Geopolitical Analysis of the Shusha Declaration: Constructing Theoretical Framework in the Regional Order Context

Yıl 2024, , 55 - 78, 31.10.2024

Metin Çelik , Kenan Aslanlı

https://doi.org/10.12995/bilig.11103

Öz

Comprehensive relations between Türkiye and Azerbaijan, characterized by the “one nation, two states” discourse, have not only an emotional but also a rational dimension. The Shusha Declaration upgraded
bilateral relations to the level of a political and military alliance on cemented rational basis. In addition to advancing of bilateral relations, the Shusha Declaration also contributed to building a new regional order in the Caucasus, Central Asia, and the entire Turkic World, legally and politically. The article attempts to construct a theoretical framework to examine the contribution of the Shusha Declaration on the regional order-building process in the context of regional power dynamics, common identity and ideology, exigent internal and external threats, domestic political transformation, political leadership, and tangible regional cooperation initiatives such as Zangezur Corridor.

Anahtar Kelimeler

The Shusha Declaration, Türkiye-Azerbaijan relations, regional order, Turkic World, Zangezur Corridor

Şuşa Deklarasyonu’nun Jeopolitik Analizi: Bölgesel Düzen Bağlamında Teorik Çerçeve Oluşturulması Girişimi

Öz

Türkiye ve Azerbaycan arasında “tek millet, iki devlet” söylemiyle karakterize edilen kapsamlı ilişkilerin sadece duygusal değil, aynı zamanda rasyonel boyutu da vardır. Şuşa Deklarasyonu, ikili ilişkileri sağlamlaştırılmış rasyonel temeller üzerinde siyasi ve askerî bir ittifak seviyesine yükseltmiştir. İkili ilişkilerin geliştirilmesinin yanı sıra Şuşa Deklarasyonu, Kafkasya, Orta Asya ve tüm Türk Dünyası’nda hukuki ve siyasi açıdan yeni bir bölgesel düzenin inşasına da katkıda bulunmuştur. Makale, Şuşa Deklarasyonu’nun bölgesel düzen inşası sürecine katkısını bölgesel güç dinamikleri, ortak kimlik ve ideoloji, ivedi iç ve dış tehditler, iç siyasi dönüşüm, siyasi liderlik ve Zengezur Koridoru gibi somut bölgesel iş birliği girişimleri bağlamında incelemek için teorik bir çerçeve oluşturmaya çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şuşa Deklarasyonu, Türkiye-Azerbaycan İlişkileri, bölgesel düzen, Türk Dünyası, Zengezur Koridoru

