Kızılırmak ve Fırat Havzalarını Birbirine Bağlayan Eski Kervan Yolları

Yıl 2005, Sayı: 34, 15 - 32, 01.06.2005

A. Tuba Ökse

Öz

Sivas İl sınırları içerisinde sürdürülen yüzey araştırmaları, bölgede geçen doğal yolların çağlar boyunca Orta Anadolu’yu Doğu Anadolu’ya bağladığını ortaya koymuştur. Orta Anadolu’nun kuzey kesiminden Sivas’a gelen yollar Çekerek havzasından Yıldızeli ve Yıldız ovalarını aşarak Kızılırmak vadisine ulaşır. Yolun ulaştığı kesimde Kızılırmak at sırtında geçilebilmektedir. İkinci güzergah Orta Anadolu’nun güney kesimini Gemerek ve Şarkışla ovaları üzerinden Sivas’a bağlayan yoldur. Bu yol Sivas’dan sonra Kızılırmak vadisini izleyerek Doğu Anadolu’ya ulaşır. Üçüncü güzergah Kızılırmak vadisinden Şarkışla ovasını geçerek Altınyayla’ya ulaşır ve buradan Kulmaç Dağlarını aşarak Balıklıtohma vadisini izleyerek Malatya Ovasına ulaşır. Dördüncü güzergah Sivas ile Malatya’yı Taşlıdere, Ulaş, Kangal ve Alacahan üzerinden bağlar. Bu yollar MÖ. 3. bin ortalarından itibaren hemen hemen kesintisiz biçimde kullanılmışlardır. Erken Tunç Çağı ile Assur Ticaret Kolonileri Çağında daha çok ticari amaçlı kullanıldıkları anlaşılan bu yolların Hitit Çağında askeri amaçlı olarak da kullanılmaya devam ettikleri, bu dönemden itibaren bazı dar geçişlerin kaleler tarafından gözlendiği, Ortaçağ ve Osmanlı dönemlerinde bu güzergahlar üzerine kervanların konaklaması için hanlar inşa edildiği belirlenmiştir. Halen kullanılmakta olan kara ve demir yolları da bu doğal güzergahları izlemektedir.

Anahtar Kelimeler

Anadolu, Kızılırmak, Fırat, Sivas, Kervan Yolu

Ancient Caravan Routers Connecting the Basins of Kızılırmak and Auphrates

Öz

An Ancient Caravan Route Connecting the Kızılırmak Region to the Euphrates Region: Field surveys carried out within the Sivas region showed that natural roads passing through the region connected Central Anatolia to Eastern Anatolia through the ages. The roads from the North-Central Anatolia pass through the plains of Çekerek, Yıldızeli and Yıldız. A second road connects the South-Central Anatolia to Eastern Anatolia, passing through the plains of Gemerek and Şarkışla, Sivas, Hafik and Zara. A third road connects Yıldızeli to the Kızılırmak Valley over the plateaus. In this region, Kızılırmak can be crossed on a horse back. The road continues to the south through Şarkışla and Altınyayla, passes through a pass of the Kulmaç Mountains, runs along the Balıklıtohma valley and reaches Malatya. A fourth road connects Sivas to Malatya over Taşlıdere, Ulaş, Kangal and Alacahan. These routes have been used since the middle of the 3rd Millennium BC. In the Early Bronze Age and during the Assyrian trade Colonies these roads were used for commertial purposes; the Hittites used these roads also for military and protected some passes by fortified sites. In the Medieval times and during the Ottoman Era caravanserays were built on these roads. Modern highways and railways still pass through these natural routes.

