Osmanlı - Sicilyateyn Ticari İlişkilerinin Yasal Temelleri

Yıl 2014, Sayı: 69, 53 - 74, 01.12.2014

Mehmet Demiryürek

Öz

Osmanlı padişahları tarafından Ahdname, ahdname-i hümayun
veya kapitülasyon verilen Avrupalı milletler İstanbul’da büyü-
kelçilik, Osmanlı İmparatorluğu limanlarında da konsolosluklar
kurabilirdi.1740 yılında, İki Sicilya Krallığı (Sicilyateyn)
kralı tarafından yapılan girişimlerin bir sonucu olarak İki Sicilya
Krallığı’na kapitülasyon verildi. Bu çalışmanın amacı
Sicilyateyn’e verilen 1740 kapitülasyonlarını değerlendirmek,
18. Yüzyılda Osmanlı başkentinde bulunan İki Sicilya Krallığı
büyükelçileri ile büyükelçi tercümanlarını tespit etmek ve tercümanlarla
ilgili olarak söz konusu yüzyılda uygulamaya konulan
hadd-i itidal düşüncesini Osmanlı bakış açısıyla incelemektir.
Çalışmada Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgeleri ile
Lefkoşa Kadı Sicilleri kayıtları kaynak olarak kullanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Osmanlı, Sicilyateyn, ticaret, tercüman, kapitülasyon

The Legal Foundations of the Commercial Relations between The Ottomans and Neapolitans

Öz

Having gained the ahdname, ahdname-i hümâyûn or capitulation, a European nation was permitted to establish an embassy in Istanbul and consulates in the ports of the Ottoman Empire. In 1740, the Kingdom of the Two Sicilies gained an ahdname as a result of the attempts made by her king. The aims of this study are: to evaluate the capitulation of 1740 granted to Sicilyateyn, to identify the early ambassadors of the Kingdom of the Two Sicilies and their dragomen in the Ottoman capital and to explain the concept called hadd-i itidal concerning the dragomen from the Ottoman point of view in the 18th century. The evidence used is derived principally from the records of the Nicosia qadi’s court and of the Ottoman Prime Ministry archives in Istanbul

