A New Copy of Bâkî’s Dîvân and Bâkî’s Poems That Are Not in Dîvân Publications

Yıl 2023, , 27 - 53, 30.01.2023

Mehmet Fatih Köksal

https://doi.org/10.12995/bilig.10402

Öz

The most brilliant period of classical Turkish poetry was the 16th century; the science, art and literature center of the 16th century was Istanbul; and the greatest poet of the period in Istanbul was
Bâkî. Bâkî was known as “the sultan of poets” in his time. His poems , and especially his ghazals, were recorded in hundreds of poetry collections (mecmû’a) besides the manuscripts of his Dîvân.
Bâkî’s unpublished poems may be found in mostly poetry collections and in some Dîvân copies. In a copy of Bâkî’s Dîvân, which is in the personal library of M. Fatih Köksal, there are 20 unknown poems of Bâkî, 6 of which are ghazals, 1 of which are kıt’a, and 13 of which are matla-müfred. Another interesting feature of the Köksal’s copy is that 24 imitations (nazîre) of 17 poets, some of which are not mentioned in the sources, were recorded in the margins. In this article, after evaluating the existence of Bâkî’s poems that are included in some poetry collections but not in Dîvân copies, the
said Dîvân copy will be introduced and the transcripted text of 20 unpublished poems will be published. The first couplets (matla’) of the poems that are not found in the divan copies but have been
brought to light by some publications will also be included.

Anahtar Kelimeler

Bâkî, gazel, Bâkî Dîvânı, Bâkî Dîvânı, klasik Türk şiiri, klasik Türk şiiri, ghazal, unkown poems, Bâkî’s Dîvân, classical Turkish literature, classical Turkish literature

Bâkî Dîvânı’nın Yeni Bir Nüshası ve Bâkî’nin Dîvân Neşirlerinde Bulunmayan Şiirleri

Öz

Klasik Türk şiirinin en parlak devri XVI. yüzyıl, bu asrın ilim, sanat ve edebiyat merkezi İstanbul, İstanbul’da devrin en büyük şairi de Bâkî’dir. Devrinde “Sultânu’ş-şu’arâ” olarak tanınan Bâkî’nin şiirleri, özellikle de gazelleri, Dîvân’ının yazma nüshalarından başka yüzlerce şiir mecmuasına da kaydedilmiştir. Şiir mecmualarında ve mecmualar kadar olmasa da kimi Dîvân nüshalarında
Bâkî’nin yayımlanmamış şiirleri çıkabilmektedir. M. Fatih Köksal’ın şahsî kütüphanesinde bulunan bir Bâkî Dîvânı nüshasında, şairin bilinmeyen 6 gazel, 1 kıt’a, 13 matla-müfred olmak üzere 20
şiiri mevcuttur. Köksal nüshasının ilginç bir özelliği de, derkenarlarında, bazılarının adı kaynaklarda geçmeyen 17 şairin 24 naziresinin kaydedilmiş olmasıdır. Bu makalede, Bâkî’nin, kimi şiir mecmualarında yer aldığı hâlde Dîvân nüshalarında yer almayan şiirlerinin varlığına dair değerlendirmeler yapıldıktan sonra söz konusu Dîvân nüshası tanıtılacak ve neşredilmemiş 20 şiirin transkripsiyonlu metni yayımlanacaktır. Dîvân nüshalarında bulunmayan ancak kimi çalışmalarla gün yüzüne çıkarılmış şiirlerin ise matla beyitlerine yer vermekle yetinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Bâkî, gazel, Bâkî Dîvânı, Bâkî Dîvânı, bilinmeyen şiirler, klasik Türk şiiri, klasik Türk şiiri, ghazal, unkown poems, Bâkî’s Dîvân, classical Turkish literature

