Edvâr Kitaplarında Usûl-i Cedîd: İç İçe Daireli Usûller

Yıl 2018, Sayı: 85, 175 - 208, 30.04.2018

Gökhan Yalçın

Öz

Bu makalede, Türk musikisi yazılı kaynaklarında ilk olarak 18. yüzyılda kaydedilmiş olduğu tespit edilen iç içe daireli usûllerin incelenmesi, ne amaçla ve nasıl geliştirildiğinin belirlenmesi amaçlanmaktadır.
Türk musikisinin en önemli unsurlarından olduğu kabul edilen usûl
konusunda birçok bilimsel çalışma yapılmıştır. Bunun yanısıra iç içe
daireli usûller konusuna bazı çalışmalarda değinilmişse de detaylı
olarak hiçbir çalışmada ele alınmamıştır. Bu amaçla, iç içe daireli
usûllere yer verilen üç eser (Kevserî Mecmuası, İstanbul Üniversitesi
Kütüphanesinde yer alan T 1856 numaralı yazma eser ve Hâşim Bey
Mecmuası) incelenmiştir. Elde edilen bulgular, iç içe daireli usûllerin
“usûl velveleleri” ile ilişkisi olduğunu göstermesinin yanı sıra Türk
musikisinde usûl konusunun geldiği düzeyi de göstermektedir. Araştırma sonuçlarından hareketle “Hafif” ile “Fer” usûllerinden oluşan
bir “iç içe daireli usûl” geliştirilmiş ve örnek olarak sunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Usûl, iç içe daireli usûl, Türk musikisi, Edvâr, Kevserî Mecmuası, Hâşim Bey Mecmuası

Kaynakça

• Abdülbaki Nasır Dede. Tedkik ü Tahkik. Milli Kütüphane, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu. Arşiv Numarası: 06 Mil Yz A 8937.
• Başer, Fatma Adile (2013). Türk Musikisinde Abdülbaki Nasır Dede, Birinci Kitap: Abdülbaki Dede’nin hayatı ve “Tedkik u Tahkik” Metin-sadeleştirme-sözlük Tıpkıbasım. İstanbul: Fatih Üniversitesi Konservatuarı Müdürlüğü Yayınları 1.
• Devellioğlu, Ferit (2012). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat (29. Baskı). Ankara: Aydın Kitap Evi Yayınları.
• EH 2069. Mecmua-i Musiki. Topkapı Sarayı Müzesi Yazma Eserler Kütüphanesi. no. EH 2069
• Ekinci, Mehmet Uğur (2012). “The Kevserî Mecmuası Unveiled: Exploring an Eighteenth-Century Collection of Ottoman Music”. Journal of the Royal Asiatic Society 22 (02 April 2012): 199 – 225. DOI: 10.1017/ S1356186312000259.
• Hâşim Hacı Mehmed (1269) [1852]. Mecmûa-i Kârhâ ve Nakışhâ ve Şarkıyât (1. Baskı). İstanbul.
• Hâşim Hacı Mehmed (1280) [1864]. Mecmûa-i Kârhâ ve Nakışhâ ve Şarkıyât (2. Baskı). İstanbul. Kevserî Mecmuası. Kitab-ı Musikar. Mf 1994 A 4941.
• Kolukırık, Kubilay (2012). Abdülkadir Meragi ve Şerhu’l-Edvâr’ı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay. Özkan, İsmail Hakkı (2014). Türk Musikisi Nazariyatı ve Usûlleri Kudüm Velveleleri (13. Basım). İstanbul: Ötüken Yay.
• Öztuna, Yılmaz (2000). Türk Mûsikîsi Kavram ve Terimleri Ansiklopedisi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
• Popescu-Judetz, Eugenia (1998). XVIII. Yüzyıl Musiki Yazmalarından Kevserî Mecmuası Üstüne Karşılaştırmalı Bir inceleme. Çev. Bülent Aksoy. İstanbul: Pan Yay.
• Tura, Yalçın (2006). Tedkik ü Tahkik/İnceleme ve Gerçeği Araştırma. İstanbul: Pan Yay.
• Uslu, Recep (2009). “Türkçe Müzik Teorisi Eserleri Nasıl Çalışılmalı”. Folklor Edebiyat 58 (15).
• Uygun, Nuri (1999). Safiyyüddin Abdülmü›min Urmevi ve Kitabü›l-Edvârı. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Yalçın, Gökhan (2013). “Hâşim Bey Mecmuasının “Makam ve Tonalite Karşılaştırılması” Yönünden İncelenmesi”. Turkısh Studıes -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic- 8/6. www.turkishstudies.net. DOI Number: http://dx.doi.org/
• Yalçın, Gökhan (2016). 19. Yüzyıl Türk Musikisinde Hâşim Bey Mecmuası-Birinci Bölüm: Edvâr. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.
• Yıldırım, Ali ve Hasan Şimşek (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Teknikleri. Ankara: Seçkin Yay