Anahtar Kelimeler

Cyprus, Ottoman, Neapolitan, trade, dragoman, capitulation

Kaynakça

• BOA, Düvel-i Ecnebiye Defterleri, Tasnifin Kodu: A.DVNS.DVE.d, Defter no: 11/1. (Denmark)
• BOA, Düvel-i Ecnebiye Defterleri, Tasnifin Kodu: A.DVNS.DVE.d, Defter no: 16/4. (Venice)
• BOA, Düvel-i Ecnebiye Defterleri, Tasnifin Kodu: A.DVNS.DVE.d, Defter no: 22/1. (The Netherlands)
• BOA, Düvel-i Ecnebiye Defterleri, Tasnifin Kodu: A.DVNS.DVE.d, Defter no: 27/2. (France)
• BOA, Düvel-i Ecnebiye Defterleri, Tasnifin Kodu: A.DVNS.DVE.d, Defter no: 35/1. (England)
• BOA, Düvel-i Ecnebiye Defterleri, Tasnifin Kodu: A.DVNS.DVE.d, Defter no: 46/1. (Spain)
• BOA, Düvel-i Ecnebiye Defterleri, Tasnifin Kodu: A.DVNS.DVE.d, Defter no: 49/1. (Sweden)
• BOA, Düvel-i Ecnebiye Defterleri, Tasnifin Kodu: A.DVNS.DVE.d, Defter no: 73/2. (Venice)
• BOA, Düvel-i Ecnebiye Defterleri, Tasnifin Kodu: A.DVNS.DVE.d, Defter No: 96/1. (Sicilyateyn)
• BOA, Düvel-i Ecnebiye Defterleri, Tasnifin Kodu: A.DVNS.DVE.d, Defter No: 97/2. (Sicilyateyn)
• BOA, Fon Kodu: HAT, Dosya No: 176, Gömlek No: 9779. BOA, Fon Kodu: İE.HR, Dosya no: 7, Gömlek no: 675.
• KŞS, Defter No: 17, H.1158-1161.
• KŞS, Defter No: 19, H.1180-1182.
• KŞS, Defter No: 21, H.1198-1212.
• Boogert, M. H Van Den (2005). The Capitulations and the Ottoman Legal System. Lediden-Boston: Brill.
• Çevikel, Nuri (2000). Kıbrıs Eyaleti 1750-1800. Gazi Mağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Basımevi.
• Çiçek, Kemal 1998. Osmanlı Devleti’nde Yabancı Konsolosluk Tercümanları. Kıbrıs’tan Kafkasya’ya Osmanlı Dünyasında Siyaset, Adalet, Raiyyet. Trabzon: Derya Kitabevi. 172-183.
• D’amora, Rosita (2004). “The Diplomatic Relations Between Naples and the Ottoman Empire in the Mid-Eighteenth Century: Cultural Perceptions”. The Ottoman Capitulations: Text and Context. Eds. M. Boogert-K. Fleet Naples: The Scilitter Center for Ottoman Studies. 715-727.
• Dutelli-Louzidou, A. P. (1991). Consulat de France a Larnaca (1660-1696), Documentes Inédits Pour Servir a l’histoire de Chypre. Tome I. Nicosie: Imprime a Chypre Par Theopress LTD.
• _____, (1995). Consulat de France à Larnaca (1696-1699), Documentes inédits pour servir a l’histoire de Chypre. Tome II. Nicosie: Imprime à Chypre Par Theopress LTD.
• Elibol, Numan (2011). “Avusturya Tüccar Gemilerine Ait Veriler Işığında Osmanlı-Avusturya Deniz Ticareti (1700-1800)”. Osmanlı Dönemi Akdeniz Dünyası. Eds. Haydar Çoruh, M.Yaşar Ertaş, M. Ziya Köse. Istanbul: Yeditepe Yay. 175-201.
• Erdoğru, Mehmet Akif (2008). XVIII. Yüzyıl Sonlarında Kıbrıs’ta Avrupalı Konsoloslar ve Tercümanlar. Kıbrıs’ta Osmanlılar. Lefkoşa: Galeri Kültür Yay. 239-249.
• Groot, Alexandeed (2009). The Netherlands and Turkey. Istanbul: The Isis Press.
• İnalcık, Halil (2000). “Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi”. Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi. Eds. Halil İnalcık, Donald Quataert. Çev. Halil Berktay. C.1. Istanbul: Eren Yay. 227-269.
• _____, (1986). “İmtiyazât”. Encyclopaedia of Islâm. Vol. 3. Leiden and London: E. J. Brill-Luzac & CO. 1178-1189.
• Mariti, Abbe (1792). Travels Through Cyprus, Syria and Palestine with a General History of the Levant. Vol. 1. Dublin.
• MM (2008)=Muahedât Mecmuası 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• MM (2008) =Muahedât Mecmuası 2. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Orhonlu, Cengiz (1974). “Tercüman”. İA. C.12/a. Istanbul: MEB Basımevi.
• Özkul, Ali Efdal (2005). Kıbrıs’ın Sosyo-Ekonomik Tarihi. Istanbul: İletişim Yay.
• _____, (2011). “Kıbrıs’taki İngiliz Konsolosluğu ve Faaliyetleri”. Osmanlı Dönemi Akdeniz Dünyası. Eds. Haydar Çoruh, M. Yaşar Ertaş, M. Ziya Köse. Istanbul: Yeditepe Yay. 303-351.
• _____, (2013).“The Consuls and Their Activities in Cyprus Under the Ottoman Administration 1571-1878”. Turkish Studies 8/2: 251-257.
• Richards, Denis (2002). An Illustrated History of the Modern Europe 1789-1984. England: Longman.
• Salvatorelli, Luigi (1982). “İtaly (History)”. Encyclopaedia Americana. V.15. USA: Grolier Incorporated. 553-614.
• Subhi Mehmet Efendi (2007). Subhi Tarihi. Haz. Mesut Aydıner. Istanbul: Kitabevi.
• Turan, Şerafettin (1993). “Osmanlı İmparatorluğu ile İki Sicilya Krallığı Arasındaki Ticaretle İlgili Gümrük Tarife Defterleri”. Belgeler 7-8: 80-167.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Osmanlı Tarihi. C. 4/2. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Woods, Alfred C. (1964). A History of the Levant Company. Liverpool: Frank Cass & Co Ltd.