Cultural and Social Structure in the Rourans (Juan-juans)

Yıl 2024, , 157 - 178, 30.07.2024

Kürşat Yıldırım , Elvin Yıldırım

https://doi.org/10.12995/bilig.11007

Öz

The Rouran (Juan-juan) people established a great khanate in the steppes of present-day Mongolia at the beginning of the 5th century. This state, which lived for about 150 years, continued the legacy of the Asian Huns. Some studies have been conducted on the history of the Rourans. In this study, we wanted to make some evaluations on the process of the establishment of their state, writing, religion, lifestyle and social structure based on previously little-mentioned aspects. Additionally, with the emergence of researchers attributing the Khüis Tolgoi Inscription to the Rouran, we have made some new observations. We have examined these topics: i) We do not agree with the general evaluation of the “deserter movement” regarding the process of establishing the foundations of the Rouran state by ancestor of the Rourans, Rourans started the process of establishing a state within the scope of steppe traditions and clan system. ii) The Rouran used Chinese, Sogd and Brahmi scripts (if it is belonging to Rouran) iii) Although the Rouran rulers believed in a monotheistic religion and shamanism, they were interested in Buddha religion, like other steppe peoples iv) The Chinese viewpoint towards the Rouran is not different from that of other steppe peoples, but the Chinese especially emphasize that they are not clean v) Rourans also maintain the traditional nomadic culture. vi) There is a unique structure and a stratification in Rouran society, as in other steppes.

Anahtar Kelimeler

Rouran (Juan-juan), script, religion, society structure, culture, Chinese sources

Proje Numarası

SBA-2023-39926

Rouranlarda (Juan-Juanlarda) Kültürel ve Toplumsal Yapı

Öz

Rouran (Juan-juan) halkı V. yüzyılın başlarında bugünkü Moğolistan bozkırlarında büyük bir kağanlık kurdu. Yaklaşık 150 yıl yaşayan bu devlet, Asya Hunlarının mirasını sürdürdü. Rouranların tarihi üzerine bazı çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmamızda ise onların devletlerini kuruş süreci, yazısı, dini, hayat tarzı ve toplum yapısı üzerine daha önce az değinilen hususlara dayanarak bazı değerlendirmeler yapmak istedik. Ayrıca yakınlarda Khüis Tolgoi Yazıtı’nı Rouranlara atfeden araştırmacılar çıkınca bazı yeni notlar çıkardık. Buna göre şu konuları ele aldık: i) Rouranların atasının devletin temellerini atma süreci hakkında genelde yapılan “kaçaklar hareketi” değerlendirmesine katılmıyoruz; bozkır gelenekleri dâhilinde ve boy sistemi içinde bir devlet kurma süreci başlamıştır. ii) Rouranlar Çin, Sogd ve Brahmi (eğer Khüis Tolgoi kendilerine aitse) yazıları kullanmışlardır. iii) Rouran idarecileri tek tanrılı bir dine ve Şamanizm’e inanmakla birlikte diğer bozkırlı halklar gibi yöneticiler düzeyinde Buda dinine az da olsa ilgi göstermişlerdir. iv) Rouranlara yönelik Çinlilerin bakış açıları diğer bozkırlı halklara olandan farklı değildir ama Çinliler özellikle onların temiz olmadıkları üzerinde durmaktadırlar. v) Rouranlar geleneksel konar-göçer kültürü devam ettirmektedirler. vi) Diğer bozkırlılarda olduğu gibi Rouran toplumunda da kendine has bir toplumsal yapı ve bir tabakalaşma mevcuttur.

Anahtar Kelimeler

Rouran (Juan-juan), yazı, din, toplum yapısı, kültür, Çin kaynakları

Etik Beyan

Çalışma kapsamında herhangi bir kurum veya kişi ile çıkar çatışması bulunmamaktadır. Yazarlar arasında herhangi bir çıkar çatışması söz konusu değildir.

