Niğbolu Sancağı’nda Değişen Göçmen Profili ve Yerleşimleri

Yıl 2015, Sayı: 74, 151 - 174, 01.06.2015

Nuray Ocaklı

Öz

Osmanlıların Bulgaristan’ı 14.yy’ın sonunda fethetmesinden hemen sonra Nigbolu bölgesine Anadolu’dan Müslüman yerleşimciler gelmeye başlamıştır. Osmanlı merkezi idaresinin politikaları bu bölgedeki nüfus, yerleşim sistemi, Anadolu’dan gelen göçmenlerin profili ve oluşturdukları yerleşim ağının özellikleri üzerinde belirleyici bir rol oynamıştır. Böylece 15.yy’da bölgeye gelen Anadolulu kalabalık yörük obaları, fetihten önce boşalan yerleşimlerin canlandırılmasında rol oynamıştır. 16.yy’da Tuna bölgesine odaklanan fetih politikaları sonucunda Nigbolu Sancağı’nın yerleşime açılmamış bölgelerinde ordunun sefer sırasındaki silah, mühimmat ve iaşe ihtiyaçlarını karşılmak üzere üretim yapan özel statülü köylerden oluşan Müslüman yerleşim bölgeleri oluşturularak bu bölgelere aileler ya da klanlar şeklinde bölünen yörük grupların iskân edilmiştir. 16.yy’ın ilk yarısında kurulan bu özel statülü Müslüman yerleşimleri bölgede günümüze kadar devam eden Türk varlığının temeli oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Nikopol, Cherven, Razgrad, Shumen, Danube, Nomadic Migration, Repopulation, Islamization

Changing Immigrant Profile and Settlement Patterns in the Nigbolu Sandjak

Öz

After the Ottomans’ conquest of the last Bulgarian castle, Nikopol, migration movement of Muslim Anatolians to the new administrative district of the Ottoman frontier, Nigbolu Sandjak, started in the late 14th century. In 15th and 16thcenturies, policies of the Ottoman central authority played a determinant role on the profile of Muslim immigrants and settlement network of the region. In the 15th century, Muslim immigrants were populous nomadic tribes and they were settled in depopulated old villages to create more timar lands to finance the provincial army but as a result of the westward expansion policies of the Ottomans, characteristics of the new settlements and profile of the Muslim immigrants significantly changed in the 16th century. New Muslim settlements in the uninhabited lands of the Nigbolu Sandjak consisted of small villages producing weapons and necessities of the army on campaign. Settlers of these new settlements were Anatolian nomadic tribes divided into clans and families in the 16th century. These Muslim settlement regions formed the core of the Turkish presence in the region up today

Anahtar Kelimeler

Nigbolu, Çernovi, Hezargrad, Şumnu, Tuna, Göç, Yörük, Şenlendirme, Tımar, Müslümanlaşma