Kaynakça

• Abdülbaki. Baki. Türk Neşriyat Yurdu, 1932.
• Açıkgöz, Namık. Riyâzî Muhammed Efendi - Riyâzu’ş-şu’arâ. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017. E-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/54137,540229-riyazu39s-suarapdfpdf.pdf?0.
• Aktaş, Muhammed Mutlu. “Bâkî Hakkında Bir Bibliyografya Denemesi.” Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, vol. 4, no. 4, 2018, ss.876-913.
• Bahadır, Savaşkan Cem. “Bâkî’nin Pervane Bey Mecmuası’nda Yer Alan Yayımlanmamış Gazelleri.” Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, vol. 8, no.1, 2013, ss. 187-213.
• Çavuşoğlu, Mehmet. “Bâkî.” İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 4. Cilt, 1991, ss. 537-540.
• Çavuşoğlu, Mehmet. Bâkî ve Divan’ından Örnekler. Kitabevi Yayınları, 2001.
• Doğan, Muhammed Nur. Bâkî. Metropol Yayınları, 2002.
• Dvořák, Rudolf. Bâkî’s Diwan Ghazalijjat. 2 cilt, Brill, 1908-1911.
• Ergun, Sadeddin Nüzhet. Baki Hayatı ve Şiirleri Cilt: I: Divan. Suhulet Kitap Yurdu, 1935.
• Ergun, Sadeddin Nüzhet. Türk Şairleri. 2. Cilt, Bozkurt Basımevi, 1936 (?).
• Eyüboğlu, İsmet Zeki. Bâkî. Kitaş Yayınları, 1972.
• Hammer-Purgstall, J. Bâkî’s des größten türkischen Lyrikers, Diwan. Im Verlage der C. F. Beckschen Buchhandlung, 1825.
• İpekten, Haluk. Baki Hayatı, Edebi Kişiliği ve Bazı Şiirlerinin Açıklamaları. Atatürk Üniversitesi Yayınları, 1983.
• Kacar, Kübra. “Bâkî’nin Yayımlanmamış Bazı Şiirleri (Bir Gazel, İki Beyit).” Karadeniz Araştırmaları, vol. XVII, no. 65, 2020, ss. 281-287.
• Kanar, Mehmet. Bâkî Dîvân. Ayrıntı Yayınları, 2019.
• Kaplan, Hasan. “Bâkî’nin Basılı Divanlarında Yer Almayan Şiirleri ve Divanının Bir Nüshası Üzerine Bazı Notlar.” International Journal of Language Academy, vol. 6, no. 2, 2018, ss. 223-253.
• Kaplan, Mahmut. Şiirin Sultanı Bâkî. Etkileşim Yayınları, 2013.
• Kesik, Beyhan. “Bir Yazmadan Hareketle Bâkî’nin Yayımlanmamış Şiirleri.” Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, vol. 7, no.1, 2012, ss. 1489-1500.
• Kesik, Beyhan. “Bazı Şiir Mecmualarından Hareketle Basılı Divanlarda Bulunmayan Bâkî Mahlaslı Şiirler.” Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, no. 9, 2012, ss. 115-122.
• Kesik, Beyhan. “Bazı Şiir Mecmualarından Hareketle Basılı Divanlarda Bulunmayan Bâkî Mahlaslı Şiirler-II”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, vol. 8, no. 13, 2013, ss. 337-350.
• Kesik, Beyhan. “Bâkî’nin Yayımlanmamış Bazı Şiirleri (Üç Gazel Bir Matla).” Aydın Türklük Bilgisi Dergisi, no. 2, 2016, ss. 79-85.
• Köksal, M. Fatih. “Bâkî’nin Bilinmeyen Veda Gazeli ve Dîvânında Bulunmayan Bazı Şiirleri.” Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, no. 10, 2013, ss. 319- 330.
• Köksal, M. Fatih, Kaçar, Mücahit, ve Mevlüt İlhan. Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu. Kesit Yayınları, 2018.
• Köprülü, Fuat. “Bâkî.” Eski Şairlerimiz: Divan Edebiyatı Antolojisi. Ahmet Halit Kitabevi, 1949, ss. 257-320.
• Kutluk, İbrahim. Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-şu’arâ. 2. cilt Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1989.
• Küçük, Sabahattin. Bâkî Dîvânı Üzerine Bir İnceleme. Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, 1982.
• Küçük, Sabahattin. Bâkî ve Dîvânından Seçmeler. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1988.
• Küçük, Sabahattin. Bâkî Dîvânı. TDK Yayınları, 1994.
• Küçük, Sabahattin. Bâkî Dîvânı. TDK Yayınları, 2019.
• Kılıç, Muzaffer, ve Büşra Çelik. “Bâkî’nin Gazellerine Ek ve Derzi-Zâde ‘Ulvî’ye Nazîreleri.” Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, no. 18, 2017, ss. 253-332.
• Macit, Muhsin. Söz Mülkünün Sultanı Baki. Muhit Kitap, 2021.
• Macit, Muhsin. “Dîvân (Bâkî).” Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, 24 Eylül 2021, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-baki.
• Mahmûd Abdulbâkî. Dîvân-ı Bâkî. Muzıka-i Hümâyûn Hazret-i Mülûkâne Litoğrafya Destgâhı, 1276.
• Olgun, Tahir. Bâkî’ye Dâir. Aydınlık Basımevi, 1938.
• Öztürk-Fidan, Gülşah Gaye. “Konya Mevlana Müzesi 2095 Numarada Kayıtlı Mevlevilikle İlgili Bir Mecmuadan Hareketle Bâkî’nin Yayımlanmamış Bir Şiiri.” Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, no. 2, 2010, ss. 95-108.
• Öztürk, Furkan. Bâkî Dîvânı Sözlüğü (Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük). Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, 2007.
• Öztürk, Furkan. Bâkî Dîvân. Hasan Âli Yücel Klasikler Dizisi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
• Öztürk, Furkan. Bâkî Dîvânı Sözlüğü Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük. DBY Yayınları, 2017.
• Saraç, M. A. Yekta. Kemâl Paşazâde – Dîvân ve Diğer Şiirler. TDK Yayınları, 2021.
• Şemseddin Sâmî. Bâkî’nin Eş’âr-ı Müntehabası. Mahmud Bey Matbaası, 1317.
• Taş, Hakan. “Bâkî’nin Dîvân’da Bulunmayan Bir Gazeli ve Feyzî’nin Nazîresi.” Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, no. 1, 2010, ss. 181-192.
• Tatcı, Mustafa, ve Musa Yıldız. Azîz Mahmûd Hüdâyî Dîvân-ı İlâhiyât. H Yayınları, 2008.
• Timurtaş, Faruk K. Baki Divanı’ndan Seçmeler. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987.
• Tulum, Mertol, ve M. Ali Tanyeri. Nev’î - Divan. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1977.
• Uraz, Murat. Bâkî (Yetiştiği Asır, Hayatı, Şahsiyeti ve Şiirlerinden Parçalar). Tefeyyüz Kütüphanesi, 1938.
• Yesirgil, Nevzat. Baki, Hayatı, Sanatı, Şiirleri. Varlık Yayınları, 1953.
• Zülfe, Ömer. “Yahya Bey’in Bir Gazeline Bâkî’nin İki Tahmisi.” Ayla Demiroğlu Kitabı. ed. Adem Ceyhan. Kutup Yıldızı Yayınları, 2006.