Anahtar Kelimeler

Anatolia, Halys, Euphrates, Sivas, Caravan Routes

Kaynakça

• Acun, H. (1994), “Sivas-Kangal-Alacahan Menzilhanı”, X. Türk Tarih Kongresi. 22-26 Eylül 1986, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2369-2389.
• Acun, H. (2003), “Yolların Kesiştiği Şehir Sivas”, Cumhuriyet’in 80. Yılında Sivas Sempozyumu. 15-17 Mayıs 2003, Sivas Hizmet Vakfı, Sivas, 23-29.
• Birmingham, J. M. (1961), “The Overland Route Across Anatolia in the Eighth and Seventh Centuries B.C.”, Anatolian Studies, 11: 185-195.
• Cornelius, F. (1955), “Hethitische Reisewege”, Revue Hittite et Asianique, 57: 49-62.
• Edens, C. (2003), “Das Persische Reich”, Der Neue Bildatlas der Hockkulturen (Ed.) P. G. Bahn, Chronik Verlag, München, 130-131.
• Erdmann, K. (1961), Das Anatolische Karavansaray des 13. Jahrhunderts, Mann, Berlin.
• Faist, B. (2001), “Die Handelsbeziehungen zwischen Assyrien und Anatolien in der zweiten Hälfte des 2. Jts. V. Chr. Unter besonderer Berücksichtigung des Metallhandels”, Anatolien im Lichte Kultureller Wechselwirkungen. Akkulturationsphänomene in Kleinasien und seinen Nachbarregionen während des 2. und 1. Jahrtausends v. Chr. (Ed.) H. Klinkott, Attemto Verlag, Tübingen, s. 53-66.
• Forlanini, M. (1992), Tübinger Atlas des vorderen Orients. Karte B III 6. Kleinasien. Das hethitische Reich im 14.-13. Jh. v. Chr, Reichert, Wiesbaden.
• Garstang, J. (1943), “Hittite Military Roads in Asia Minor. A Study in Imperial Strategy”, American Journal of Archaeology, 47: 35-62.
• Gill, D. (2003), “Kommunikation und Handel”, Der Neue Bildatlas der Hockkulturen (Ed.) P. G. Bahn, Chronik Verlag, München, 102-103.
• Hild, F. (1977), Das Byzantinische Straßensystem in Kappadokien, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien.
• İlter, F. (1978), Osmanlılara Kadar Anadolu Türk Köprüleri, Karayolları Genel Müdürlüğü Matbaası, Ankara.
• İlter, İ. (1969), Tarihi Türk Hanları, Karayolları Genel Müdürlüğü Matbaası, Ankara.
• De Jesus, P. S. (1980), The Development of Prehistoric Mining and Metallurgy in Anatolia. British Archaeological Reports International Series 74, Oxford.
• Kaptan, E. (1995), “Anadolu'da Eski Madencilik”, Eski Yakındoğu Kültürleri Üzerine Incelemeler. İ. Metin Akyurt ve Bahattin Devam Anı Kitabı (Ed.) A. Erkanal ve diğ., Arkeoloji ve Sanat Yayınları, Istanbul, 189-196.
• Kontani, M. (1995), “Relations Between Kültepe and Northern Syria During the Third Millennium B.C.”, Bulletin of the Ancient Orient Museum (Tokyo), 16: 109-142.
• Marro, C. (2004), “Upper Mesopotamia and the Caucasus: An Essay on the Evolution of Routes and Road Networks From the Old Assyrian Kingdom to the Ottoman Empire”, A View From the Highlands. Archaeological Studies in Honour of Charles Burney. Ancient Near Eastern Studies, Supplement 12, (Ed.) A. Sagona, Peeters, Herent, s. 91-120.
• Mellaaart, J. (1982), “Archaeological Evidence for Trade Routes Between Syria and Mesopotamia and Anatolia During the Early and the Beginning of the Middle Bronze Age”, Studi Eblaiti, 5: 15-32.
• Muhly J. D., R. Maddin, T. Stech ve E. Özgen (1985), “Iron in Anatolia and the Nature of the Hittit Iron Industry”, Anatolian Studies, 35: 67-84.
• Müderrisoğlu, F. (2002), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Ulaşım ve Yol Şebekesi”, Ortaçağ’da Anadolu. Prof. Dr. Aynur Durukan’a Armağan, Rekmay, Ankara, 373-381.
• Nashef, K. (1987), Rekonstruktion der Reiserouten zur Zeit der altassyrischen Handelsniederlassungen. Beihefte tum Tübinger Atlas des vorderen Orients B/83, Reichert, Wiesbaden.
• Oguchi, H. (1999), “Trade Routes in the Old Assyrian Period”, Al-Rafidan, 20: 85-106.
• Orthmann, W. (1963), Die Keramik der Frühen Bronzezeit aus Inneranatolien. Istanbuler Forschungen 24, Mann, Berlin.
• Ökse, A. T. (1999), “Orta Anadolu’nun Doğusunun Demirçağ Kültür ve Yerleşim Dokusu”, 1998 Yılı Anadolu Medeniyetleri Müzesi Konferansları, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara, s. 85-116.
• Ökse, A. T. (2000), “Neue hethitische Siedlungen zwischen Maşat Höyük und Kuşaklı”, Istanbuler Mitteilungen, 50: 85-109.
• Ökse, A. T. (2001), “Hethitisches Territorium am oberen Maraššantia: Ein Rekonstruktionsversuch”, Akten des IV. Internationalen Kongresses für Hethitologie, Würzburg, 4-8 Oktober 1999, (Ed.) G. Wilhelm, Studien zu den Boğazköy-Texten 45, Harrasowitz, Wiesbaden, s. 499-510.
• Ökse, A. T. (2003a), “Kalkolitik Çağda Sivas Bölgesi”, From Village to Cities: Early Villages in the Near East. Studies Presented to Ufuk Esin 1, (Ed.) M. Özdoğan, H. Hauptmann and N. Başgelen, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, s. 171-197.
• Ökse, A. T. (2003b), “Assur Ticaret Kolonileri Çağında Sivas”, Cumhuriyetin 80. Yılında Sivas Sempozyumu. Sivas, 15-17.05.2003. Bildiriler Kitab, Sivas Hizmet Vakfı, Sivas, s. 123-131.
• Özgüç, T. (1972), “An Assyrian Trading Outpost”, Old World Archaeology: Foundations of Civilization, Scientific American (San Francisco), s. 243249.
• Pettinato, G. (1981), The Archives of Ebla. An Empire Inscribed in Clay, Doubleday, New York.
• Täschner, F. (1924), Das Anatolische Wegenetz nach osmanischen Quellen I, Gruyter, Leipzig.
• Täschner, F. (1926), Das Anatolische Wegenetz nach osmanischen Quellen II, Gruyter, Leipzig.
• Ünal, R. H. (1978), “Osmanlı Öncesi Devirden Yayınlanmamış Birkaç Han Üzerine Bir İnceleme”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi. Prof.Albert Louis Gabriel Özel Sayısı: 453-483.