. (2006). Children's School Readiness İn The ECLS-K: Predictions To Academic, Health, And Social Outcomes İn First Grade. Early Childhood Research Quarterly, 21(4), 431-454.
• Hair, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M., Sarstedt, M., & Thiele, K. O. (2017). Mirror, Mirror On The Wall: A Comparative Evaluation Of Composite-Based Structural Equation Modeling Methods. Journal Of The Academy Of Marketing Science, 45(5), 616-632.
• Henseler, J., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2015). A New Criterion For Assessing Discriminant Validity İn Variance-Based Structural Equation Modeling. Journal Of The Academy Of Marketing Science, 43(1), 115-135.
• Hasdemir, E. (2019). Psikolojik Sermayenin Prososyal Hizmet Davranışına Etkisi: Hemşireler Üzerine Bir Araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı.
• Hogg, M. A. ve Vaughan, G. M. (2011) Sosyal Psikoloji Çev. İbrahim Yıldız-Aydın Gelmez, Ankara: Ütopya Yayınevi.
• İpek, M. (2014). Prososyal Davranışta Liderlik Tarzının Rolü: Milletvekili-Danışman İlişkisi Üzerine Bir Araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Türk Hava Kurumu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İpek, M. ve Özbilgin, İ. (2015). Prososyal Davranışta Liderlik Tarzının Rolü: Milletvekili-Danışman İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(13), 129-149.
• Kalaycı Ş (2010). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Dinamik Akademi.
• Karadağ, E. ve MUTAFÇILAR, İ. (2009). Prososyal Davraniş Ekseninde Özgecilik Üzerine Teorik Bir Çözümleme. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 41-69.
• Karagöz, Y. (2017). SPSS ve AMOS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve Yayın Etiği. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Karahalilöz, O. ve Çelebi, N. (2021). Öğretmenlerin Algılarına Göre Okul Müdürlerinin Alturistik (Özgeci) Liderlik Davranışları. Yıldız Journal Of Educational Research, 6(2), 122-135.
• Karasakal, N. K. ve Aksu, B. (2014). Meslek Yüksekokulu Teknik ve Sosyal Program Öğrencilerinin Sosyal Karşılaştırılması Sonucu Girişimci Kişilik Eğilimlerini Ortaya Koymaya Yönelik Bir Alan Araştırması. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 6(2).
• Keklik, B. (2012). Sağlık Hizmetlerinde Benimsenen Liderlik Tiplerinin Belirlenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,14(1), 73-93.
• Kılınç, M., Yiğit, V. ve Doğanşah, Y. (2019). Sağlık Çalışanlarında Örgütsel Muhalefet ve Örgütsel Prososyal Davranışlar Arasındaki İlişkinin Tespit Edilmesine Yönelik Bir Araştırma. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(12), 143-158.
• Koçel, T. (2018). İşletme Yöneticiliği. (17. Baskı). Beta.
• Konan, N. ve Gedik, A. (2019). Özgeci Liderlik Ölçeğinin Eğitim Örgütleri İçin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 10(3), 76-92.
• Mallén, F., Chiva, R., Alegre, J., & Guinot, J. (2015). Are Altruistic Leaders Worthy? The Role Of Organizational Learning Capability. International Journal Of Manpower.
• Miller, L. M. (2003). Qualitative İnvestigation Of İntercollegiate Coaches’ Perceptions Of Altruistic Leadership (Unpublished Doctoral Dissertation), The Ohio State University, U.S.A.
• Miller, L. M., Fink, J. S., Pastore, D. L., Baker, R. E., & Mason, G. (2005). Defining Altruistic Leadership İn The Management Of İntercollegiate Coaching. The Smart Journal, 2, 4−16.
• Okan, N. ve Okan, Y. T. (2021). Kısa Dönüşümcü Liderlik Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması ve Psikometrik Yönden İncelenmesi. Turkish Studies - Social, 16(2).
• Öcal, H., ve Sarnıç, A. (2017). Dönüştürücü Liderliğin Prososyal Örgütsel Davranış Üzerindeki Etkileri ve İmalat Endüstrisinde Bir Araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2).
• Özkaynar, G. K. (2017). Çağdaş Liderlik Yaklaşımlarında Kamu Çalışanlarının Tercihi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 157-180.
• Popper, M. & Lipshitz, R. (1993). Putting Leadership Theory To Work: A Conceptual Framework For Theory-Based Leadership Development. Leadership And Organization Development Journal, 14(7), 23−27.
• Soydemir, S., Özdaşlı, K. ve Alparslan, M. A. (2014). Görev-İnsan Odaklı Liderlik Algılamasının Vatandaşa Yönelik Prososyal Hizmet Davranışlarına Etkisi: Kolluk Kuvvetleri Üzerine Bir Araştırma. Akü İİBF Dergisi, 16(2), 63-81.
• Spreitzer, G. M. (1995). Psychological Empowerment İn The Workplace: Dimensions, Measurement, And Validation. Academy Of Management Journal, 38(5), 1442-1465.
• Sucu, M. (2021). Pandemi Döneminde Sağlık Çalışanlarının Duygusal Zekâ Durumları ile Prososyal Davranışları Arasındaki İlişkiyi İncelemeye Yönelik Bir Araştırma. Journal Of Administrative Sciences/Yonetim Bilimleri Dergisi, 19(41).
• Suls, J. & Wheeler, L. (2000). A Selective History Of Classic And Neo-Classic Comparison Theory. In Suls & L. Wheeler (Eds.) Handbook Of Social Comparison:Theory And Research (Plenum, New York).
• Suls, J., Martin, R. & Wheeler, L. (2002). Social Comparison: Why, With Whom, And With What Effect?. Current Directions İn Psychological Science, 11(5), 159-163.
• Taylor, S.E., Peplau, L.A. ve Sears, D.O. (2010). Sosyal Psikoloji, Çeviren: Ali Dönmez, İstanbul: İmge Kitabevi.
• Taylor, S. E. & Lobel, M. (1989). Social Comparison Activity Under Threat: Downward Evaluation And Upward Contacts. Psychological Review 96 (4), 569-575.
• Tekozel, İ. M. (2000). Sosyal Karşılaştırma Süreçlerinde Benliğin Olumlu Değerlendirilmesi İhtiyacının İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Tolunay, E. (2008). Sosyal Karşılaştırma Bilgisi ve Görev Güçlüğü Bilgisinin Beyin Yazım Tekniğinde Düşünce Üretimine Etkileri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı, Ankara.
• Tuncer, P. (2012). Yönetim ve Organizasyon. İstanbul: Beta.
• Turner, J. C., Hogg, M. A., Oakes, P. J., Reicher, S. D., & Wetherell, M. S. (1987). Rediscovering The Social Group: A Self-Categorization Theory. Oxford, England: Blackwell.
• Twemlow, S. W. (2001). Modifying Violent Communities By Enhancing Altruism: A Vision Of Possibilities. Journal Of Applied Psychoanalytic Studies, 3(4), 431−462.
• Yeşiltaş, M., Kanten, P., ve Sormaz, Ü. (2013). Otantik Liderlik Tarzının Prososyal Hizmet Davranışları Üzerindeki Etkisi: Konaklama İşletmelerine Yönelik Bir Uygulama. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 42(2), 333-350.
• Yukl, G. (2013). Leadership İn Organizations, (8th Ed.), Upper Saddle River; Prentice Hall.
• Zheltoukhova, K. (2016). Developing And Validating A Scale Of Altruistic Leadership (Unpublished Doctoral Dissertation), Lancaster University, İngiltere.