İsviçre’deki Minare Karşıtı Referandum Afişlerinde İslamofobi’nin Söylemsel İnşası

Yıl 2015, Sayı: 73, 99 - 140, 01.03.2015

Murat Sadullah Çebi

Öz

Bu çalışmada, İsviçre’de 29 Kasım 2009 tarihinde ülke çapında düzenlenmiş olan minare referandumu öncesi yürütülen siyasal kampanya boyunca, minare karşıtlarının kullandığı propaganda afişlerinin söylemi içinde şifrelenen İslamofobiye ilişkin ideolojik anlamların inşası analiz edilmiştir. Minare karşıtı referandum afişlerinin metni ve söylemi içinde inşa edilen İslamofobiye ilişkin ideolojik anlamların kökenleri, doğası ve unsurları, çalışmanın temel araştırma sorunsalı olarak belirlenmiştir. Çalışma, anılan propaganda afişlerinin söylemine kök salan İslamofobiye ilişkin ideolojik anlamların hangi anlam inşa etme araçları, stratejileri ve pratikleri ile kurulduğunu ortaya çıkarmayı amaçlamıştır. Bu doğrultuda, minare karşıtı referandum afişlerinin söylemine demirlenen ve İsviçreli seçmenleri korku, tehdit, uyarı, tavsiye, telkin, yönlendirme ve müzakere yoluyla minare yasağına ikna etmeye çalışan, İslamı ve Müslümanları ötekileştirici, dışlayıcı ve ayrıştırıcı ideolojik ifadelerin sembolik, imalı ve çağrışımsal anlamları analiz edilmiştir. Çalışma; nitel bir araştırma tasarımı, eleştirel ve kültürel perspektiflere dayalı betimleyici ve eleştirel bir bakış açısı ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, çözümleme araçları olarak Roland Barthes’in “göstergebilimsel analiz modeli” ile Teun Van Dijk’in “ideolojik söylem analizi” kullanılmıştır. Yapılan analiz sonucunda, minare karşıtı propaganda afişlerinin metni ve söylemi içinde inşa edilen İslamofobi ile ilgili ideolojik anlamların hem İsviçre toplumunun kolektif bilincinde paylaşılan İslam hakkındaki olumsuz kanaatleri, inançları, önyargıları, kalıp yargıları hem de kolektif bilinçaltında saklı duran İslam ile ilgili olumsuz arketipleri yansıtan üç ana algıya dayandığı ortaya çıkmıştır: 1. Hristiyanlığa karşı teolojik anlamda rakip olan, tehlike oluşturan ve meydan okuyan bir İslam algısı, 2. İsviçre’ye karşı politik anlamda rakip olan, tehlike oluşturan ve meydan okuyan bir İslam algısı. 3. İsviçre’ye karşı toplumsal ve kültürel anlamlarda rakip olan, tehlike oluşturan ve meydan okuyan bir İslam algısı

Anahtar Kelimeler

İslamofobi, kolonyal-postkolonyal ve yeni kolonyal/yeni emperyalist söylemler, öteki, ötekilik, hegemonya, ideoloji, söylem

Discursive Construction of Islamophobia in Anti-Minaret Referendum Posters in Switzerland

Öz

In this study, the discursive construction of ideological meanings related to Islamophobia used in propaganda posters by political actors of anti-minaret discourse during the political campaign before a nationwide minaret referendum on 29 November 2009 in Switzerland, has been analyzed. The roots, nature and components of ideological meanings about Islamophobia constructed in the discourse of anti-minaret political posters have been determined as the main research question of the study. This study aims to reveal discursive tools, strategies and practices conveying ideological meanings about Islamophobia rooted in the text and discourse of the aforementioned propaganda posters. For this purpose the figurative, implicit and connotative meanings of ideological expressions of othering, excluding and discriminating Islam anchored in the discourse of anti-minaret propaganda posters, which aim to persuade voters to vote for the ban on minarets by fear, threat, warning, advice, suggestion, manipulation and negotiation, have been analyzed. This research is conducted with a qualitative research design and with a descriptive and critical perspective based on critical and cultural approaches. The analysis methods of the study are the “semiotic analysis model” of Roland Barthes and the “ideological discourse analysis” of Teun Van Dijk. The study has revealed that ideological meanings of Islamophobia, constructed in the text and discourse of anti-minaret propaganda posters are based on three main perceptions of Islam which reflect both negative opinions, beliefs, prejudices and stereotypes about Islam shared in the collective consciousness and negative archetypes in relation to Islam hidden in the collective unconscious of the Swiss society: 1. The perception of Islam as a theological rival, threat and challenge against Christianity. 2. The perception of Islam as a political rival, threat and challenge against Switzerland. 3. The perception of Islam as a social and cultural rival, threat and challenge against Switzerland.