Kaynakça

• Primary Sources
• SS. Cyril and Methodius National Library in Sofia. Bulgaria under the number ODBNL., Or., Abt., Signature Hk., 12/9
• SS. Cyril and Methodius National Library in Sofia. Bulgaria under the number ODBNL., Or., Abt., Signature Hk., 12/9
• TD382 Nigbolu Mufassal Defteri (1556). Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). İstanbul.
• Published Primary Sources
• tarihli Muhasebe-I Vilayet-I Rum İli Defteri (937/1530) (2002). T.C. Başbakanlik Devlet Arşivleri Müdürlüğü. V.1. Ankara. Secondary Sources
• Ahmed, Refik (1927). Bizans Karşısımda Türkler, İstanbul:Kitabhane-i Hilmi.
• Akgündüz, Ahmet (1989). Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri. V. 8. Istanbul: Fey Vakfı Yay.
• Armağan, Münis (2001). Ege‘nin Gizli Tarihi Horasanileri. Ankara: Tüze Yay.
• Atiya, Aziz Suryal (1938). The Crusade in the Later Middle Ages. London: Methuen and Co.
• _____, (2003). “Nikbuli”. Encyclopaedia of Islam. Second Edition. Brill, Online.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı (1982). Avrupaʼda Osmanlı Mimârı̂ Eserleri IV. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yay.
• Barkan, Ömer Lütfi (1942). “İstila Devrinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyaler”. Vakıflar Dergisi 2 (1942): 279-377.
• _____, (1943). XV ve XVI-inci Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Ziraî Ekonominin Hukukí ve Malí Esasları: Kanunlar. İstanbul: Burhaneddin Matbaası.
• _____, (1950). “Osmanlı İmparatorluğunda bir İskân ve Kolonizaston Metodu Olarak Sürgünler“. İktisat Fakültesi Mecmuası 11: 524-570.
• _____, (1953). “Tarihî demografi araştırmaları ve Osmanlı Tarihi”. Türkiyat Mecmuası 10: 1- 26.
• _____, (1957). “Essai Sur les Données Statistiques des Registres de Recensement dans l’Empire Ottoman aux XVe et XVIe Siècles”. Journal of the Economic and Social History of the Orient I: 9-36.
• _____, (1970).“Research on the Ottoman Fiscal Surveys”. Studies in the Economic History of the Middle East. Ed. Michael A. Cook. London. 163-171.
• _____, (1977). “Quelques remarques sur la constitution sociale et demographique des villes balkaniques au cours des XVe et XVIe siècles”. Istanbul à la jonction des cultures balkaniques, mediterranéennes, slaves et orientales, aux XVIe-XIXe siècles. Ed. Helen Ahrweiler Bucarest. 279- 301.
• _____, (1980). “Ortakçı Kullar”. Türkiye’de Toprak Meselesi. İstanbul.
• _____, (1988). Hudavendigâar Livasi Tahrir Defteri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Beldiceanu Nicoară (1985). XIV. yüzyıldan XVI. Yüzyıla Osmanlı Devletinde Timar. Ankara: Teori Yay.
• Bogdan, J. (1891). “Ein Beitrag zur Bulgarischen und Serbischen Geschichtsschreibung”. Archiv für Slavische Philologie 13: 481-536.
• Civijic, J. (1908). Grundlinien der Geographie und Geologie von Mazedonien und Alt-Serbien. Nebst Beobachtungen in Thrazien, Thessalien, Epirus und Nordalbanien. Gotha: Perthes.
• Coale, J. Ansley and Paul Demeny (1966). Regional Model Life Tables and Stable Populations. Princeton: Princeton University Press.
• Cook, Michael (1972). Population Pressure in Rural Anatolia: 1400-1650. London.
• Çetintürk, Selahaddin (1943). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Yörük Sınıfı ve Hukukî Statüleri”. Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi XX/II: 107-116.
• Dadaş, Cevdet, Batur Atilla and Yücedağ İsmail (2000). Osmanlı Arşiv Belgelerinde Kütahya Vakıfları. Kütahya: Kütahya Belediyesi Kültür Yay.
• Demeny, Paul and Fredric C. Shorter (1968). Establishing Turkish Mortality, Fertality and Age Structure. Istanbul: Istanbul University Press.
• Derleme Sözlüğü (1979). C. XI. Ankara: TDK Yay.
• Egawa, Hikari and İlhan Şahin (2007). Bir Yörük Grubu ve Hayat Tarzı: Yağcı Bedir Yörükleri.İstanbul: Eren Yay.
• Emecen, Feridun ( 1996 ). “Mufassaldan İcmale”. Osmanli Araştırmaları Dergisi XVI: 37-44.
• Evliya Çelebi (1896). Seyahat-name II. Istanbul: İkdam Matbaası.
• Frêche Georges (May - Jun., 1971), “La population du Languedoc et des intend- ances d'Auch, de Montauban et du Roussillon aux XVIIe et XVIIIe siècles”, Institut National d'Études Démographiques, Population (French Edition), 26/3: 499-518.
• Gökbilgin, Tayyib (1957). Rumeli'de Yörükler, Tatarlar ve Evlad-I Fatihan. İstanbul: Osman Yalçın Matbaası.
• Gökçe, Turan (2000). XVI-XVII. Yüzyıllarda Lazıkiyye (Denizli) Kazası. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Göyünç, Nejat (1997). “Hane”. İslam Ansiklopedisi. C. 15. İstanbul: TDV Yay. 552-553.
