Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesi ve Burada Okuyan Türk Öğrenciler Hakkında Bir Rapor

Yıl 2016, Sayı: 76, 87 - 116, 01.06.2016

İhsan Çomak

Öz

Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesi (KUTVA)1 19211938 yılları arasında Türkiye’den pek çok TKP üyesi ve sol görüşlü kişinin giderek eğitim gördükleri bir kurum olarak Türk solunun gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. Nazım Hikmet, Vedat Nedim Tör, Şevket Süreyya Aydemir, İsmail Bilen, Zeki Baştımar, İsmail Tökin, Vala Nurettin gibi Türk solunun önemli isimleri bu üniversitede okumuş ve aldıkları teorik ve pratik altyapıyı Türkiye’deki ideolojik çalışmalarına aktarmışlardır. Yurda dönüşlerinde Şevket Süreyya Aydemir, İsmail Tökin, Vala Nurettin gibi bazı isimlerin komünist hareketi terk ettiklerini, hatta bir kısmının pişmanlık duyduğunu görmekteyiz. Büyük gizlilik içinde gönderilen öğrenciler ve üniversitenin eğitim faaliyetleri konusunda çok sınırlı sayıdaki hatıralardan bilgi edinebiliyoruz. Ancak, gene de faaliyette bulunduğu 19211938 yılları arasında KUTVA ’nın Türkiye sektöründe kaç kişinin okuduğu, bunların Moskova’da nasıl bir hayat sürdükleri ve yurda dönünce neler yaptıkları konusunda geniş kapsamlı bilgiye sahip değiliz. Makalede, eldeki sınırlı kaynaklar kullanılarak KUTVA ’daki eğitim ve buradaki Türk öğrencilerin faaliyetleri hakkında bilgiler derlenmiştir

Anahtar Kelimeler

Bolşevik Devrimi, KUTVA, Türk Solu, Kadro Dergisi, SSCB, Türkiye-SSCB İlişkileri

A Report on the Communist University of the Toilers of the East and Its Turkish Students

Öz

The Communist University of the Toilers of the East (KUTVA) played an important role on the development of the Turkish leftist movement. Many members of Turkish Communist Party (TKP) and left-oriented people took education at this university between 1921 and 1938. Members of the Turkish leftist movement such as Nazım Hikmet, Vedat Nedim Tör, Şevket Süreyya Aydemir, İsmail Bilen, Zeki Baştımar, İsmail Tökin, Vala Nurettin studied at this university and after returning home they used their knowledge and experience in their ideological works. We notice that some of them such as Şevket Süreyya Aydemir, İsmail Tökin, Vala Nurettin left the communist movement and even regretted their own views afterwards. It is possible to gather information about the students, their life and education in KUTVA from a limited number of memories. However, we do not have enough information on how many students from Turkey studied in KUTVA between 1921 and 1938, how they lived there and what they did after returning home. In this article information has been compiled about the students and education in KUTVA by using the existing limited resources.

Anahtar Kelimeler

Bolshevik Revolution, KUTVA, Turkish left, Kadro Journal, USSR, Turkey-USSR Relations