Anahtar Kelimeler

Islamophobia, colonial-postcolonial and neo-colonialist/neoimperialist discourses, other, otherness, hegemony, ideology, discourse

Kaynakça

• Althusser, Louis (2003). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. Çev. Alp Tümerte- kin. İstanbul: İthaki Yay.
• Amin, Samir (1993). Avrupa Merkezcilik. Çev. Mehmet Sert. İstanbul: Ayrıntı Yay.
• Barker, Chris (2002). Making Sense of Cultural Studies. Central Problems and Critical Debates. London, Thousand Oaks and New Delhi: Sage Publications.
• Barthes, Roland (2012). Göstergebilimsel Serüven. Çev. Mehmet Rifat ve Sema Rifat. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Bhabha, Homi K. (1983). “Other Question… Reconsiders the Stereotype and Colonial Discourse”. Screen 24 (6): 18-36.
• Bignell, Jonathan (2002). Media Semiotics. An Introduction. 2nd edition. Manc- hester: Manchester University Press.
• Birdal, Serhat Celâl (2013). “Madunu Dinlemek”. Kaos GL Dergi (129): 30-33. http://www.kaosgldergi.com/dosyasayfa.php?id=2323. [Erişim: 05.10.2013].
• Chandler, Daniel (2007). Semiotics. The Basics. 2nd. Edition. London, New York: Routledge.
• Clifford, James (2007). “Oryantalizm Üzerine”. Çev. Ferit Burak Aydar. Der. Aytaç Yıldız. Oryantalizm Tartışma Metinleri. Ankara: Doğu Batı Yay. 134-158.
• Çam, Şerife (2008). Medya Çalışmalarında İdeoloji, Epistemolojik ve Metodolojik Sorunlar. Ankara: De Ki Yay.
• Çavdar, Ayşe ve Aylin B. Yıldırım (Der.) (2010). Nefret Suçları ve Nefret Söylemi. İstanbul: Uluslar arası Hrant Dink Vakfı Yay.
• Didur, Jill ve Teresa Heffernan (2003). “Revisiting the Subaltern in the New Empire”. Cultural Studies 17 (1): 1-15.
• Dirlik, Arif (2010). Postkolonyal Aura. Küresel Kapitalizm Çağında Üçüncü Dünya Eleştirisi. Çev. Galip Doğduaslan. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yay.
• During, Simon (2007). “Introduction”. The Cultural Studies Reader. Der. Simon During London and New York: Routledge: 1-30.
• Dursun, Çiler (2001). Tv Haberlerinde İdeoloji. Ankara: İmge Yay.
• Eaglaton, Terry (1996). İdeoloji. Çev. Muttalip Özcan. İstanbul: Ayrıntı Yay.
• Fairclough, Norman (2004). “Critical Discourse Analysis”. Encyclopedia of Social Science Research Methods. Eds. Michael S. Lewis-Beck, Alan Bryman and Tim Futing Liao Thousand Oaks: Sage. 215-217.
• Fiske, John (2003). İletişim Çalışmalarına Giriş. Çev. Süleyman İrvan. Ankara: Bilim ve Sanat Yay.
• Fiske, John ve John Hartley (2003). Reading Television. London and New York: Routledge.
• Gökçe, Orhan (2012). “Avrupa Medyasının ve Kamuoyunun İslam Algısı”. İsla- mofobi. Kolektif Bir Korkunun Anatomisi Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Der. Osman Alacahan ve Betül Duman. Ankara: Sivas Kemal İbn-i Hü- mam Vakfı Yay. 103-116.
• Hall, Stuart (1994). “Kültür, Medya ve İdeolojik Etki”. Medya, İktidar, İdeoloji. Der. ve Çev. Mehmet Küçük. Ankara: Ark. 169-209.
• Hentsch, Thierry (2008). Hayali Doğu. Batının Akdenizli Doğuya Politik Bakışı. Çev. Aysel Bora. İstanbul: Metis Yay.
• Hobson, John M. (2008). Batı Medeniyetinin Doğulu Kökenleri. Çev. Esra Ermert. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• İnceoğlu, Yasemin G. ve Nebahat A. Çomak (2009). “Teun A. Van Dijk”. Metin Çözümlemeleri. Der. Yasemin G. İnceoğlu ve Nebahat A. Çomak. İstan- bul: Ayrıntı Yay. 17-79.
