Türk Dünyasının Entegrasyonunda Lise Edebiyat Tarihi Kitaplarının Yeri

Yıl 2019, , 255 - 278, 22.10.2019

Nâzım Hikmet Polat

https://doi.org/10.12995/bilig.9111

Cited By: 1

Öz

Edebiyat tarihine eğitimin amacı istikametinde bir rol yüklenmesi, modernitenin getirdiklerindendir. Edebiyat tarihinin millî kimlikle birlikte düşünülmesi, önce Batı toplumlarında başlamıştır. Türkiye’de ise edebiyat tarihine böyle bir fonksiyon atfedilmesi ancak 20. yüzyılın başlarında, Balkan Savaşlarından sonradır. Osmanlı dönemindeki ilk edebiyat tarihleri Osmanlıcılık ideolojisine uygun olarak sadece Osmanlı coğrafyası ve tarihi içindeki edebiyatla ilgilenmişler, Türkçenin diğer coğrafyalardaki edebî verimlerini ve daha önceki dönemlerin edebî birikimini yok saymışlardır. İlk defa Köprülüzade Mehmet Fuat, Tarih-i Edebiyat Dersleri’nde “bütün Türklük” fikriyle hareket etmiştir. Cumhuriyet döneminde ise II. Dünya savaşına kadar Türk Edebiyatı orta öğretiminde Türkiye dışındaki Türk edebiyatına yani çeşitli Türk lehçelerinin edebiyatına yer verilmiştir. Ancak II. Dünya Savaşı sonrasında Sovyetlerin güçlenmesi, Türkiye’de bütün Türklük fikriyle edebiyat tarihi yazmanın önündeki en büyük engel olmuştur. Orta öğretime paralel olarak üniversitelerde de çağdaş Türk lehçeleriyle yeterince ilgilenilmemiştir. Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra Türk lehçelerinin edebiyatına ilgi artmıştır. Bu bilimsel gayretler, Türk dünyasının entegrasyonunu güçlendirecek, hızlandıracaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlıcılık, edebiyat tarihi, Balkan Savaşları, Türk lehçeleri, Türk dünyası bütünleşme (uyum)

The Place of Secondary School History of Literature Textbooks vis a vis Turkic World Integration

Öz

Attributing arole in the direction of educational objectives to the history of literature is a consequence of modernity. The thought that history of literature should be considered along with the national identity, initially started in Western societies. In Turkey however, the attribution of such a function to history of literature dates back to the early 20th century after the Balkan wars. Early works on history of literature in Ottoman Era, in accordance with the ideology of Ottomanism, have dealt with literature only within the Ottoman territory and history and ignored both the literary outcome of Turkish language outside this territory and the accumulated literary treasure of even earlier times. It was Köprülüzade Mehmet Fuat who first followed the idea of “total Turkishness” in History of Literature Classes. During the Turkish Republic period until World War II, Turkish literature outside Turkey that is several Turkish dialects have been the subject of literature in the secondary school level. However, after World War II the Russians gained strength and this has been the greatest barrier to writing with the idea of total Turkishness in Turkey. In parallel to secondary education there has not been adequate interest in contemporary Turkish dialects in universities either. After the dissolution of the Soviet Union the interest for Turkish dialects has grown. These academic efforts will strengthen and speed up the integration of Turkic World.

Anahtar Kelimeler

Ottomanism, history of literature, Balkan wars, Turkish dialects, Turkic World integration

Kaynakça

• Abdullah Şaik (Talipzade Abdulla Ahund Mustafaoğlu) (1924). Türk Edebiyyatı. Bakü: Azerneşr.
• Abdülhalim Memduh (1888). Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye. İstanbul: Mahmutbey Matbaası.
• [Aktunç], Orhan Rıza (1934). Türk Edebiyatı Tarihi -Kaynaklardan Bugüne Kadar. İstanbul: Sühulet Basımevi.
• Akyüz, Yahya (1983). “Atatürk ve 1921 Maarif Kongresi”. Cumhuriyet Döneminde Eğitim. Ankara: MEB Yay. 89-104.
• Benderli, Muvaffak Hüsnü (1933). Edebiyat ve Edebiyat Tarihi. İstanbul: Cumhuriyet Kitaphanesi.
• Celal Tahsin ve M. Asım (1934). Edebiyatı Tarihi Dersleri. İstanbul: Tecelli Matbaası.
• Dilaçar, A[gop] (1968). Dil, Diller ve Dilcilik. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• [Dilmen], İbrahim Necmi (1922). Tarih-i Edebiyat Dersleri. C. 1. Eski Edebiyatımızın Tarihine Seri Bir Nazar. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• [Dilmen], İbrahim Necmi (1922). Tarih-i Edebiyat Dersleri. C. 2. Edebî Teceddüdümüzün Zuhur ve Tekâmülü. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Ergun, Sadettin Nüzhet (1935). Edebiyat ve Edebiyat Tarihi Özü. İstanbul: İnkılap Kitaphanesi.
• F[aik] Reşat (1912). Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye. İstanbul: Zarafet Matbaası.
• Gönensay, Hıfzı Tevfik ve Nihat Sami Banarlı (1941). Başlangıçtan Tanzimat’a Kadar Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Gönensay, Hıfzı Tevfik (1944). Tanzimat’tan Zamanımıza Kadar Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kaplan, Mehmet, İnci Enginün ve Birol Emil (1978). Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi. C. 1. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay.
• Köprülüzade Mehmet Fuat (1913, 1914). Türk Tarih-i Edebiyatı Dersleri (I. C 1329/1913, II. C 1330/1914). mübeyyizi: Darülfünun Ulum-ı Edebiye Şubesinden Hamit Sadi [Selen]. [taşbaskı] İstanbul.
• Köprülüzade Mehmet Fuat (1920-1921). Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Levend, Agâh Sırrı (1932). Edebiyat Tarihi Dersleri. C. I. Tanzimat’a Kadar. İstanbul: İstiklal Lisesi Talebe Kooperatifi Yay.
• Levend, Agâh Sırrı (1934). Edebiyat Tarihi Dersleri. C. II. Tanzimat Edebiyatı. İstanbul: Marifet Matbaası.
• Levend, Agâh Sırrı (1938). Edebiyat Tarihi Dersleri. C. III. Servetifünun Edebiyatı. İstanbul: Kanaat Kitabevi.
• [Özön], Mustafa Nihat (1934). Metinlerle Muasır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Devlet Matbaası.
• [Özön], Mustafa Nihat (1941). Son Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Maarif Matbaası.
• Sevük, İsmail Habip (1925): Türk Teceddüt Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Sevük, İsmail Habip (1932). Edebî Yeniliğimiz Birinci Kısım –Tanzimat Edebiyatı. İstanbul: Devlet Matbaası, Maarif Vekâleti Yay.
• Sevük, İsmail Habip (1932). Edebî Yeniliğimiz İkinci Kısım. İstanbul: Devlet Matbaası, Maarif Vekâleti Yay.
• Şahabettin Süleyman (1910). Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye. İstanbul: Sancakyan Matbaası.
• Şahabettin Süleyman ve Köprülüzade Mehmet Fuat (1914). Yeni Osmanlı Tarih-i Edebiyatı –Menşelerden Nevşehirli İbrahim Paşa Sadaretine Kadar. İstanbul: Şirket-i Mürettebiye Matbaası.