Tanzimat Devrinde Bazı Kıbrıs Rumlarının Yunan Vatandaşlığına Geçmelerinden Kaynaklanan Hukukî Meseleler

Yıl 2013, Sayı: 64, 175 - 198, 01.06.2013

Celâl Erdönmez

Öz

Yunanistan, 1821 yılında Mora’da başlayan isyan hareketine Avrupalı büyük devletlerin destek vermesi ile bağımsız devlet haline geldi. Yunan bağımsızlık hareketine Kıbrıs Kilisesi destek verdiğinden gelişmelerden adalı Rumlar da etkilendi. Osmanlı tebaasından bazı Rumlar, bağımsızlıktan sonra Yunanistan’a gidip Yunan vatandaşlığı aldılar. Bunlardan bir kısmı Kıbrıs’a döndükleri zaman, elde ettikleri vatandaşlık bağının kendilerine sağlayacağı bir takım hukukî, malî ve ticarî imtiyazlardan faydalanmak istediler. Ancak, Osmanlı tebaalığından kaynaklanan haklarını da talep ettikleri zaman eski haklarını kullanmalarını yasaklayarak, Yunan vatandaşlığından vazgeçmeye zorlayan yeni bir kanunî düzenleme ile karşı karşıya kaldılar. Yunan vatandaşlığı alan Rumların Lefkoşa’da Osmanlı Mahkemesi’ne müracaat ederek, eski haklarını talep etmeleri yeni birtakım hukukî meseleleri ortaya çıkardı. Osmanlı Devleti bu meseleleri bir yandan hukukî tedbirlerle çözmeye çalışırken, diğer yandan da Rumların Yunan vatandaşlığına geçmelerini önlemeye çalıştı

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Kıbrıs Şer’iyye Sicilleri, Kıbrıs Rumları, Yunan vatandaşlığı meselesi, tâbiiyyet

Legal Issues Emerging in the Tanzimat Period as a Result of the Naturalization of Some Greek Cypriots by Being Granted Greek Citizenship

Öz

Greece became an independent country through the support of prominent European countries for the rebellion in Mora which started in 1821. The Cypriot Greeks (Rums) were also affected by the riot since the Cypriot Church on the island supported the Greek independence movement. Some of the Greeks who had previously been Ottoman citizens went to Greece and obtained Greek citizenship after the independence. When some of them went back to Cyprus they wanted to be privileged within the fields of law, finance and trade. However, when they claimed their rights granted by Ottoman citizenship at the same time, they confronted a new legal regulation issued by Ottoman Government, which banned them from using those rights and which, in this way, compelled them to abandon their Greek citizenship. The Cypriot Greeks, who obtained Greek citizenship, then took the issue to Ottoman courts in Nicosia to claim their previous Ottoman citizenship rights, and this gave rise to some legal problems. The Ottoman Empire, while issuing new legal regulations to solve the problem, also tried to prevent Cypriot Greeks from becoming Greek citizens.

Anahtar Kelimeler

Cyprus, Cyprus Sharia Registers, Greek Cypriots, Greek Citizenship Problems, Subject

