Pamir Yaylası’ndan Ulupamir Köyü’ne: Kırgızlarda Sosyo-Kültürel Yaşam ve Mekânın Dili

Yıl 2014, Sayı: 68, 43 - 58, 01.06.2014

Mine Baran

Öz

Kırgızlar, Türk tarihinin bilinen en eski boylarından biridir.Bir bölümü, Pamir yaylasından Pakistan’a göç ederek Malatyave Van illerine geçici olarak yerleştirilen ve daha sonra Türkiye Cumhuriyeti Devleti tarafından Van’ın Erciş ilçesine birköy inşa edilerek kalıcı yerleşimleri sağlanan Kırgız Türkleri,29 yıldır bir arada yaşadıkları bölge halkıyla kaynaşmakta veKırgız kültürünü değişen yaşam koşullarına rağmen devam ettirmektedir. Ancak, Pamir’den Ulupamir’e uzanan göçün etkileri ve değişen yaşam koşulları, bu serüvende büyük acılarçekmiş bu topluluğun geçmişe ait izlerini silmeye başlamıştır.Kırgız Türkleri ile ilgili çeşitli çalışmalar yapılmakla beraber,bunların çoğu tarih, sanat, edebiyat gibi konuları içermekte,yaşam mekânları derinliğine araştırılmamaktadır. Oysa yaşanılan mekânlar, içindeki kullanıcıların yaşam kültürünü ve otopluluğun geçmişine ait izleri taşır.Çalışmanın amacı, Türk tarihinde özel bir yeri olan Kırgızların, Pamir yaylası ve Ulupamir köyü arasındaki sosyo kültürelözelliklerini, yaşadıkları mekânsal çevreler aracılığıyla belirlemek, kaybolan/kaybolmakta olan /devam eden, kültürün izlerini ortaya çıkarmaktır

Anahtar Kelimeler

Kırgızlar, Pamir yaylası, Ulupamir köyü, çadır, boz-üy, mekân

From the Pamir Plateau to Ulupamir Village: Kirghiz Socio-Cultural Life and the Rhetoric of Space

Öz

Kirghiz people are among the oldest communities of Turkish
society. The Turkish Kirghizes, who migrated from Pamir
Plateau to Pakistan and were temporarily settled in Malatya
and Van and who were afterterwards settled permanently by
the Turkish government in a newly constructed village in Er- cis, Van, have been getting along with the locals of the area
for 29 years while still retaining their own culture despite variations
in their lifestyle. However, the effects of this migration
from Pamir to Ulupamir and the changes in their living con- ditions have begun to erase the historical traces of this people,
who have suffered great pains during this adventure.
There are existing studies on Kirghiz Turks, but these are
mostly on their history, art, and literature. Their living spac- es, on the other hand, have not been adequately researched,
yet it is these spaces that reflect the living culture and retain
the historical traces of communities.
The aim of this paper is to identify the socio-cultural characteristics
of the Kirghizes between the Pamir Plateau and
Ulupamir Village by analyzing their spatial environment and
to reveal the remains of this culture, which is gradually disappearing
/ continuing.

Anahtar Kelimeler

Kirghiz people, Pamir Plateau, Ulupamir Village, Tent, boz- üy, space

Kaynakça

• Barthold, Vilhelm (2002). Kırgızlar. Çev. Ufuk Deniz Aşçı. Konya: Komen Yay.
• Bates, Daniel G. (1971). Güneydogu Anadolu’da Göçebe Yörük Yerleşmeleri Üzerine Bir Çalısma. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Cografya Enstitüsü Yay.
• Cusupov, Kenges (1996). Kırgızdar. Bişkek: Kırgızstan Soros Fondu Yay.
• Dor, Remy (1988). “Türkiye Kırgızları”. Çev. Levent Yüksel. Tarih ve Toplum 9: 348-353.
• Dor, Remy ve Zhenhua, M.H. (1995). Kırgız Ruhu-Manas. Bişkek: Ala To.
• Erdem, Mustafa (2000). Kırgız Türkler. Ankara: Asam Yay.
• Gülbeyaz, Kürşat (2008). “Milli Kırgız Düğünü”. Akademik Bakış 15: 1-12.
• Gömeç, Saadettin (1999). Tarihte ve Günümüzde Kırgızlar. Ankara: Akcağ Yay.
• İnan, Abdülkadir (1973). "Orta Asya Türklerinde Çadır ve Kımız". Türk Folklor Araştırmaları 3: 288.
• Kabirov, Azim (1991). “Pamirdik Ata-İnileribizdin Salt-Sanaları”. Kırgız Ayılı 8: 44-49.
• Keskin, Abdülmetin (2003). “Pamir’den Van Erciş’e Bir Göç Hikayesi”. Diyalog Avrasya Güz 10: 32- 38.
• Koç, Saadettin (2002). “Ay ve Güneş Motiflerinin Kırgız Kültüründeki Yeri”. Gazi Üniversitesi Hacı Bektaşî Veli Araştırma Dergisi (Yaz): 79-88.
• Kutlu, Malik ve Bernard Repond (1993). Afghanistans, The Kırghız of Pamir, The Road To Exile. Published by Association Suisse des Amis de I’Afghanistan, Lausanne.
• Ligeti, Lajos (1925). “Kırgız Kavim İsminin Menşei”. Türkiyat Mecmuası 1: 235- 249.
• Ögel, Bahaeddin (1971). Türk Mitolojisi. İstanbul: MEB Yay.
• _____, (2001). Türk Kültürünün Gelişme Çağları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yay.
• Pekacar, Çetin (1997). “Pamir Kırgız Türkleri”. Yeni Türkiye 16: 1299-1303.
• Polat, Kemal (2008). Beşikten Mezara Kırgız Türkleri’nde Gelenek ve İnanışlar. Ankara: TDV Yay.
• Pulleyblank, Edwin G. (1990). “The Name of Kirgiz”. Central Asiatic Journal 34: 98-108.
• Seyfioğlu, Ali Rıza (2001).“Orta Asya’dan Levhalar: Kırgızlar ve Memleketler”. Türk Yurdu 9-10: 28.
• Tunç, İsmet (2010). “Ulupamir'de Sosyo-Kültürel Yaşam ve Toplumsal Değişme”. http://gezegenismet.blogspot.com [Erişim tarihi: 24.01.2014]
• Uzun, Gülsine (2008). " Doğu Turkistan Kırgız Turkleri". Turkish Studies, Inter- national Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 3: 7.
• WINTER 2014 / NUMBER 68 43-58
• From the Pamir Plateau to Ulupamir
• Village: Kirghiz Socio-Cultural Life and
• the Rhetoric of Space Mine Baran