Proje Numarası

SBA-2023-39926

Teşekkür

Bu makale İstanbul Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından desteklenen SBA-2023-39926 numaralı ve “Rouranlarda Yazı, Din, Toplum” başlıklı proje çerçevesinde üretilmiştir. Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi’ne teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Alaaddin Ata Melik Cüveynî. Tarih-i Cihan Güşa. Çev. Mürsel Öztürk. Türk Tarih Kurumu, 2013.
• Alyılmaz, Cengiz. İpek Yolu Kavşağının Ölümsüzlük Eserleri. Atatürk Üniversitesi, 2015.
• Alyılmaz, Cengiz. “Eski Türkler Yabancı Dil Biliyorlar mıydı?” Bezgek, vol. II, no. 1, 2023, ss 1-31.
• Avirmed, Enkbath. “Kök-Türk Dönemindeki Bazı Moğol Kabileleri.” Ötüken’den Anadolu’ya Türk-Moğol Tarihinde Yeni Araştırmalar, ed. Kürşat Yıldırım, Bilge Oğuz, 2022, ss. 79-92.
• Barfield, Thomas. The Perilous Frontier: Nomadic Empires and China. Cambridge, 1989.
• Beckwith, Christopher I. İpek Yolu İmparatorlukları. Çev. Kürşat Yıldırım, ODTÜ, 2011.
• Biçurin, Nikita Yakovleviç. Sobraniye Svedeniy o Narodah Obitavşih v Sredney Azii v Drevniye Vremena. C. I. Izdatelstvo Akademii Nauk SSSR, 1950.
• Bazilhan, Napil. “Khüis Tolgoi Biçigt Çuluunıı Biçeesiin Khel Bolon Ertnii Türeg Khel.” Khüis Tolgoiın Biçees-1420 Jil, Olon Ulsıın Erdem Şinjilgeenii Hurlun Emhetgel. Arkheologiĭn khu̇rėėlėn, 2022.
• Bei Shi. Zhonghua Shuju. 1997.
• Ci Yuan. Shangwu Yinshuguan. 2002.
• Çuluunbaatar, L. Nüüdelçin Mongolçuudın Biçig Üsgiyn Soyol. 2002.
• Drobışev, Yuliy İvanoviç. “Nekotoriye Aspektı Kulturı Juanjuanskogo Kaganata.” XXXVI Nauçnaya Konferentsiya Obşestvo i Gosudarstvo v Kitaye, 2006, ss. 26-35.
• Eliade, Mircea. Shamanism. Arkana Pengiun Books, 1989.
• Ergin, Muharrem. Orhun Âbideleri. Boğaziçi, 2009.
• Foguang Da Cidian. Beijing Tushuguan, 1990.
• Han Shu. Zhonghua Shuju, 1997.
• İnan, Abdülkadir. Makaleler ve İncelemeler, C. I, Türk Dil Kurumu, 1998.
• Kafesoğlu, İbrahim. Türk Milli Kültürü. Ötüken, 2003.
• Khazanov, Anatoly M. Nomads and the Outside World. Cambridge, 1984.
• Kıçanov, Ye. İ. “Gosudarstvo Juanjuaney.” Pismenniye Pamyatniki i Problemı İstorii Kulturı Narodov Vostoka. Nauka, 1987, ss. 109-115.
• Klyaştornıy, S. G. – D. G. Savinov. Stepniye İmperii Drevney Yevrazii. Filologiçeskiy Fakultet Sang-Peterburgskogo Gosudarstvennogo Universiteta, 2005.
• Kradin, Nikolay Nikolayeviç. “Obşçestvennıy Stroy Jujan’skogo Kaganata.” İstoriya i Arheologiya Dal’nego Vostoka: K 70-Letiyu E. V. Şavkunova, 2000.
• Kurtkan Bilgiseven, Âmiran. Genel Sosyoloji. Divan, 1986.
• la Vaissiére, É. de. “The Historical Context to the Khüis Tolgoi Inscription.” Journal
• Asiatique, vol. 306, no. 2, 2018, ss. 153-157.
• Lıang Shu. Zhonghua Shuju, 1997.
• Maue, D. – M. Ölmez. “The Khüis Tolgoi Inscription.” Studia Uralo-Altaica, no. 52, 2018, ss. 73-89.
• Mardin, Şerif. “Tabakalaşmanın Tarihsel Belirleyicileri: Türkiye’de Toplumsal Sınıf ve Sınıf Bilinci.” Türkiye’de Toplum ve Siyaset Makaleler 1, Der. M. Türnöke. İletişim, 2004, ss. 79-118.
