Sebîlürreşâd’ın Hindistan Muhabiri S. M. Tevfik’in ‘Meçhul’ Biyografisine Dair

Yıl 2021, , 55 - 83, 27.10.2021

Ekrem Saltık

https://doi.org/10.12995/bilig.9903

Öz

Sebîlürreşâd dergisi ve bu dergide yazan isimlerin ortaya çıkardığı zengin külliyat, birçok tarihi ve sosyolojik çalışmaya kaynaklık etmektedir. Bu zengin külliyatın oluşmasına katkı sağlayan yazarlar
hem dergideki yazıları hem de aksiyoner yaşamları bağlamında çeşitli çalışmalara konu edilmiş, birçoğunun müstakil birer biyografiye sahip olması sağlanmıştır. Derginin “Hindistan Muhabiri”
olarak 1912 yılında Hindistan’a giden ve bölgede kaldığı yaklaşık iki yıl boyunca buradaki gözlemlerini aktardığı düzenli yazılar yazmış olan S. M. Tevfik’in, sahayla ilgili çalışmalarda mektuplarına en fazla atıf yapılan Sebîlürreşâd muhabiri olmasına rağmen, -çok zaman tam adı da dâhil olmak üzere- kim olduğu ve Sebîlürreşâd öncesi ve sonrasında nasıl bir yaşam sürdürdüğüne dair herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Bu makale, aslında XX. yüzyıl İslamcı matbuatının önemli bir aktörü ve emperyalizm karşıtı İran modernleşmesinin liderlerinden biri olan S. M. Tevfik’in çağına ilham veren bir düşünür, siyasetçi, stratejist ve teorisyen olarak şimdiye kadar farkına varılmamış biyografisini ve aksiyoner kimliğini ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

S.M.T., S. M. Tevfik, Seyyid Muhammed Tevfik, Hemedanî, Hindistan Mektupları, Sebîlürreşâd, Pan-İslamizm.

About the ‘Unknown’ Biography of Sebîlürreşâd’s Indian Correspondent S. M. Tawfiq

Öz

Sebîlürreşâd Journal and the rich literature produced by the names written in this journal are sources of many historical and sociological studies. Contributing to the creation of this rich literature,
the authors have been subject to various studies in the context of both their articles in the journal and their action lives, and many have been provided with a separate biography. S. M. Tevfik, who
went to India in 1912 as the journal’s “Correspondent of India” and wrote his observations there for nearly two years in the region, is the correspondent of Sebîlürreşâd, whose letters are mostly
cited in the field studies. However, there is no information about who he was - including his full name most of the time - and how he lived before and after Sebîlürreşâd. This article aims to reveal
the biography and actionality of an unprecedented biographer, politician and theorist who inspired the age of S. M. Tevfik, an important actor of the 20th century Islamist printing and one of the leaders of anti-imperialist Iranian modernization.

Anahtar Kelimeler

S.M.T., S. M. Tawfiq, Sayyid Muhammad Tawfiq, Hemedanî, Letters of India, Sebil-ur-Rashad, Pan-Islamism.

