Şiir Dili, Bağıntı ve Zayıf Sezdirimler

Yıl 2013, Sayı: 64, 123 - 150, 01.06.2013

Gürkan Doğan Hilmi Yavuz

Öz

Şiir dilini günlük dilden ayıran özellikleri belirleyebilmek için başvurulan imge, benzetme, eğretileme ve yan anlam gibi kavramlar ‘tanım’ düzleminde yararlı olmakla birlikte, şiirde oluşan anlam zenginliğini ‘açıklamak’ bakımından yetersiz kalmaktadırlar. Bu makalenin amacı, günlük dilin sözcükleriyle oluşan şiir dilinin yorumlanması sırasında gerçekleşen zihinsel süreçleri Bağıntı Kuramı çerçevesinde ele alıp yukarıda değinilen dil kullanımlarını zayıf sezdirim kavramı temelinde tartışmaktır

Anahtar Kelimeler

İmge, benzetme, eğretileme, yan anlam, bağıntı, zayıf sezdirim

Poetic Language, Relevance and Weak Implicatures

Öz

Imagery, simile, metaphor, connotation etc. are the concepts that are instrumental to distinguish everyday language from poetic language. Although they are helpful on the descriptive level, it is possible to argue that they lack explanatory power. The aim of this paper is to handle literary interpretation cognitively and to discuss the above-mentioned concepts within the framework of Relevance Theory, with special reference to ‘inferencing’ and ‘implicature’. Poems by Turkish poets are used to exemplify the claims being made.