• Kahraman, Hasan (2002). “İçselleştirilmiş, Açık ve Gizli Oryantalizm ve Kema- lizm”. Doğu Batı Düşünce Dergisi 4 (20): 153-178.
• Karaduman, Sibel ve N. Mert Batu (2011). “Televizyon Haberlerinde Terörizm Olgusunun TRT’nin Haber Söylemi Bağlamında İncelenmesi”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (25): 359-374.
• Keyman, E. Fuat (2002). “Globalleşme, Oryantalizm ve Öteki Sorunu: 11 Eylül Sonrası Dünya ve Adalet”. Doğu Batı Düşünce Dergisi 4 (20): 11-32.
• Loomba, Ania (2000). Kolonyalizm, Postkolonyalizm. Çev. Mehmet Küçük. İs- tanbul: Ayrıntı Yay.
• Mains, Susan P. (2006). “Discourse”. Encyclopedia of Human Geography. Ed. Barney Warf. Thousand Oaks: Sage. 112-114.
• Mills, Sara (1997). Discourse, The New Critical Idiom. London: Routledge.
• Mumby, Denis K. (2005). “İdeoloji ve Anlamın Toplumsal İnşası: Bir İletişim Bakış Açısı”. Çev. Çiler Dursun. Doğu Batı Düşünce Dergisi 8 (30): 123-141.
• Parla, Jale (1985). Efendilik, Şarkiyatçılık, Kölelik. İstanbul: İletişim Yay.
• Rubin, Andrew N. (2007). “Edward W. Said (1935-2003)”. Çev. Ferit Burak Aydar. Oryantalizm, Tartışma Metinleri. Der. Yıldız, Aytaç. Ankara: Doğu Batı Yay. 17-38.
• Said, Edward W. (2001). Şarkiyatçılık, Batının Şark Anlayışları. Çev. Berna Ün- ler. İstanbul: Metis Yay.
• Schnapper, Dominique (2005). Sosyolojinin Ötesinde Öteki İle İlişki. Çev. Ayşegül Sönmezay. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yay.
• Sözen, Edibe (1999). Söylem, Belirsizlik, Mübadele, Bilgi/Güç ve Refleksivite. İstan- bul: Paradigma Yay.
• Spivak, Gayatri Chakravorty (1994). “Can the Subaltern Speak?”. Colonial Dis- course and Post-Colonial Theory: A Reader. Eds. Patrick Williams ve Laura Chrisman. New York: Columbia University Press. 66-111.
• Stoddart, Mark C. J. (2007). “Ideology, Hegemony, Discourse: A Critical Review of Theories of Knowledge and Power”. Social Thought & Research 28: 191-225.
• Sunar, Lütfü (2007). “Şarkiyatçılığı Niçin Yeniden Tartışmalıyız?”. Uluslararası Oryantalizm Sempozyumu Bildiriler Kitabı. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültürel ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Kültür Müdürlüğü Yay. 27-53.
• Thompson, John B. (1984). Studies in the Theory of Ideology. Cambridge: Polity Press.
• _____, (1990). Ideology and Modern Culture-Critical Social Theory in the Era of Mass Communication. Cambridge: Polity Press.
• Turner, Bryan S. (2002). Oryantalizm, Postmodernizm ve Globalizm. Çev. İbra- him Kapaklıkaya. İstanbul: Anka Yay.
• Üşür, Serpil Sancar (1997). İdeolojinin Serüveni. Yanlış Bilinç ve Hegemonyadan Söyleme. Ankara: İmge Kitabevi Yay.
• Van Dijk, Teun (2003). “Söylem ve İdeoloji: Çok Alanlı Bir Yaklaşım”. Çev. Nurcan Ateş. Söylem ve İdeoloji. Der. Barış Çoban ve Zeynep Özarslan. İs- tanbul: Su Yay. 13-112.
• Yetişkin, Ebru (2010). “Postkolonyal Kavramlar Üzerine Notlar”. Toplumbilim 10 (25): 15-20.
• Yıldız, Aytaç (2007). “Sunuş”. Oryantalizm, Tartışma Metinleri. Der. Aytaç Yıl- dız. Ankara: Doğu Batı Yay. 9-14.
• Yüksel, Mehmet (2012). “İslamofobinin Tarihsel Temellerine Bir Bakış: Oryanta- lizm Ya da Batı ve Öteki”. İslamofobi, Kolektif Bir Korkunun Anatomisi Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Der. Osman Alacahan ve Betül Duman. Ankara: Sivas Kemal İbn-i Hümam Vakfı Yay. 103-116.
• SPRING 2015/ NUMBER 73
• Discursive Construction of Islamophobia
• in Anti-Minaret Referendum Posters in Switzerland
• Murat Sadullah Çebi *