Enver Paşa’nın Orta Asya’daki Milli Mücadeleye Verdiği Desteğin Moskova Arşivlerinde Belgelenmesi

Yıl 2014, Sayı: 68, 231 - 242, 01.06.2014

Haziretali Tursun Dânâ Moldabaeva

Öz

Bu çalışmada Moskova arşivlerindeki belgelere dayanarak Enver Paşa’nın Türkistan Milli mücadelesine verdiği desteği ve hizmeti ele alınmıştır. Makalede, Sovyet hükümetinin Enver Paşa ile olan siyasi ilişkisi, tarihi olaylarla bağlantı kurularak anlatılmaktadır. Genç Türkler hareketinin Enver Paşa’nın liderliğiyle Türkistan’da silahlı mücadele şeklinde kuvvet kazanmasında ve halk arasında milli kurtuluş fikrinin yaygınlaşmasında Enver Paşa’nın rolü ortaya konmuştur. Bunlar yapılırken büyük ölçüde arşiv belgelerine dayanılmıştır. Türki Cumhuriyetleri günümüzde birer egemen devlettir. Sovyet iktidarı döneminde siyasi baskı ve takip korkusuyla yayınlanamamış arşiv belgeleri, Türkistan Milli mücadelesiyle ilgili önemli ve ilginç konuları gün yüzüne çıkacaktır. Bu konuları aydınlığa kavuşturmak, günümüzdeki tarihçilerinin önünde duran önemli bir görevdir

Anahtar Kelimeler

Enver Paşa, Moskova arşivi, Türkistan, Basmacılar, Milli mücadele

Russian Documentary Sources about the Political Activities of Enver Pasha in Central Asia

Öz

This article explores the support and services Enver Pasha gave
to Turkestan’s national struggle for independence based on the
documentary sources kept in the Moscow archives. The article
analyzes the political relations between the Soviet Government
and Enver Pasha by connecting these to historical events. It also
explores how the Young Turks movement in Turkestan became
stronger, turning into an armed struggle under the leadership of
Enver Pasha and how Enver Pasha contributed to making the
idea of national independence gain wider ground among the
public.
When Turkic Republics become fully independent states, archival
documents, which could not be published due to political
pressure and fear of persecution, will be revealed, and highly
interesting and significant issues related to Turkestan’s national
struggle will come to light.

Anahtar Kelimeler

Enver Pasha, Moscow archives, Turkestan, Basmachi movement, national struggle

Kaynakça

• RDSSTA: F.-17, Op.-3, D.-154, L.-3.
• RDSSTA: F.-5, Op.-2, D.-315, L.-83.
• RDSSTA: F.-85, Op.-23, D.-106, L.-15-16.
• RDSSTA: F.-558, Op.-1, D.-2304, L.-1.
• RDSSTA: F.-558, Op.-1, D.-2304, L.-1.
• RDSSTA: F.-5, Op.-1, D.-2156, L.-106-110.
• RDSSTA: F.-588, Op.-1, D.-2280, L.-1-8
• RDSSTA: F.-588, Op.-1, D.-2291, L.- 1
• RDSSTA: F.-85, Op.-23, D.-46, L.-1-6
• RDSSTA: F.-85, Op.-1, D.-2329, L.-1-2.
• RDSSTA: F.-17, Op.-85, D.-77, L.-198
• RDSSTA: F.-85, Op.-25, D.-70, L.-1-2.
• RDSSTA: F.-17, Op.-85, D.-77, L.-198
• RDSSTA: F.-17, Op.-112, D.-274, L.-44.
• Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Arşivi: F.-85, Op.-25, D.-70, L.- 1-2.
• Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Arşivi: F.-60, Op.-1, D.-406, L.-24.
• Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Arşivi: F.-85, Op.-25, S.-70, L.-1-2).
• Bademci, Ali (1975). 1917-1934 Türkistan Milli İstiklal Hareketi ve Enver Paşa. İstanbul: Kutluğ Yay.
• Baymahanov K. (2004). “Enver Paşa Buhara’da”. Kazak Milli Üniversitesinin Haberci Bülteni 4: 35.
• Castagne, Joseph (1991). Orta Asya Bozkırlarında Bir Osmanlı Generali Enver Paşa. İstanbul: Orkun Yay.
• Galinkov, D. L. (1975). Kruşeniye Antisovetskogo Podpoliya. Moskova.
• Vdoviçenko D. I. (1997). "Enver Paşa". Voprosı Istorii 8: 48-54.
• Yamauchi, Masayuki (1995). Hoşnut Olmamış Adam-Enver Paşa: Türkiye’den Türkistan’a. İstanbul: Bağlam Yay.