Kaynakça

• “Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri Horadiz-Cəbrayıl-Zəngilan-Ağbənd avtomobil yolunun (Zəngəzur dəhlizi) təməlini qoyublar.” 26.10.2021, https://president.az/az/articles/view/53736.
• “Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri mətbuata birgə bəyanatlarla çıxış ediblər.” 15.06.2021, https://president.az/az/articles/view/52116.
• Acharya, Amitav. “The emerging regional architecture of world politics.” World Politics, vol. 59, no. 4, 2007, pp. 629-652.
• Acharya, Amitav. Constructing Global Order: Agency and Change in World Politics. Cambridge University Press, 2018.
• Acharya, Amitav. The End of American World Order. Polity Press, 2018.
• Aslanlı, Kenan. “Zengezur Koridoru: Yeni Gelişmeler ve Gelecek Senaryoları,” İRAM Görüş, 19.06.2023, https://iramcenter.org/zengezur-koridoru-yenigelismeler-ve-gelecek-senaryolari-2388.
• Börzel, Tanja. “Theorizing regionalism: Cooperation, integration, and governance.” Oxford Handbook of Comparative Regionalism, Eds. Tanja A. Börzel and Thomas Risse, Oxford University Press, 2016, pp. 41-63.
• Buzan, Barry, and Ole Waever. Regions and Powers: The Structure of International Security. Cambridge University Press, 2003.
• Buzan, Barry. “Regional security complex theory in the post-cold war World.” Theories of new regionalism, Eds. F. Söderbaum et al. Palgrave Macmillan, 2003, pp. 140-159.
• Buzan, Barry. People, States, and Fear: The National Security Problem in International Relations. University of North Carolina Press, 1983.
• Caucasus Barometer. Survey for Azerbaijan. 2012. “Biggest friend of the country.” https://caucasusbarometer.org/en/cb2012az/FRNDCNTR/.
• Çelik, Metin, and Kenan Aslanlı. Şuşa Beyannamesi’nin Tarihi-Hukuki-Siyasi Analizi. Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, 2022.
• Deutsch, Karl W., et al. Political Community and the North Atlantic Area: International Organization in the Light of Historical Experience. Princeton University Press, 1957.
• “Devlet ve Hükümet Başkanları Konseyi 9’uncu Zirvesinin Semerkant Bildirisi.” 11.11.2022, https://www.turkicstates.org/assets/pdf/temel_belgeler/9-zirve-bildirisi-16-tr.pdf.
• E-qanun.az. No. 368-IQ. “Azərbaycan Respublikası ilə Türkiyə Respublikası arasında strateji əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi haqqında Bəyannamənin təsdiq edilməsi barədə.” Azərbaycan Respublikasının Qanunu, 30.09.1997, https://e-qanun.az/framework/4912.
• E-qanun.az. No. 478-VIQ. “Azərbaycan Respublikası ilə Türkiyə Respublikası arasında müttəfiqlik münasibətləri haqqında” Şuşa Bəyannaməsinin təsdiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Qanunu, 1.02.2022, https://eqanun.az/framework/49147.
• Eurasianet. “Turkey and Azerbaijan: Flag Row Ended.” 2009, https://eurasianet.org/turkey-and-azerbaijan-flag-row-ended.
• Grevi, Giovanni. “Diversity management: Regionalism and the future of the international order.” The Liberal Order and its Contestations. Great Powers and Regions Transiting in a Multipolar, Ed. Riccardo Alcaro, Routledge, 2019, pp. 30-38.
• “İlham Əliyev ADA Universitetində keçirilən Cənubi Qafqaza yeni baxış: münaqişədən sonra inkişaf və əməkdaşlıq adlı beynəlxalq konfransda iştirak edib.” 13.04.2021, https://president.az/az/articles/view/51088.
• “İlham Əliyev xalqa müraciət edib.” 10.11.2020, https://president.az/az/articles/view/45924.
• “Iran does not accept any change in the Caucasus borders.” Tehran Times, 21.10.2022, https://www.tehrantimes.com/news/477842/Iran-does-notaccept-any-change-in-Caucasus-borders.
• “İran Zengezur Koridoruna Neden Karşı?” İRAM İnfografik, 19.06.2023, https://iramcenter.org/iran-zengezur-koridoruna-neden-karsi-2390.
• “Kafkaslardaki barış ve huzurdan yalnız Azerbaycan değil, tüm bölge ülkeleri kazançlı çıkacaktır.” 16.06.2021, https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/128340/-kafkaslardaki-baris-ve-huzurdan-yalniz-azerbaycan- degil-tum-bolgeulkeleri-kazancli-cikacaktir-.
• Karns, Margaret P. and Karen A. Mingst. International Organizations. The Politics and Processes of Global Governance. Lynne Rienner Publishers, 2010.
• Kissinger, Henry. Leadership. Six Studies in World Strategy. Penguin Press, 2022.
• Kissinger, Henry. World Order. Penguin Press, 2014.
• MGK Genel Sekreterliği. “Genel Sekreterin Azerbaycan Ziyareti (11-13 Mayıs 2022).” https://www.mgk.gov.tr/index.php/kurumsal/mevzuat/38-genelsekreterlikten-haberler.
• Ministry of Trade of the Republic of Türkiye. “Türkiye-Azerbaycan Tercihli Ticaret Antlaşması İmzalandı.” 2023, https://ticaret.gov.tr/haberler/turkiyeazerbaycan-tercihli-ticaret-antlasmasi-imzalandi.
• Purtaş, Fırat. Krizleri Fırsata Dönüştüren İşbirliği: Türk Devletleri Teşkilatı. SETA, 2022.
• Resmî Gazete [Official Gazette]. No. 22059, 22.09.1994, “Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti arasında işbirliği ve karşılıklı yardımlaşma protokolü.” 9 Şubat 1994.
• Resmî Gazete [Official Gazette]. No. 27889, 29.03.2011, “Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti arasında stratejik ortaklık ve karşılıklı yardım antlaşması.” 16 Ağustos 2010.
• Resmî Gazete [Official Gazette]. No. 29976, 11.02.2017, “Türkiye Cumhuriyeti anayasasında değişiklik yapılmasına dair kanun.” 21 Ocak 2017.
• Resmî Gazete [Official Gazette]. No. 31369, 19.01.2021, “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Tercihli Ticaret Anlaşması.” 20 Şubat 2020.
• Resmî Gazete [Official Gazette]. No. 31750, 14.02.2022, “Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Arasında Müttefiklik İlişkileri Hakkında Şuşa Beyannamesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun.” 3.02.2022.
• Resmî Gazete [Official Gazette]. No. 31787, 23.03.2022, “Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti arasında müttefiklik ilişkileri hakkında Şuşa Beyannamesi.” 15.06.2021.
• Şen, Yunus. Hazar’ın Kanı, Orta Asya’nın Petrolle Yazılan Tarihi. Doğan Kitap, 2009.
• “Türk Dünyası 2040 Vizyonu.” 12.11.2021, Organization of Turkic States, https://turkicstates.org/assets/pdf/haberler/turk-dunyasi-2040-vizyonu-2396-98.pdf
• “Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının videokonfrans formatında qeyriformal Zirvə görüşü keçirilib.” 31.03.2021, https://president.az/az/articles/view/50975.