• Mönkhtulga, Rinchinkhorol. “Khüis Tolgoin Biçeesiin Baiguulamjiin Tukhai.” Khüis Tolgoiın Biçees-1420 Jil, Olon Ulsıın Erdem Şinjilgeenii Hurlun Emhetgel. Arkheologiĭn khu̇rėėlėn, 2022.
• Nan Qi Shu. Zhonghua Shuju, 1997.
• Ōsawa, Takashi. “Birinci Eski Türk Kağanlığı’nda Umna Kağan’ın Güzergâhı ve Onun Oynadığı Siyasi ve Kültürel Rol Üzerine 2007-2008 Yılındaki Moğol ve Japon Ortak Yüzey Araştırmalarına Göre.” Belleten, vol. 60, no. 1, 2012, ss. 59-75.
• Ōsawa, Takashi. “Historical Significance on the Coexistence of Languages, Cultures and Cult-Believes under the Early Old Turkic Kaghanate from the Ötükän
• Yïš to the Tianshan Regions.” Naslediye L.N. Gumileva i Sovremennaya Yevraziyskaya İntegratsiiya: Trudı IX Yevraziyskogo Nauçnogo Foruma,
• Posvyaşçennogo 110-Letiyu so Dnya Rojdeniya L’va Nikolayeviça Gumilev, 2012, ENU, ss. 1-16.
• Ögel, Bahaeddin. Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 2001.
• Ögel, Bahaeddin. İslâmiyetten Önce Türk Kültür Tarihi. Türk Tarih Kurum, 2003.
• Radloff, Wilhelm. Sibirya’dan. C. II, çev. A. Temir Maarif, 1956.
• Ramstedt, Gustaf John. “Alttürkische und Mongolische Titel.” Mémoire de la Société Fino-Ougrienne, no. 55, 1951, ss. 59-82.
• Ser-Ojav, N. Drevnyaya Istoriya Mongolii (XIV v. do n.e.-XII v. n.e.). 1971.
• Song Shu. Zhonghua Shuju, 1997.
• Soysal, M. Orhan. Eski Türk Edebiyatı Metinleri. Milli Eğitim Bakanlığı, 2002.
• Sümer, Faruk. “Oğuzlara Ait Destani Mahiyette Eserler.” AÜ DTCF Dergisi, vol. XVII, no. 3-4, 1959, ss. 357-456.
• Şagdarsüren. Ts. Mongolçuudın Üseg Biçigiyn Tovçoon. Urlakh Erdem, 2001.
• Taskin, V. S. Materialı po İstorii Drevnih Koçevıh Narodov Gruppı Dunghu. Nauka, 1984.
• Tivanenko, A. V. Drevniye Svyatilişça Vostoçnoy Sibiri v Epohu Srednevekovya. Nauka, 1994.
• Tong Dian. Zhonghua Shuju, 2003.
• Tömörtogoo, D., D. Zayabaatar, ve Ts. Batdorj vd. ed. Mongol Khel Sudlal. C. I. Mongol ulsyn ikh surguul, 2022.
• Türkdoğan, Orhan. “Türk Toplumunda Sanayinin Gelişimi.” Milli Eğitim ve Kültür, no. 6, 1981, ss. 5-22.
• Vovin, A. “A Sketch of the Earliest Mongolic Language: the Brāhmī Bugut and Khüis Tolgoi Inscriptions.” International Journal of Eurasian Linguistic, no. 1, 2019, ss. 162-197.
• Vovin, Alexander. “An Interpretation of the Khüis Tolgoi Inscription.” Journal Asiatique, vol. 306, no. 2, 2018, ss. 303-313.
• Wei Shu. Zhonghua Shuju, 1997.
• Yıldırım, Kürşat. Bozkırın Yitik Çocukları Juan-juan’lar. Yeditepe, 2015.
• Yıldırım, Kürşat. “Juan-juan’ların Dili Üzerine-I.” Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, no. 214, 2015, ss. 141-148.
• Yıldırım, Kürşat. “Juan-juan’ların Dili Üzerine-II.” Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, no. 215, 2015, ss. 109-118.
• Yıldırım, Kürşat. “Taspar Kagan ve ‘İlk Tercüme Faaliyetleri’ Üzerine Bazı Notlar.” Dil Araştırmaları, no. 19, 2016, ss. 37-52.
• Yıldırım, Kürşat. Uygur Kağanlığı (744-840). Selenge, 2021.
• Yıldırım, Kürşat. “Yeni Tang Kitabı’ndaki ‘Kırgızlar’ Bölümünün Tercümesi.” Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, no. 433, 2023, ss. 48-53.
• Zhou Shu. Zhonghua Shuju, 1997.