Avrupa Birliği Ülkeleri ve Türkiye’de Yükseköğretimde Etkinliği Belirleyen Faktörler

Yıl 2015, Sayı: 74, 45 - 69, 01.06.2015

Sibel Aybarç Bursalıoğlu Sibel Selim

Öz

Günümüz bilgi toplumunu şekillendiren yükseköğretim kurumları, ülkeler açısından ekonomik kalkınma ve gelişme, uluslararası arenada rekabet üstünlüğü sağlama, bireyler açısından ise prestij ve yüksek gelir düzeyi sağlama konusunda önemli birer aktördür. Bu noktada, yükseköğretim kurumlarının eğitim hizmeti kalitesi, yenilik üretebilme kapasiteleri, ARGE potansiyelleri, sanayi kesimi ile işbirliği, bölgesel kalkınmadaki katalizör rolü kadar eğitim-öğretim ve araştırma faaliyetlerinde etkinlik ve bu etkinliği belirleyen faktörlerin tespiti de önem arz etmektedir. Bu çalışma, Türkiye ve 17 AB üyesi ülke için Veri Zarflama Analizi ile yükseköğretimde etkinlik analizini ve Tobit Regresyon Model ile çeşitli faktörlerin etkinlik skorları üzerindeki etkilerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Elde edilen bulgulara göre, yükseköğretim kamu harcamalarının GSMH’ya oranı, akademisyen başına düşen öğrenci sayısı ve akademisyen sayısı arttıkça etkinlik skorları negatif yönde etkilenmektedir. Ancak yükseköğretim mezunlarının istihdam oranı, yükseköğretim mezunlarının toplam nüfusa oranı ve yükseköğretim almış bireylerin yaşam memnuniyeti arttıkça etkinlik skorları pozitif yönde etkilenmektedir

Anahtar Kelimeler

Eğitim, Yükseköğretimde Etkinlik, Avrupa Birliği, Türkiye, Veri Zarflama Analizi, Tobit Model

Factors Determining the Efficiency of Higher Education in the European Union and Turkey

Öz

Higher education institutions that shape today's information society are important actors in providing economic development and growth and competitive advantage to countries in the international arena, as well as in providing prestige and a high level of income to individuals. In this regard, besides the educational service quality, innovation capacity, R&D potential, cooperation with industry and the roles in the regional development of higher education institutions, it is also important to investigate their efficiency in academic and research activities and the factors that determine this efficiency. This study aims to analyze Turkey’s and 17 of the EU member states’ higher education efficiency and the effects of various factors on the efficiency scores. To these aims, Data Envelopment Analysis and Tobit regression model are employed respectively. According to the findings, an increase in the ratio of public expenditure in higher education to GDP, in the number of students per academic and in the number of academics negatively affect the efficiency scores. However, the increase in the employment rate of higher education graduates, in the ratio of higher education graduates to the total population and in the life satisfaction of the individuals with higher education positively affects the efficiency scores.

Anahtar Kelimeler

Education, Efficiency in higher education, European Union, Turkey, Data Envelopment Analysis, Tobit Model