Kaynakça

• Adıyeke, Ayşe Nükhet ve Nuri Adıyeke (2000). “Yunan İsyanı Sırasında Girit’te İrtidad Olayları”. Kebikeç 10: 107-113.
• Ahmed Cevdet Paşa (1301). Tarih-i Cevdet. C. XI. Dersaadet: Matbaa-i Osmâniye.
• _____, (1980). Mâ’ruzât. Haz. Yusuf Halaçoğlu. İstanbul: Çağrı Yay.
• _____, (1991). Tezâkir. 13-20. Yay. Cavid Baysun. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Akgündüz, Ahmet (1986). Mukayeseli İslâm ve Osmanlı Hukuku Külliyatı. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yay.
• Bağış, Ali İhsan (1983). Osmanlı Ticaretinde Gayi Müslimler. Kapitülasyonlar-Beratlı Tüccarlar Avrupa ve Hayriye Tüccarları (1750-1839). Ankara: Turhan Kitabevi.
• Barkan, Ömer Lütfi (1963). “Çiftlik”. İslâm Ansiklopedisi. C. III. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay. 392-397.
• _____, (1980). Türkiye’de Toprak Meselesi (Toplu Eserler I). İstanbul: Gözlem Yay.
• Bozkurt, Gülnihal (1989). Alman- İngiliz Belgelerinin ve Siyasî Gelişmelerin Işığı Altında Gayr-i Müslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukukî Durumu (1839- 1914). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• _____, (1991). “A.B.D. Vatandaşlığı İddiasında Bulunan Osmanlı Vatandaşlarına Dair Bazı Amerikan Belgeleri”. Jale G. Akipek’e Armağan. Konya: 177-189.
• _____, (1994). “Tanzimat ve Hukuk”. Tanzimat’ın 150. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu 31 Ekim- 3 Kasım 1989. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay. 271-286.
• _____, (1996). Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi: Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Resepsiyon Süreci (1839–1939). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• _____, (1998). Azınlık İmtiyazları-Kapitülasyonlardan Tek Hukuk Sistemine Geçiş. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yay.
• Cin, Halil (1985). Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması. İstanbul: Boğaziçi Yay.
• _____, (1987). Mirî Arazi ve Bu Arazinin Özel Mülkiyete Dönüşümü. Konya: Selçuk Üniversitesi Yay.
• _____,- Ahmet Akgündüz (1996). Türk Hukuk Tarihi, C. II. İstanbul: Timaş Yay.
• Cobham. Claude Deleval (1969). Excerpta Cypria. Materials for a History of Cyprus. With an Appendix on The Bibliyography of Cyprus. New York: Kraus Reprint Co.
• Çiçek, Kemal (1998). “Osmanlı Devletinde Yabancı Konsolosluk Tercümanları”. Kıbrıs’tan Kafkasya’ya Osmanlı Dünyasında Siyaset, Adalet ve Raiyet. Trabzon: Derya Kitabevi. 172-183.
• Çoruh, Haydar (2000). “1833 Kıbrıs İsyanı, İsyanda Yabancı Konsolosların Rolü ve Adada Tanzimat’ın Uygulanması”. Üçüncü Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi (13-17 Kasım 2000). C. I. Gazimağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Kıbrıs Araştırmaları Merkezi. 295-306.
• _____, (2008). “II. Mahmud Döneminde Kıbrıs’ın İdarî, İktisadî ve İctimaî Yapısı (1808-1839). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Encyclopedia Britannica (1968). “Consul”. V. VII. Chicago. London etc.: The University of Chicago. 407-410.
• Erdoğru, Mehmet Akif (1999). “Onsekizinci Yüzyıl Sonlarında Kıbrıs’ta Avrupalı Konsoloslar ve Tercümanları”. İkinci Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi Bildirileri (24-27 Kasım 1998). C. II. Gazimağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Kıbrıs Araştırmaları Merkezi Yay. 315-327.
• Erdönmez, Celâl (2011). "Tanzimat Devrinde İngiltere Konsoloslarının Kıbrıs'taki Faaliyetleri (1839-1856)". Bilig 58: 91-118.
• Fidan, Yusuf (2005). İslam’da Yabancılar ve Azınlıklar Hukuku. Konya: Ensar Yay.
• Fraşerli, Mehdi (1325). İmtiyâzât-ı Ecnebiyyenin Tatbikatı-ı Hazırası. Samsun: Matbaa-i (Avnizade) Cemil.
• Gazioğlu, Ahmet Cemâl (2000). Kıbrıs’ta Türkler 1570-1878. Lefkoşa: Kıbrıs Araş- tırma ve Yayın Merkez (CYREP) Yay.
• Gökbilgin, Mehmet Tayyib (1963). “Konsolos”. İslâm Ansiklopedisi. C. VI. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay. 836-840.
• Gülsoy, Ufuk (1993). 1828–1829 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rumeli’den Rusya’ya Göçürülen Reâyâ. İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.
• Hackett, J (1901-1972). A History of the Orthodox Church of Cyprus From the Coming of the Apostles Paul and Barnabas to the Commencement of the British Occupation (A.D. 45-A.D. 1878) Together With Some Account of The Latin and Other Churches Existing in the Island. New York: Published by Lenox Hill (Burt Franklin).
• Hill, Sir George (1952). A History of Cyprus. V. IV. Cambridge: University Press.
• İnalcık, Halil (1964). “Kıbrıs’ta Türk İdaresi Altında Nüfus”. Kıbrıs ve Türkler. Ankara:
• Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay. 27-58.
• _____, (1993a). “İslâm Arazi ve Vergi Sisteminin Teşekkülü ve Osmanlı Devrindeki Şekillerle Mukayesesi”. Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi. İstanbul: Eren Yay. 15-30.
• _____, (1993b). “Osmanlılar’da Raiyyet Rüsûmu”, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi. İstanbul: Eren Yay. 31-65.
• İpek, Nedim (1997). “Cezayirliler’in Tâbiiyyeti Meselesi”. Akademik Açı III: 19-35.
• Jorga, Nicolae (2005). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (1774-1912). C. V. Çev. Nilü- fer Ebçeli. İstanbul: Yeditepe Yay.
• Karaman, Hayrettin (2005). Mukayeseli İslâm Hukuku. C. I. İstanbul: İz Yay. Kyriazis, N.G. (1888), Kypriaka Hronika. Venedik.
• Luke, Sir Harry Charles (1969). Cyprus Under the Turks 1571-1878. A Record based on the Archives of the English Consulate in Cyprus under the Levant company and After. London: C. Hurst & Company.
• Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu-Arazi Dağılımı ve Türk Vakıfları) (2000). Haz. Hacı Osman Yıldırım vd. Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yay.
• Savaş, Ali İbrahim (2002). “Konsolos”. İslâm Ansiklopedisi. C. XXVI. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 178-180.
• Taş, Hülya (2008). “Osmanlı Kadı Mahkemesindeki “Şühûdü’l-Hâl” Nasıl Değerlendirilebilir?”. Bilig 44: 25-44.
• Turan, Ömer (1999). “The Role Of Russia and England in the Rise of Greek Nationalism and in Greek Independence”. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 10: 243-291.
• Türkmen, Zekeriya (2002). “Girit Adasını Osmanlı İdaresinden Ayırma Çabaları: Yunan İsyanını Takip Eden Dönemdeki Gelişmeler (1821-1869). Türkler. C. XII. Yeni Türkiye Yay. 859-869.
• Ünal, Mehmet Ali (1989). XVI. Yüzyılda Harput Sancağı (1518-1566). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Veldet, Hıfzı (1940). “Kanunlaştırma Hareketleri ve Tanzimat”. Tanzimat I. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yay. 139-209.