• Güngör, Kemal (1940). Cenubi Anadolu Yörüklerinin Etno-antropolojik Tetkiki. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Yay.
• İlhan, Mehdi (1990). "Onaltıncı Yüzyıl Başlarında Amid Sancağı Yer ve Şahıs Adları Hakkında Bazı Notlar". Belleten LIV/209: 213-232.
• İnalcık, Halil (1954a). Hicrî 835 Tarihli Sûret-i Defter-i Sancak-i Arvanid. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• _____, (1954b). “Ottoman Methods of Conquest”. Studia Islamica II: 103-129.
• _____, (1954c). Fatih Devri Üzerinde Tetkikler ve Vesikalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• _____, (1960). "Bulgaria." Encyclopaedia of Islam. Second Edition. V. 1. Leiden: E. J. Brill. 1302a-1304b.
• _____, (1973). The Ottoman Empire: The Classical Age 1300-1600. London: Weidenfeld and Nicolson.
• _____, (1978). “The Impact of the Annales School on Ottoman Studies and New Findings”. Review: A Journal of the Ferdinand Center I ( 3-4): 69-96.
• _____, (1980). "The Question of the Emergence of the Ottoman State," International Journal of Turkish Studies II/2: 71-79.
• _____, (1986). “The Yürüks, Their Origins, Expansion and Economic Role” in Oriental Carpet and Textile Studies. Eds. R. Pinner and W. Denny. London: HALI Magazine.
• _____, (1993). The Middle East and the Balkans Under the Ottoman Empire: essays on Economy and Society. Bloomington: Indiana University Turkish Studies.
• _____, and Donald Quataert eds. (1994). An Economic and Social history of the Ottoman Empire (1300-1914). New York: Cambridge University Press.
• _____, (2003). “ The Struggle Between Osman Gazi and the Byzantines For Nicea”. Iznik Throughout History. Eds. Işik Akbaygil, Halil İnalcık, Oktay Arslanapa. Istanbul: Turkiye İş Bankası Kültür Yay.
• _____, (2010a). Devlet- i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar- 1. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yay.
• _____, (2010b). Osmanlılar: Fütühat, İmparatorluk, Avrupa ile İlişkiler. İstan- bul:Timaş Yay.
• Irons, William (1975). The Yomut Turkmen: A Study of Social Organization Among a Central Asian Turkic-Speaking Population. Ann Arbor: University of Michigan.
• Jirecek, Constantin (1891). Das Furstenthum Bulgarien. Prague.
• Kasaba, Reşat (2009). A Moveable Empire: Ottoman Nomads, Migrants and Refugees. Seattle: University of Washington Press.
• Kiel, Machiel (2013). Turco-Bulgarica : studies on the history, settlement and historical demography of Ottoman Bulgaria. İstanbul : Isis Press.
• Kovachev, Rumen (2005). “Nikopol Sancak at the Beginning of the 16th century”. Eskişehir Uluslararası Sempozyumu. Eskişehir: Odunpazarı Belediyesi Kültür Yay.
• Kurt, Yılmaz (1993).”Adana‘da 1572 Yılında Kullanılan Türk Erkek Şahıs Adları”. Belleten LVII/218: 173-200.
• _____, (1995). “Kozan‘da Şahıs Adları”. Belleten LVIII/223: 607-633.
• Laslett, Peter and R. Wall eds. (1972). Household and Family in Past Time. Cambridge: Cambridge University Press.
• Lowry, Heath (2008). The Shaping of the Ottoman Balkans, 1350–1550: Conquest, Settlement & Infrastructural Development of Northern Greece. İstanbul: Bahçeşehir University Press.
• McGowan, Bruce (1969). “Food Supply and Taxation on the Middle Danube (1568-1579)”. Archivum Ottomanicum 1: 139-196.
• Minkov, Anton (2004). Conversion to Islam in the Balkans: Kisve bahası petitions and Ottoman social life, 1670-1730. Leiden : Brill.
• Öz, Memet (1999). XV-XVI. Yüzyıllarda Canik Sancağı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Radushev, Evgeni (1995). “Ottoman Border Periphery (Serhad) in the Nikopol Vilayet, First Half of the 16th Century”. Etudes Balkaniques 3-4: 141-160.
• Şahin, İlhan (1979). “Tîmâr Sistemi Hakkında Bir Risâle”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi 32: 905-1047.
• Şentürk, Mahmut Hüdai (1993). "Osmanlı Devleti'nin Kuruluş Devrinde Rumeli'de Uyguladığı İskân Siyaseti ve Neticeleri". Belleten 218: 89-112.
• Vryonis, Speros (1969/1970). “The Byzantine Legacy and Ottoman Forms”. Dumbarton Oaks Papers 23/24: 251-308.
• _____, (1975). “Nomadization and Islamization in Asia Minor”. Dumbarton Oaks Papers 29: 50-60.
• Yediyıldız, Bahaeddin (1984). "Ordu İli Yer Adlan". Türk Kültürü Araştırmaları XXII/l-2: 20-36.
• YAZ 2015 / SAYI 74 151-174
• Niğbolu Sancağı’nda Değişen Göçmen
• Profili ve Yerleşimleri Nuray Ocaklı *