Kaynakça

• Agasisti, Tommaso (2011). “Performances and Spending Efficiency in Higher Education: a European Comparison through Non-parametric Approaches”. Education Economics 19 (2):199-224.
• Amemiya, Takeshi (1984). “Tobit Models: A Survey”. Journal of Econometrics 24: 3-61.
• _____, (1985). Advanced Econometrics. Harvard: Harvard UP.
• Aubyn, Miguel St. vd. (2008). Study on the Efficiency and Effectiveness of Public Spending on Tertiary Education. Brussel: European Commission. Directorate-General for Economic and Financial Affairs.
• Avkıran, Necmi K. (2001). “Investigating Technical and Scale Efficiencies of Australian Universities through Data Envelopment Analysis”. SocioEconomic Planning Sciences 35 (1): 57-80.
• Banker, Rajiv D., Abraham Charnes, William W. Cooper (1984). “Some Models for Estimating Technical and Scale Inefficiencies in Data Envelopment Analysis”. Management Science 30(9):1078-1092.
• Banker, Rajiv D. (1992). “Estimation of Returns to Scale Using Data Envelopment Analysis”. European Journal of Operational Research 62: 74-84.
• Rajiv D. Banker, William W. Cooper, Lawrence M. Seiford, Robert M. Thrall,
• Joe Zhu (2004). “Returns to Scale in Different DEA Models”. European Journal of Operational Research 154: 345-362.
• Bursalıoğlu, Sibel Aybarç (2012). Türkiye ve Avrupa Birliği Ülkelerinde Yükseköğ- retim Kamu Harcamalarının Karşılaştırmalı Etkinlik Analizi. Doktora Tezi. Celal Bayar Üniversitesi.
• Charnes, Abraham, William W. Cooper, Eduardo Rhodes (1978). “Measuring the Efficiency of Decision Making Units”. European Journal of Operational Research 2: 429-444.
• _____, (1979). “Short Communication: Measuring the Efficiency of Decision Making Units”. European Journal of Operational Research 3: 339-361.
• _____, (1981). “Evaluating Program and Managerial Efficiency: An Application of Data Envelopment Analysis to Program Follow Through”. Management Science 27 (6): 668- 697.
• Cooper, William W., Lawrence M. Seiford, Joe Zhu (2004). “Data Envelopment Analysis: History, Models and Interpretations”. Handbook on Data Envelopment Analysis. Ed. William W.Cooper, Lawrence M. Seiford, Joe Zhu. Boston: Kluwer Academic Publishers.
• Daghbashyan, Zara (2011). “The Economic Efficiency of Swedish Higher Education Institutions”. CESIS, Electronic Working Paper Series. No. 245.
• Denaux, Zulal S., Clifford A. Lipscomb ve Wayne L. Plumly (2011). “Assessing the Technical Efficiency of Public High Schools in the State of Georgia”. Review of Business Research 11(5): 46-57.
• Gujarati Damodar N. (1995). Basic Econometrics. Third Edition, New York: McGraw-Hill.
• Günay, Durmuş (2011). “Türk Yükseköğretiminin Yeniden Yapılandırılması Bağlamında Sorunlar, Eğilimler, İlkeler ve Öneriler – I”. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi 1(3): 113-121.
• Gür, Bekir S. ve Zafer Çelik (2011). YÖK’ün 30 Yılı. SETA Rapor No: 4. Ankara: SETA.
• Gürüz, Kemal (2003). Dünyada ve Türkiye’de Yükseköğretim Tarihçe ve Bugünkü Sevk ve İdare Sistemleri. Ankara: Cem Ofset.
• Judge, George G. vd. (1988). Introduction to the Theory and Practice of Econometrics. New York: John Wiley and Sons.
• Kempkes, Gerhard ve Carsten Pohl (2010). “The Efficiency of German Universities – Some Evidence from Non-Parametric and Parametric Methods”. Applied Economics 42 (16): 2063-2079.
• Kesik, Ahmet (2003). Yüksek Öğrenimde Yeni Bir Finansman Modeli Önerisi: “Bütünsel Model”. Maliye Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı. Yayın No: 2003/362.
• Koıvula, Jenni ve Risto Rinne (2006). “The Dilemmas of the Changing University”. <www.euerek.info/Public_Documents>. [Erişim: 15.10.2009].
• Kök, Recep ve Ertuğrul Deliktaş (2003). Endüstri İktisadında Verimlilik Ölçme ve Strateji Geliştirme Teknikleri. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Matbaası.
• Kutlar, Aziz, Aslan Gülcü ve Yalçın Karagöz (2004). “Cumhuriyet Üniversitesi Fakültelerinin Performans Değerlendirmesi”. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 5(2):137-157.
• Küçükcan, Talip ve Bekir S. Gür (2009). Türkiye’de Yükseköğretim Karşılaştırmalı Bir Analiz. Ankara: SETAV.
• Long, J. Scott (1997). Regression Models for Categorical and Limited Dependent Variables. CA: Sage Publications, Thousand Oaks.
• Maddala, George S. (1988). Introduction to Econometrics. New York: Macmillan Publishing Company.
• Mora, Jose-Gines. (2001). “Governance and Management in the New University”. Tertiary Education and Management 7(2):95-110.
• OECD (2011). Education at a Glance 2011: OECD Indicators, OECD Publishing.
• _____, (2012). Education at a Glance 2012: OECD Indicators, OECD Publishing.
• Olsen, Randall J. (1978). “A Note on the Uniqueness of Maximum Likelihood Estimator for the Tobit Model”. Econometrica 46: 1211-15.
• Ramanathan, Ramu (1998). Introductory Econometrics with Applications. San Diego: The Dryden Press.
• Selim, Sibel (2009). “2004 Yılında Avrupa Birliği’ne Aday Olan Ülkelerdeki Eğitim Sisteminden Duyulan Memnuniyet Üzerine Bir Araştırma”. Doğuş Üniversitesi Dergisi 10 (2): 249-258.
• Tobin, James (1958). “Estimation of Relationships for Limited Dependent Variables”. Econometrica 26: 24-36.
• Toth, Reka (2009). “Using DEA to Evaluate Efficiency of Higher Education”. Applied Studies in Agribusiness and Commerce Conference Papers.
• Varçın, Recep ve Gül Ergün (2003). “Bir Öz Denetim Pratiği Olarak Etkinlik Ölçümü ve Üniversiteler”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 58 (1):149-180.
• Wooldridge, Jeffery M. (2002). Econometric Analysis of Cross Section and Panel Data. The MIT Press.
• Yolalan, Reha (1993). İşletmelerde Göreli Etkinlik Ölçümü. Milli Prodüktivite Merkezi Yay.
• YÖK (2007). Türkiye’nin Yükseköğretim Stratejisi. Ankara: Meteksan A.Ş.