Kaynakça

• “Meşrutiyet, Emperyalizm ve İşçi Hareketi” (1988). Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi. C. 6. İstanbul: İletişim Yay.
• Akar, Atilla (1989). Eski Tüfek Sosyalistler. İstanbul: İletişim Yay.
• Akbulut, Erden (2010). Şefik hüsnü Deymer. İstanbul: Sosyal Tarih Yay.
• Arsenault, Raymond (2008). “Forgotten Revolutionaries”. The Washington Post. January 13. 3.
• Artyomov, V. A. (2000). Karl Radek, İdeya i Sudba. Moskova: TsÇKİ Yay.
• Aydemir Şevket Süreyya (1967). Suyu Arıyan Adam. Ankara: Remzi Kita- bevi.
• Aydemir, Aydın (1986). Nâzım. İstanbul: Broy Yay.
• Aydemir, Şevket Süreyya (1979). Kırmızı Mektuplar ve Son Yazıları. İstan- bul: Çağdaş Yay.
• Babalık, Naciye (2005). TKP’nin Sönümlenmesi. İstanbul: İmge Yay.
• Demirci, Fatih (2006). “Kadro Hareketi ve Kadrocular”. Dumlupınar Ün. Sosyal Bilimler Dergisi 15: 35-54.
• Dinko, Tomasic (1951). “Interrelations Between Bolshevik Ideology and The Structure of Soviet Society”. American Sociological Review 16 (2): 137-148.
• Ertan, Temuçin Faik (1994). Kadroculuk ve Kadro Hareketi (Görüsler, Yo- rumlar, Değerlendirmeler). Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Fiş, Radi (1960). Nazım Hikmet, Oçerk jizni i tvorçeskba. Maskva: Sovyet- ski Pisatel.
• Göktürk, Halil İbrahim (1977). Bilinmeyen Yönleriyle Şevket Süreyya Ayde- mir. İstanbul: An Matbaası.
• Haywood, Hary (1978). Black Bolshevik: Autobiography of an Afro-American Communist. Chicago: Liberator Press.
• Hikmet, Nâzım (1969). Nazım Hikmet: Bütün Eserleri. C. 7. Sofya: Na- rodna Prosveta.
• İlhan, Attila (2000). “Şüpheli KUTV Yolcusu”. Cumhuriyet. 5 Temmuz.
• Kosova, Zehra (1996). Ben İşçiyim. İstanbul: İletişim Yay.
• Kuznetsova, N. A. and L. M. Kalugina (1970). İz istorii Sovyetskova Vosto- kovedeniya. Maskva: Nauka.
• Landa, R. G. (1999) “Mirsaid Sultan Galiyev”. Boprosı İstorii 8: 53-70.
• McClellan, Woodford (1993). “Africans and Black Americans in the Co- mintern Schools”. The International Journal of African History 26 (2): 371-390.
• Nurettin, Vala (1965). Bu Dünyadan Nâzım Geçti. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Özbek, Gökhan (2005) “Üçünçü Dünyada Devrim ve Kutv”. İleri 25: 229- 238.
• Panin E. V. and T. İ. Harlamova (2012). “Komunistiçeskiy Universiteti Dil- ya Natsionalnıh Menşinstv vı Covyetskoi Rossii”. İstoriçeskie, Filos- fskie, Politiçeskie i Yüridiçeskie Nauki Kulturologie i İstkustvovedenie. Vopprosı Teorii i Praktiki 7: 153-156.
• Pantsov A. V. (2001). “Taynaya İstoriya Sovyetko-Kitayskih Otnoşenii: Bol- şeviki i Kitayskaya Revolutsiya (1919-1927)”. Moskova: İzd. Dom Muravey Gayd. 456.
• Pravda Gazetesi. “O zadaçah KUTVA”. 6 Mayıs 1921.
• Spiçak, Darya Aleksandrovna (2010). İstoriya Podgotovka Kadrov Kitaya İ Gomindana B Moskovskih Uçebnih Tsentrov Kominterna (1921-1939). Aftoreferat. Moskova.
• Stalin İ. V. (1952). Soçineniya. Tom 7. Maskva: Gos. İz. Politiçeskoi Lite- raturı.
• Sülker, Kemal (1976). Nazım Hikmet’in Gerçek Yaşamı-1 1901-1928. İs- tanbul: May Yay.
• Tekeli İlhan ve Selim İlkin (2003). Kadrocular ve Kadroyu Anlamak. İstan- bul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Timofeyova N. N (1988). Komunistiçeski Universitet Trudiyaşihsa Vostoka Kutv-Tsenter İdeinnei Podgotofki Komnistiçeskih İ Revolutsionnih Kad- rov Vostoka. Dissertatsiya na saiskaniye üçeonnoi stepeni na kandida- ta istoriçeskih nauk. İnstitut Bostokovedeniye, Maskva.
• Tiyambe, Zeleza (2007). The Study of Africa: Global and Transnational En- gagements. Dakar: Codesria Pub.
• Tsiperoviç, İ. (1999). “Unikalnaya Kitayskaya Kollektsiya Vı Biblioteke İnstitüta Vostokovedeniye (St. Peterburgskiy Filial)”. Materialı Na- uçnoi Konferentsii Posveşenniyu 50-Letiyu Obrazobaniye Kitayskoi Narodnoi Respubliki. St. Peterburg. 95-101.
• Tunçay, Mete (2002). Türkiye’de Sol Akımlar I (1908-1925). İstanbul: BDS Yay.
• Türkeş, Mustafa (1999). Ulusçu Sol Bir Akım: Kadro Hareketi (1932-1934). Ankara: İmge Yay.
• Yanardağ, Mercan (1998). Türk Siyasal Yaşamında Kadro Hareketi. İstanbul: Yalçın Yay.
• A Report on the Communist University
• of the Toilers of the East and Its Turkish Students İhsan Çomak*