En Az Çaba Yasası ve Kazak Türkçesindeki Yaygın Örnekleri

Yıl 2015, Sayı: 72, 25 - 42, 01.03.2015

Kerim Demirci

Öz

Art zamanlı açıdan bakılınca birçok dilbilimsel unsurun önceki durumları ile en son durumları arasında muazzam farklar görülür. Eski formlar bariz bir şekilde yenilerinden uzundur. Dilsel yapılarda fonolojik, morfolojik ve sentaktik alanlar dâhil tüm dilbilimsel seviyelerde bir eğilim olarak gözlemlenir. Dildeki bu eğilim en az çaba yasası veya dilde ekonomi gibi teorilerle izah edilebilir. Bu yazı en az çaba yasasını kısaca anlatarak Kazak Türkçesinde bu yasaya örnek olan bazı yapıları sıralamaktadır

Anahtar Kelimeler

En az çaba yasası, dilde ekonomi, Zipf yasası, Occam’ın usturası, Kazak Türkçesi, pidgin, creol

Principle of Least Effort and Common Examples in Kazakh

Öz

When they are examined from a synchronic standpoint, several linguistic units indicate tremendous differences compared to their early forms. Evidently, the initial forms are longer than the latest ones. The change towards lessening is observed almost in every linguistic level such as phonology, morphology, syntax etc. The shortening tendency of any language unit can be explained with the least effort theory or economy in language. This study briefly introduces the theory and examines some of the Kazakh examples that had undergone mostly phonological and morphological shortening within the principle of least effort.

Anahtar Kelimeler

Principle of least effort, economy in language, Zipf’s law, Occam’s razor, Kazakh, pidgins, creoles

Kaynakça

• Axanov, K. (2002). TilBiliminiñ Negizderi. Almatı.
• Banguoğlu, Tahsin (2004). Türkçenin Grameri. Ankara: TDK Yay.
• Başkan, Özcan (2003). Lengüistik Metodu. İstanbul: Multilingual.
• Bussmann, Hadumod (2006). Routledge Dictionary of Language and Linguistics. London and New York: Routledge.
• Carston, Robyn (2005). “Relevance Theory, Grice and the neo-Griceans: a res- ponse to Laurence Horn's 'Current issues in neo-Gricean pragma- tics'”. Intercultural Pragmatics 2 (3): 303-319.
• Crystal, David (2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics. USA, UK: Blackwell Publishing.
• Demirci, Kerim (2006). Kazakh Verbal Structures and Descriptive Verbs. Mary- land: Dunwoody Press.
• _____, (2004). "Toplama Diller: Pidginler ve Creoller". Folklor/Edebiyat 40-2004 /4.
• _____, (2010). Teorik Bir Yaklaşımla Zamirler. Ankara: Grafiker Yay.
• Eker, Süer (2009). Çağdaş Türk Dili. Ankara: Grafiker Yay.
• Ercilasun, Ahmet Bican (2007). Makaleler. Yay. Haz. Ekrem Arıkoğlu. Ankara: Akçağ Yay.
• Ergin, Muharrem (1998). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yay.
• Gemalmaz, Efrasiyap (1982). Standart Türkiye Türkçesi (STT)’nin Formanlarının Enformatif Değerleri ve Bu Değerlerin İhtiyaç Halinde Bu Dilin Gelişimine Muhtemel Etkileri. Erzurum. http//:efrasiyap.tripot.com/yazilar/STT2.pdf.
• Güneş, Sezai (2002). Türk Dili Bilgisi. İzmir.
• Hatiboğlu, Vecihe (1972). Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
• Hengirmen, Mehmet (1999). Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Engin Yay.
• Isqaqov, Ahmedi (1991). Qazirgi Kazak Tili. Ana Tili: Almatı.
• İmer, Kâmile, Ahmet Kocaman ve A. Sumru Özsoy (2011). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yay.
• Karaağaç, Günay (2010). Türkçenin Ses Bilgisi. İstanbul: Kesit Yay.
• Korkmaz, Zeynep (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
• _____, (2002). Kazak Grammatikası. Astana.
• _____, (1999). Kazak Tilinin Sözdigi. Almatı: Dayk-Press.
• Kudaşev, G. H. (2011). “Tatar Türkçesinde Fonetik ve Morfolojik Değişiklikler”. Çev. Ercan Alkaya. Turkish Studies 6/1: 322-357.
• Kumova Metin, Senem (2008). “Türkçe’de Kullanılan İşlev Kelimelerin Zipf 1. Kanunu Esasında Değerlendirilmesi”. Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Dergisi 23 (2): 467-475.
• Martinet, André (1955). Économie des changements phonétiques: Traité de phonolo- gie diachronique. Berne: Editions A. Francke
• Mamanov, I. E. (1966). Qazirgi Qazaq Tili (Etistik). Almati: Mektep Baspası.
• Strazny, Philipp (Ed.) (2005). Encyclopedia of Linguistics. New York • Oxon: Taylor & Francis Group.
• Topaloğlu, Ahmet (1989). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Neşri- yat.
• Vardar, Berke (2002). Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual.
• Yıldız, Murat (2010). “Standart ve Yerel Arapçanın Tarihsel ve Filolojik Sınırları: Mısır Lehçesi Örneği”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 3 (10): 23-41.