Mehmed Murad Nakşibendî ve Nakşî Gözüyle Yazılmış Tek, Tam Mesnevî Şerhi

Yıl 2018, Sayı: 85, 129 - 145, 30.04.2018

Hatice Özdil

Öz

19. yüzyıl mutasavvıflarından Mehmed Murad Nakşibendî, yaşadığı dönemde İstanbul’daki en önemli Mesnevîhân’dır. Osmanlıda Nakşîlik ve Mevlevîlik
arasındaki yakınlaşmaya büyük ölçüde katkı sağlamış bir şahsiyettir. Kendi
zamanında, hem devlet adamları yanında hem de şeyh ve dervişler arasında
saygın bir yere sahiptir. Sultan Abdulmecid’in katılımıyla bir Dârü’l-Mesnevî
kurmuş, burada birçok ünlü Mesnevîhân’a icâzet vermiştir. Aynı zamanda
Murad Molla Tekkesi’nin şeyhi, Murad Molla Kütüphanesi’nin baş hafız-ı
kütübüdür.
Müderrisliğinin yanı sıra, birçok telif eseri bulunan Mehmed Murad Nakşibendî’nin başyapıtı Hülâsatü’ş-Şürûh ismiyle Mesnevî’nin tamamına yazdığı
şerhtir. Türk edebiyatında Mesnevî’nin tamamına sadece yedi kişi tarafından
şerh yazılmıştır. Şârihlerden sadece Mehmed Murad, Nakşî’dir. 6 cilt, 1420
varaklık bu kapsamlı eser, Mesnevî’nin bir Nakşî mutasavvıf gözüyle yorumu
açısından diğer Mesnevî şerhleri arasında ayrıcalıklı bir yere sahiptir.
Mehmed Murad Nakşibendî’nin, eserinin satır aralarında Nakşîlik ve Mevlevîliğe ait birçok unsuru karşılaştırdığı görülmektedir. Özellikle Mevlevîlikteki semâ âyinleri ile ilgili çarpıcı eleştiri ve yorumlarda bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Murad Nakşibendî, Murad Molla, Mesnevî, Şerh, Dârü’l-Mesnevî, Nakşîlik, Mevlevîlik, Hülâsatü’ş-Şürûh

Kaynakça

• Ahmed Cevdet Paşa (1991). Tezâkir (Tetimme, 40). Haz. Cavid Baysun. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ahmed Lûtfî Efendi (1999). Vak’anüvîs Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi VI-VII-VIII. Haz. Yücel Demirel. İstanbul: YKY.
• Demirel, Şener (2009). Dinle Neyden – Mesnevî’nin İlk 18 Beytinin Türkçe Şerhleri. Elazığ: Manas Yay.
• Fatma Aliye Hanım (1994). Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı. Haz. Metin Hasırcı. İstanbul: Pınar Yay.
• Gölpınarlı, Abdulbaki (1953). Mevlana’dan Sonra Mevlevîlik. İstanbul.
• Güleç, İsmail (2008). Türk Edebiyatında Mesnevî Tercüme ve Şerhleri. İstanbul: Pan Yay.
• Karaismailoğlu, Adnan (2011). Mesnevî-Mevlânâ-Tam Metin. Ankara: Akçağ Yay.
• Küçük, Sezai (2003). Mevlevîliğin Son Yüzyılı. İstanbul: Simurg Yay.
• Mehmed Murad Nakşibendî. Hülasatü’ş-Şürûh-I. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Ktp. No. TY 6309.
• Mehmed Murad Nakşibendî. Hülasatü’ş-Şürûh-II. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Ktp. No. TY 6310.
• Mehmed Murad Nakşibendî. Hülasatü’ş-Şürûh-III. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Ktp. No. TY 6311.
• Mehmed Murad Nakşibendî. Hülasatü’ş-Şürûh-IV. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Ktp. No. TY 6312.
• Mehmed Murad Nakşibendî. Hülasatü’ş-Şürûh-V. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Ktp. No. TY 6313.
• Mehmed Murad Nakşibendî. Hülasatü’ş-Şürûh-VI. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Ktp. No. TY 6314.
• Mehmed Murad Nakşibendî. Mâ Hazar. Süleymaniye Yazma Eser Ktp. Mehmed Arif Koleksiyonu. No.260.
• Mehmed Murad Nakşibendî. Vekâyiname. Millet Ktp. Ali Emiri Koleksiyonu. No.103.
• Özdil, Hatice (2013a). “Başka İsimlerle Karıştırılan Bir Mesnevî Şârihi: Mehmed Murad Nakşibendî”. Turkish Studies Dergisi 8/12: 1009-1016.
• Özdil, Hatice (2013b). “İstanbul’da Yapılan Son Dârü’l-Mesnevî”. Turkish Studies Dergisi 8/13: 1293-1302.
• Özdil, Hatice (2014). “19. Yüzyıl İstanbulunun İlim Merkezlerinden Murad Molla Tekkesi ve Kütüphanesi”. Osmanlı İstanbulu II. Ed. Feridun M. Emecen vd. İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Yay. 609-636.
• Tanman, Baha (1994). “Murad Molla Tekkesi ve Kütüphanesi”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. C. V. Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı Yay. 516-517.