Lutpulla Mutellip’in Hayatı, Sanatı ve Eserleri

Yıl 2008, Sayı: 44, 173 - 194, 01.06.2008

Lokman Baran

Öz

Lutpulla Mutellip, Çağdaş Uygur Edebiyatının yetiştirmiş olduğu önemli bir şair, yazar ve mücadele insanıdır. Çağdaşları Abduhaluk Uygur, Elkem Ehtem, Abduriyim Teleşov Ötkür gibi şair ve yazarlardan farklı bir eğitim alması, sanat anlayışının oluşmasında rol alan şahsiyetler, Uygur edebiyatında o güne kadar görünmeyen tiyatro, fileyton tarzında eserler vermesi ve bu sanat dallarını Uygur halkına tanıtabilmek için makale ve yayıncılığı kullanması onu diğer Uygur şair ve yazarlarından ayırmaktadır. Lutpulla Mutellip, halkının esaretten ve cahillikten kurtulması için sadece edebiyatı ve sanatı kullanmamış, Üç Vilayet İnkılabına aktif olarak katılarak halkının bağımsızlığı için mücadele etmiştir. Makalede şairin hayatı, sanatı ve edebi kişiliği bugüne kadar yayınlanmış Uygurca, Rusça ve Türkçe kaynaklara dayanarak ele alınmış ve yer yer eserlerine değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Lutpulla Mutellip, Uygur, Doğu Türkistan, Uygur Edebiyatı, Çağdaş Uygur Edebiyatı

The Life, Art and Work of Lutpulla Mutellip

Öz

Lutpulla Mutellip is an important writer and poet of Modern Uighur Literature. He has a special place among other Uighuran poets and writers because of the education he received (which was unlike that received by his contemporaries, Abdulhaluk Uygur, Elkem Ethem, Abduriyim Teleşov Ötkür), because of the personages who made an influence on his understanding of art, because of writing in the genres of the theater and the filetion – genres that were never before employed in Uighuran literature – and because of publishing articles to introduce these genres to the Uighuran people. Lutpulla Mutellip has not only made use of literature and art to save his people from slavery and ignorance, but he has also fought for the independence of his people, actively joining in "Üç Vilayet İnkılabı”. This article focuses on the life and work of Lupulla Mutellip by drawing from Uighur, Russian, and Turkish sources published on the writer.

Anahtar Kelimeler

Lutpulla Mutellip, Uighur, East Turkistan, Uighur Literature, Modern Uighur Literature

Kaynakça

• Aziz Narınbayev, İzbrannıye Proizvedeniya, Bişkek 2004, s. 554
• Cuñgo Yazguçilar Cemiyeti Şincañ Uygur Aptonom Rayonluk Şubisi, Lutpulla Mutellip Eserleri Urumçi 1983, s. 252-253.
• Erkin Emet, Çağdaş Uygur Şiiri ve Antolojisi, Ankara, 1998, s.97.
• Nurmehemmet Zaman, Uygur Edebiyati Tarihi, (Uygur Hazirki Zaman Edebiyati Kismi),Urumçi 1995,s.355.
• Nurmehemmet Zaman, Uygur Edebiyati Tarihi,(Uygur Hazirki Zaman Edebiyati Kismi), Urumçi 1995, s .215.
• Savut Molavutov, Uygur Edebiyati Davanliri, Almuta 2002, s.56.
• Şairin hayatının romanlaştırıldığı “Kaynam Örkişi” adlı romanda yazar Abdulla Talip, adı geçen eseri Ali Şir Nevayi’nin “Çahardivan” adlı eseri olarak belirtmiştir. 1996: 8.
• Tursun, Erşidin, Lutpulla Mutellip ve Uniñ Keçürmişleri, Urumçi 1998, s.17.
• Tursun, Erşidin, Lutpulla Mutellip ve Uniñ Keçürmişleri, Urumçi 1998, s. 214.
• Tursun, Erşidin, Lutpulla Mutellip ve Uniñ Keçürmişleri, Urumçi 1998, s. 121.
• Tursun, Erşidin, a.g.e, Urumçi 1998 s.130-131.
• Tursun, Erşidin, Lutpulla Mutellip ve Uniñ Keçürmişleri, Urumçi 1998, s. 136.