Geleneksel Bir Yakut Çalgısı: Vargan

Yıl 2014, Sayı: 69, 75 - 88, 01.12.2014

Bahar Güdek

Öz

Asya merkezli olan ve en eski arkeolojik örneklerine Kuzeydoğu Asya da rastlanan vargan, dünyada yaygın olarak “jew’s harp” adıyla tanınmaktadır. 13. yüzyıl itibarıyla Avrupa’ya oradan da Afrika ve Amerika’ya yayıldığı bilinmektedir. Vargan, Kuzey Asya halkları arasında özellikle Şamanizm kültürünün egemen olduğu topluluklarda, kullanımı binlerce yıl öncesine dayanan geleneksel bir halk çalgısıdır. Dünyanın birçok bölgesinde farklı adlarla kullanılan ve Türkî halkların yaşadığı Kuzeydoğu Asya’dan dünyaya yayıldığı düşünülen bu çalgı, Yakutistan’ın ulusal çalgıları arasında yer almaktadır. Vargan, teknik imkânları sınırlı, basit bir çalgıdır ama çok yönlü ve tükenmez ifade imkânlarına sahiptir. Bu ses zenginliğini sağlayan aslında varganın kendi gücü değil, insanın ondan geçirerek kendi sesine hayat vermesidir. Makalede, bir Yakut halk çalgısı olarak varganın Yakut kültüründeki yeri, çeşitleri, kullanım olanakları ve kullanım tekniğine odaklanılmıştır

Anahtar Kelimeler

Vargan, müzik, vargan müziği, vargan notalama sistemi, Yakutistan, Yakut kültürü

A Traditional Yakutian Instrument: Vargan

Öz

Vargan, which is a musical instrument that originated in Asia
and whose earliest archaeological examples can be found in
Northeast Asia, is commonly known as “jew’s harp” throughout
the world. It is known that this instrument could be
found in Europe by the 13th century and spread to Africa and
America from there.
Vargan, whose usage goes back to thousands of years, is a traditional
popular instrument among the societies living in
Northeast Asia, particularly where the Shamanizm culture is
dominant. This unusual instrument, which is believed to have
spread out to the world from the Northeast Asian regions,
where there is a Turkish population, takes on different names
in the world and is among the national instruments of the
Republic of Yakutia (Sakha Republic).
Vargan has a limited technical capacity and is known as a
simple instrument; however, it also has multiple and inexhaustible
capabilities of expression. Actually, what enables this
quality of diversity is not Vargan’s own capacity but the human
being’s ability to give this instrument vitality via his
voice and speech.
This article focuses on Vargan’s place in the culture of the Yakuts,
the types of vargan, its usage opportunities and playing
techniques.

Anahtar Kelimeler

Vargan, playing vargan, vargan music, notation system of vargan, culture of Yakut

Kaynakça

• Alekseev, Eduard (1991). “Vargan igrayısçiy, poyusçiy, govoryasçiy”. Vtoroy mejdunarodnıy kongress po varganovedeniyu. Yakutsk <http://elleyadafest.ru/indeks.php?option=com_content [Erişim: 19.10.2010]
• _____, (1988). “Vargan: neraskrıtıye issledovatelskiye perspektivı.” Vargan i yego muzıka. Materialı I Vsesoyuznoy konferentsii. Yakutsk. 6-14.
• Hudyakov, A.İvan (1969). Kratkoe Opisanie Verhoyanskogo Okruga, Leningrad: Nauka Yay.
• Kulakovskiy, Alexey (1977). “Pesnia Yakuta: Stikhi i Poemy”. (Originally published 1910.) Sovetskaia Rossia: Moscow. 29-42.
• Markov, Vladimir (2009). “Sistema Zapisi Vargannoy Muzıki”. http://varganist.ru/48.html [Erişim: 20.01.2011]
• Okladnikov, P. Alexey (1970). Yakutia: Before its Incorporation in the Russian State. McGill-Queen's University Press.
• Suits, Juhan (2007). “The Parnu Type of Wedged Jew’s Harp: Quest for Historical Sources and Manufacturing Techniques”. Yüksek Lisans Tezi. Faculty of Art Folk Culture and Teacher Education, İnstitute of Folk Culture, Telemark University. Rauland.
• Utkin, Ksenofont D. (1994). Mastera homusov-nositeli metallurgiçeskoy kulturı yakutov. Sbornik II Mejdunarodnogo kongressa po varganovedeniyu. Yakutsk.
• Vandre, Robert (2009). “Scale of the Jew’s Harp: The Natural Harmonic Row”. http://varganist.ru/41.html. [Erişim: 01.02.2011]
• http://azbuki.altnet.ru. [Erişim: 11.01.2011]
• http//rus.ilkhomus.com/?p=196. [Erişim: 8.2.2011]