Tarihte ve Günümüzde Kazakistanın Alfabe Meselesi

Yıl 2004, Sayı: 31, 1 - 21, 01.12.2004

Mehmet Kutalmış

Öz

Alfabe meselesi son iki asır içinde Türk dünyasında ve Türkoloji’de en çok tartışılan ve halen gündemde olan sorunlardan biridir. Çok farklı görüşler, yıllarca süren ve hâlen de devam eden tartışmalara rağmen halk, aydınlar ve politikacılar arasında Latin alfabesi, 20. asırda ve günümüzde Türk dünyasının aydınlanma, kalkınma, bağımsızlaşma ve her alanda yükselme sembolü olmuştur. Kazaklar 19. asrın ortalarından itibaren Arap alfabesini ve İlminskiy’nin Kazakça için uyarladığı Kiril alfabesini kullandılar. 1929-1940 arasında resmen içinde birkaç Kiril harfinin de bulunduğu Latin alfabesi kullanıldı. 1940’tan günümüze ise sadece Kiril alfabesi kullanılmaktadır. Kazakistan’da alfabe değişikliği olacaksa, yeni alfabeyi sağlıklı kullanabilmek ve devam ettirebilmek için ülkede yaşayan ve büyük bir orana sahip olan etnik unsurlar, ülkenin dış politikası, jeo-stratejik durumu vb. hususlar önceden hesaba katılmalı; halkın, aydınların ve özellikle Türkologların görüşleri alınmalıdır. Bu araştırmada Kazakistan’ın alfabe meselesi ekonomik, politik ve sosyo-kültürel yönden incelenmekte; yeri geldikçe bu konunun tarihteki durumuna da temas edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kazakça, Latin Alfabesi, Kiril Alfabesi, Kazakistanda Azınlıklar

Alphabet Problem of Kazakstan in History and Today

Öz

The Turkish peoples have used very different alphabets trough art. The alphabets problem has been one of the most
disputed subjects for the last two centuries in the Turkish world and Turcology.
Latin alphabet was the symbol of the civilisation, development and independence in Turkish communities. After the fall of the Soviet Union, accepted Turkic Republics of Azerbaijan, Turkmenistan and Uzbekistan to adapt Latin alphabet.
Kazakstan has not decided to use Latin alphabet. This article is analyzing above mentioned problems in economic, political and social-cultural aspects.

Anahtar Kelimeler

Kazakh Turkish, Latin alphabet, Cyrillic alphabet, minorities in Kazakstan