Kaynakça

• Aruna, Asaf Ali et al. M. Asaf Ali’s Memoirs: The Emergence of Modern India. Ajanta Publications, 1994.
• Ata Melik Alaüddîn-i Cüveyni. Tarihi Cihanküşa Tercümesi. 1. cilt, Terc. S.M. Tevfik Okbatan, TTK Yayınları, 1938.
• Atamaz, Serpil. “Constitutionalism as a Solution to Despotism and Imperialism: The Iranian Constitutional Revolution in the Ottoman-Turkish Press.” Middle Eastern Studies, vol. 55, no. 4, 2019, ss. 557-569.
• Baharlı, Mehran. “Jamshid Khan Sobataili Bakishlou Muddalataneh Afşar Urumi.” 02.02.2020, http://sozumuz1.blogspot.com/2016/09/blog-post_20.html.
• Baharlı, Mehran. “Seyed Mohammad Tevfik Beg Hamadani.” 02.02.2020, http://sozumuz1.blogspot.com/2019/10/blog-post_11.html.
• Baharlı, Mehran. “Seyed Mohammad Tevfik Beg Hamadani.” 02.02.2020, http://sozumuz1.blogspot.com/2019/09/blog-post_26.html.
• Baharlı, Mehran. “Tebriz’deTürk-İslam Ordusunun Karşılanması.” 07.07.2020, https://sozumuz1.blogspot.com/2020/05/blog-post_22.html.
• Bashari, Javad. Tevfik: Ruznamenegâr ve Majmooedar-e İranî dar Istanbul. Entesharat-e Varagan 2017.
• BOA. BEO. 4308/323076. BOA. DH. EUM. 4.Şb. 1/61. BOA. DH. MDK. 180/11. BOA. DH. MKT. 1281/38. BOA. EUM. VRK. 27/47. BOA. ZB. 104/36-0.
• Browne, Edward G. Press And Poetry of Modern Persia. Cambridge University Press, 1914.
• Debus, Esther. Sebîlürreşâd: Kemalizm Öncesi ve Sonrası Dönemdeki İslamcı Muhalefete Dair Karşılaştırmalı Bir Araştırma. Libra Yayınevi, 2018.
• Efe, Adem. “Sebîlürreşâd.” İslam Ansiklopedisi, 36. cilt, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009, ss. 251-253.
• Eşref Edip. Mehmet Akif Hayatı, Eserleri ve Yetmiş Muharririn Yazıları. Sebîlürreşad Neşriyatı, 1962.
• Gen, Kusaye. “The influence of al-Manar on Islamism in Turkey: The case of Mehmed Âkif.” Intellectuals in the Modern Islamic World, ed. Stephane A. Dudoignon et al., Routledge, 2006, pp. 74-84.
• Günaydın, Yusuf Turan. “Mektup Neşirleri Bakımından Sırât-ı Müstakim ve Sebîlürreşâd.” 80 Yıl Sonra Mehmed Âkif Ersoy, ed. Enes Dağ, TYB Yayınları, 2017, ss. 68-78.
• Hanioğlu, M. Şükrü. “Teşkîlât-ı Mahsûsa.” İslam Ansiklopedisi, 40. cilt, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011, ss. 568-569.
• Kabacalı, Alpay. Başlangıcından Günümüze Türkiye’de Matbaa Basın ve Yayın. Literatür Yayınları, 2000.
• Kaska, Çetin. “Mîrzâ Habîb-i İsfahânî ve İstanbul’da Yayınladığı Eserleri.” BŞEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol. 4, no. 1/2, 2019, ss. 538-551.
• Keleşyılmaz, Vahdet. Teşkilât-ı Mahsûsa’nın Hindistan Misyonu [1914-1918]. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 1999.
• Kurtuluş, Rıza. 1906-1911 İran Meşrutiyet Hareketinde Osmanlı Etkisi. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, 2010.
• Meclis-i Mebûsan Zabıt Ceridesi. 5 Mayıs 1330 (1914), D:3, C:1, İ: 2, s. 11.
• Meclis-i Mebûsan Zabıt Ceridesi. 22 Eylül 1331 (1915), D:3, C:1, İ: 1, ss. 492-493.
• Meclis-i Mebûsan Zabıt Ceridesi. (1914), D: 3, C:1, İ:3, s. 14.
