Bir Çevirmenin Gözünden Kaçanlar ve Editörün Önerileri

Yıl 2014, Sayı: 69, 221 - 238, 01.12.2014

Musa Yaşar Sağlam

Öz

Bu makalede, Türkiye’de son yıllarda kurumsallaşmaya doğru yol aldığını söyleyebileceğimiz bir meslek olan “editörlük” ve “editör-çevirmen” ilişkisi ele alınmaktadır. Türkiye’de editörler, tıpkı çevirmenler gibi, hak ettikleri saygınlığı görmek şöyle dursun, hep arka planda kalmıştır. Bir kitap söz konusu olduğunda, onun yazarı anılır sadece; kitabın editörünün ya da çevirmeninin kim olduğu pek söz konusu olmaz. Oysa, editör, yayımlanan bir kitabın “güvencesi, sigortası”dır (Gümüş 2011: 44). Goethe, Brecht, Nietzsche, Zweig Türkçe yazmamışlardır, ama onları bu dilde konuşturan çevirmenlerdir. İlginçtir ki, editör-çevirmen ilişkisi editör-yazar ilişkisinden daha farklıdır. Genellikle editörler, özgün eserlere kıyasla çevirilere çok daha serbestçe müdahale ederler. Oysa bilmelidirler ki, çeviri "düz bir aktarım değil, bir metni başka dilde yeniden yazmak”tır (Bora 2011: 34); dolayısıyla, çevirmenin ürünü de bir “eser”dir. Bu çalışmada, yazar editörlüğün görev ve sorumluluklarına açıklık getirmeye çalışarak, Almancadan Türkçeye çevirmiş olduğu Jean-Paul Roux’nun Eski Türk Mitolojisi adlı eseri üzerinde, iyileştirme/geliştirme kapsamında müdahalede bulunan editörün yayıncılıktaki vazgeçilmez yerini ve editörçevirmen ilişkisini irdelemektedir

Anahtar Kelimeler

Editör, çevirmen, editör-çevirmen ilişkisi, çeviri hataları

What a Translator Fails to Capture and Suggestions of the Editor

Öz

This article analyzes “editing”, which has recently started to
become institutionalized in Turkey, and the “editortranslator”
relationship. In Turkey, editors - just like translators
- do not play a prominent role, let alone getting the respect
they deserve. Usually, a book is referred to by mentioning
its author only; and neither the editor nor the translator of
the book is properly cited. Yet, an editor is the “assurance” of
a published book (Gümüş 2011: 44). Goethe, Brecht,
Nietzsche, Zweig did not write in Turkish, but it is the translators
who have made them talk in Turkish. Interestingly
enough, the editor-translator relationship is different than the
editor-author one. Typically, editors tend to edit translations
more freely than the original pieces. However, they should
know that translation “is not a plain transmission of words;
but it is rewriting a passage in another language” (Bora 2011:
34), hence, a translator produces “a piece of literature”, too.
Attempting to clarify the duties and responsibilities of editors,
in this study the author analyzes using a piece of work by
Jean-Paul Roux, entitled Eski Türk Mitolojisi and translated
by the author himself from German to Turkish the editortranslator
relationship as well as the vital role that an editor
plays in publishing, i.e., intervening for the purpose of improving/developing.

Anahtar Kelimeler

Editor, translator, editor-translator relationship, translation mistakes

Kaynakça

• Akaş, Cem (2011). “Editörlük. Tanı, Seyir, Tedavi”. Notos Öykü 27: 23-38.
• Birkan, Tuncay (2002). “Kötü çevirinin asıl sorumlusu kötü yayımcılıktır”. Vir- gül. Eylül 2002: 53-55.
• Bora, Tanıl (2004a). “Editör Kimdir, Eserleri Nelerdir? Editörlük ve Kurumlaş- ma”, Virgül. Nisan 2004: 74-75.
• _____, (2004b). “Editör Kimdir, Eserleri Nelerdir? Piyasa, Okur, Yazar ve Metin Arasında”. Virgül, Mayıs 2004: 89-90.
• _____, (2004c). “Editör Kimdir, Eserleri Nelerdir? ‘Hizmet’, Haz, İktidar”, Vir- gül, Haziran 2004: 73-75.
• _____, (2011). “Editör: Tadilatçı Terzi”. Notos Öykü 27: 32-35.
• Carter, Rebecca (2011). “Editörlük Dünyası…”. Notos Öykü 27: 37-40.
• Ergüden, Işık (2002). “Çevirmen sömürüsü ve yayımcılık”, Virgül, Eylül 2002: 51-53.
• Ergün, Furkan (2008). “Editör ne iş yapar”, Kitap Zamanı 28: 7 Mayıs 2008: 8-9.
• Gümüş, Semih (2011). “Editörlük Elbette Zor Zanaat”. Notos Öykü 27: 44-46.
• Nişanyan, Sevan (2012). Sözlerin Soyağacı, Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü. İstanbul: Everest Yay.
• Özpalabıyıklar, Selahattin (2011). “Editörüm ve Tedavi Görmüyorum (Editörlük Zanaatı üzerine başıbozuk notlar)”. Notos Öykü 27: 29-31.
• Roux, Jean-Paul (1999). Die alttürkische Mythologie. Stuttgart: J. G. Cotta’sche Buchhandlung GmbH.
• _____, (2011). Eski Türk Mitolojisi. Çev. Musa Yaşar Sağlam, 1. Baskı, Ankara: BilgeSu Yay.
• _____, (2012). Eski Türk Mitolojisi. Çev. Musa Yaşar Sağlam, 2. Baskı, Ankara: BilgeSu Yay.
• SPRING 2014 / NUMBER 69 221-238
• What a Translator Fails to Capture and
• Suggestions of the Editor Musa Yaşar Sağlam