Anahtar Kelimeler

Imagery, simile, metaphor, connotation, relevance, inference, implicature

Kaynakça

• Ağakay, Mehmet Ali (1949). Türkçede Mecazlar Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
• Aksan, Doğan (1971). Anlambilim ve Türk Anlambilimi (Ana Çizgileriyle). Anka- ra: Ankara Üniversitesi Yay.
• _____, (1974). “Dilbilim Açısından Şiir”. Türk Dili 271:558-573.
• _____, (1987). Türkçenin Gücü. Ankara: Bilgi Yay.
• _____, (1993). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili. Ankara: Şafak Matbaası.
• _____, (1998). Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Ankara: Engin Yay.
• _____, (2003a). Dil Şu Büyülü Düzen. Ankara: Bilgi Yay.
• _____, (2003b). Cumhuriyet Döneminden Bugüne Örneklerle Şiir Çözümlemeleri. Ankara. Bilgi Yay.
• Aktaş, Şerif (1986). Edebiyatta Uslûp ve Problemleri. Ankara: Akçağ Yay.
• Anday, Melih Cevdet (1990). “Ozan Esini Hak Eder”. Cumhuriyet Kitap Dergisi 37: 9.
• Asaf, Özdemir (1983). Bir Kapı Önünde. İstanbul: Adam Yay.
• Batur, Enis (1996). Doğu-Batı Divanı. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Bender, John ve David Welbetty (1990). The Ends of Rhetoric: History, Theory, Practice. Stanford: Stanford University Press.
• Berger, J. (1986). Görme Biçimleri: İstanbul: Metis Yay.
• Birsel, Salah (1976). Şiirin İlkeleri. İstanbul: Koza Yay.
• Budak, Abdulkadir (1998). Seçme Şiirler. Antalya: Akdeniz Kitapevi.
• Camp, Elisabeth (2008). “Showing, Telling and Seeing”. The Baltic International Yearbook of Cognition, Logic and Communication 3: 1-24.
• Carston, Robyn (2000). “Explicature and semantics”. UCL Working Papers in Linguistics 12: 1-44.
• _____, (2002a). Thoughts and Utterances:The Pragmatics of Explicit Communica- tion. Oxford: Blackwell.
• _____, (2002b). “Metaphor, ad hoc concepts and word meaning – more ques- tions than answers”. UCL Working Papers in Linguistics 14: 83-105.
• Cömert, Bedrettin (1997). Eleştiriye Beş Kala. Ankara: Prospero Yay.
• Çolak, Veysel (2004). Şiir Nedir ve Nasıl Yazılır? İstanbul: Papiriüs Yay.
• Doğan, Ahmet (2006). “Hüsn ü Aşk’ta İmgeler”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 16: 1, 109-119.
• Doğan, Gürkan (1992). “Hangi ‘anlam’?” Dilbilim Araştırmaları. Ankara: Hitit Yay. 93-100.
• _____, ve Ahmet Kocaman. (1999). “Sözcede kişisel tutum ve belirteçler”. Dil- bilim Araştırmaları. Ankara. Hitit Yay. 64-78.
• _____, (2003). “Söylemin Yorumlanması”. Haz. A. Kocaman. Söylem Üzerine. Ankara: ODTÜ Yay.
• Doğan, Mehmet Halil (2001a). Yüzyılın Türk Şiiri. C. I. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• _____, (2001b). Yüzyılın Türk Şiiri. C. II. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Edman, Irwin (1966). Sanat ve İnsan: Estetiğe Giriş. İstanbul: MEB Yay.
• Ergülen, Haydar (2006). Yağmur Cemi. İstanbul: Toroslu Yay.
• _____, (2007). Üzgün Kediler Gazeli. İstanbul: Merkez Yay.
• Erhan, Ahmet (1982). Alacakaranlıktaki Ülke. Ankara: Lir Yay.
• Fuat, Mehmet (1996). Çağdaş Türk Şiiri Antolojisi. İstanbul: Adam Yay.
• Gibbs, Raymond ve Markus Tendahl (2006). “Cognitive effort and effects in metaphor comprehension: Relevance Theory and psycholinguistics”. Mind and Language 21: 379-403.
• Günçe, Ergin (1988). Türkiye Kadar Bir Çiçek. İstanbul: Can Yay.
• Habib, İsmail Sevük (1942). Edebiyat Bilgileri. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• İnce, Özdemir (1992). “Şiirin Dili II, Yazınsal İmge: İmge ve Eğretileme”. Adam Sanat Dergisi 83 (Ekim): 43-66.
• Kenesei, Andrea (2004). “Frames in the interpretation of poems and their transla- tions”. Translation Studies in the New Millennium 2: 151-164.
• Korkmaz, Ramazan (2002). İkaros’un Yeni Yüzü: Cahit Sıtkı Tarancı. Ankara: Akçağ Yay.
• Mert, Özkan (1994). “Ben savaşçı değil, gül yetiştiricisiyim”. Gösteri Dergisi 162: 13-15.
• Minsky, Marvin (1974). A Framework for Representing Knowledge. MIT-AI Labor- atory Memo 306.
• Özcan, Tarık (2003). “Şiir sanatında imajın yeri-önemi ve bunun Cemal Sü- reya’nın şiir dünyasına uygulanması”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 13:1, 115-136.
• Özdemir, Emin (2002). Yazınsal Türler. Ankara: Bilgi Yay.
• Özkırımlı, A. (2001). Türk Dili: Dil ve Anlatım. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yay.
• Papafragou, Atilla (1996)”.Figurative language and the semantics-pragmatics distinction.” Language and Literature 5: 179-93.
• Pilkington, Adrian (2000). Poetic Effects: A Relevance Theory Perspective. Pragmat- ics and Beyond Series 75. Amsterdam: John Benjamins.
• Rifat, Mehmet (1997). Gösterge Avcıları. İstanbul: Om Yay.
• Ruhi, Şükriye (2003). “A relevance-theoretic approach to word meaning: An investigation within the context of Karşı a poem by O. Veli Kanık”. Dil- bilim Araştırmaları: 41-51.
• Shannon, Claude ve Warren Weaver (1949). A Mathematical Model of Communi- cation. Urbana, IL: University of Illinois Press.
• Soycan, Celal (2009). http://www.edebistan.com/index.php/celalsoycan/siir- dilinin-yapisi-ozellikleri-ve-anlam/2009/10/ (Erişim Tarihi: 01.01.2010)
• Sperber, Dan and Deirdre Wilson (1995). Relevance: Communication and Cogni- tion. Oxford: Blackwell.
• _____, (1990). “Rhetoric and Relevance”. The Ends of Rhetoric. Eds. John Bender and David Wellbery. Stanford: Stanford University Press. 140-156.
• Süreya, Cemal (1998). Sevda Sözleri. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Türkçe Sözlük (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• Uyaroğlu, İsmail (1987). Şiir ... Ölümcül Yolculuğun Senin. İstanbul: Cem Yay.
• _____, (1982). Şiir Kitabı. İstanbul: Yazko Yay.
• Wellek, Rene ve Austin Warren (1983). Edebiyat Biliminin Temelleri. Çev. Ahmet Edip Uysal. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• Yavuz, Hilmi (1989). Hüzün Ki En Çok Yakışandır Bize. İstanbul: Can Yay.