• Nuhoğlu, Güller. “İranlı Aydınların 19. Yüzyılın İkinci Yarısı ve 20. Yüzyılın İlk Çeyreğinde İstanbul’daki Faaliyetleri.” Doğu Göç Edebiyatı, ed. Onur Kılıçer vd., Demavend Yayınları, 2017, ss. 221-237.
• Öke, Mim Kemal. Güney Asya Müslümanlarının İstiklâl Davası ve Türk Millî Mücadelesi «Hilâfet Hareketi» [1919-1924]. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1988.
• Özcan, Azmi. Pan-İslamizm, Osmanlı Devleti, Hindistan Müslümanları ve İngiltere [1877-1924]. İSAM Yayınları, 1997.
• Özcan, Azmi. “İslamcılık.” İslam Ansiklopedisi, 23. cilt, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001, ss. 119-131.
• Özcan, Azmi. “Osmanlıcılık.” İslam Ansiklopedisi, 33. cilt, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007, ss. 485-487.
• Özçelik, Selahattin. Donanma-yı Osmanî Muavenet-i Milliye Cemiyeti. TTK Yayınları, 2000.
• Özgüdenli, Osman Gazi. “Muhammed Ali Şah.” İslam Ansiklopedisi, 30. cilt, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2005, ss. 502-503.
• Prasad, Yuvaraj Deva. The Indian Muslims and World War I: A Phase of Disillusionment with British Rule, 1914-1918. Janaki Prakashan, 1985.
• Report of the Nineteenth Annual Lake Mohonk Conference. On International Arbitration, May 14th-15th and 16th, Lake Mohonk Conference on International Arbitration, 1913.
• S.M. Tevfik. “Berid-i Frenk: Mesele-i Şam.” al-Hilâl, 24 Aralık 1913, 26, s. 483.
• S.M. Tevfik. “Hindistan’a Muvâsalat.” Sebîlürreşâd, 10 Temmuz 1913, 252, ss. 295-297.
• S.M. Tevfik. “Âlem-i İslâm: Bütün Müslümanlar İ’tilâf-ı Müselles Aleyhinde Ayaklandılar.” Sebîlürreşâd, 3 Aralık 1914, 316, ss. 29-30.
• S.M.T. “Hind Yolunda.” Sebîlürreşâd, 1 Ağustos 1912, 204, ss. 423-424.
• S.M.T. “Osmanlı-İran Hudûdu ve Rusya.” Sebîlürreşâd, 28 Mart 1912, 186, ss. 68-69.
• Sabah. “İranî Kardeşlerimiz-Dünkü Miting.” 14 Kasım 1914, s. 2.
• Sasanî, Han Melik. Payitahtın Son Yıllarında Bir Sefir. Çev. Hakkı Uygur, Klasik Yayınları, 2006.
• Sırât-ı Müstakîm. “Konferans.” 27 Ekim 1910, 112, ss. 132-134.
• Sırât-ı Müstakîm. “Tevfik Beyefendi’nin Nutku.” 27 Ekim 1910, 112, ss. 134-135.
• Sebîlürreşâd. “Sebîlürreşâd Cerîde-i İslâmiyyesi Hey’et-i Tahrîriyyesi.” 8 Mart 1912, 183, s. 4.
• Sebîlürreşâd. “Sebîlürreşâd’ın Yeni ve Mühim Bir Teşebbüsü: İslâm Memleketlerine Muhbirler İ‘zâmı.” 4 Temmuz 1912, 200, ss. 334-335.
• Sebîlürreşâd. “Belucistan.” 22 Aralık 1914, 319, s. 56.
• Sebîlürreşâd. “Hâver Gazetesi.” 9 Ekim 1914, 311, s. 436. Şems. 13 Ekim 1909, s. 1.
• Trivedi, Raj Kumar. The Critical Triangle: India, Britain, and Turkey, 1908-1924. Publication Scheme, 1994.
• Wasti, Syed Tanvir. “The Political Aspirations of Indian Muslims and the Ottoman Nexus.” Middle Eastern Studies, vol. 42, no. 5, 2006, pp. 709-722.
• Wasti, Syed Tanvir. “The Indian Red Crescent Mission to the Balkan Wars.” Middle Eastern Studies, vol. 45, no. 3, 2009, pp. 393-406.
• Who’s Who in Persia. “Saiyid Muhammad Tewfik. Chamberlain to Muhammed Ali Mirza.” vol. II, Government Central Press, 1923, p. 339.