Tang Hanedanı’nın Türk Topraklarını Hâkimiyet Altına Alma Çabaları

Yıl 2018, Sayı: 84, 45 - 67, 29.01.2018

Gülnar Kara

Öz

VII. Yüzyılın ortası Çin’de TangHanedanı’nın dış politikasının en
güçlü olduğu dönem idi. Tang Hanedanı imparatorları, özellikle
imparator Taizong bir dizi önemli siyasî adımlar atarak Çin’in
Merkezî Asya’daki varlığını pekiştirmek için çaba sarf etmiştir. Bu
sırada uzun yıllar süren kıtlık ve salgın hastalıklar, kendi aralarındaki
iç çekişmeler ve bağlı olduğu kavimlerin ayaklanmaları neticesinde
Türk Kağanlığının zayıf düşmesi de Tang hükümdarlarının işini hayli
kolaylaştırmış oldu. Türk Kağanlarını birer birer yenilgiye uğratan Çin
devleti, işgal politikasını başarılı şekilde uygulamak için konar-göçer
kavimlerin topraklarında ve Çin’in sınır bölgelerinde “boyunduruk
altındaki vilâyetler” (ji-mi zhou) adıylaidarî birimler kurmuştur.
Bu konuda Türkiye’de ayrıntılı bir araştırma bulunmamaktadır.
Bu çalışmada, “Tang Hanedanı Tarihi” (I, II) isimli kaynaklarda
kaydedilmiş bilgiler ışığında büyük bölümü Türk topraklarında tesis
edildiği iddia edilen bu idarî birimlerin kuruluş maksatları, önemi ve
neticeleri ele alınacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Türk Kağanlığı, Tang Hanedanı, “boyunduruk altındaki vilâyetler”, Xie-li Kağan, ji-mi zhou

Kaynakça

• Biçurin, N. Ya (1951). Sobraniye Svedenii o Narodah Obitavşih v Sredney Azii v Drevniye Vremena, Moskova.
• Ganiyev, R. T (2014). “Tanskiy İmparator Tai-zong i Vostoçnye Tyurki”. İzvestiya Uralskoğo Federalnoğo Universiteta, seriya. 2, no. 4. (133):76-85.
• Hucker. Ch (1985). A Dictionary of Offical Titles in İmperial China, Stanford, California.
• Kafesoğlu, İbrahim (2011). Asya Türk Devletleri, Türk Dünyası El Kitabı, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi: 135-201.
• Liu Mau-tsai (1958). Die Chinesischen Narchichten zur Geschichte der Ost-Türken (T’u-küe), 2. cilt. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
• Liu Mau-tsai (2006). Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri, çev. A. Batur, İstanbul: Selenge Yayınları.
• Lui Xu (1975). Jiu Tang Shu, Bei-jing: Zhong-hua-shu-ju.
• Malyavkin, A. G (1989). Tanskiye Hroniki o Gosudarstvah Tsentralnoy Azii, Novisibirsk.
• Mori Masao (1967). Historical studies of the ancient Turkic peoples. I, Tokyo.
• Ou Yang Xu (1975). Xin Tang Shu, Bei-jing: Zhong-hua shu-ju.
• Popova, İ. F (1999). Politiçeskaya Praktika i İdeologiya Rannetanskoğo Kitaya, Moskva.
• Pulleyblank, E. G (1952). “A Sogdian Colony in Inner Mongolia”, T’oung Pao, vol. 41:317-356.
• Rybakov, V. M (2009). Tanskaya Byurokratiya, Genezis i Struktura. I, Sankt-Peterburg Sıma, Qian, Shi Ji, [Electronic resource], mode of access: http://www.guoxue.com/shibu/24shi/shiji/sjml.htm, (Erişim tarihi: 10.04.2016)
• Taşağıl, Ahmet (2004). Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Boyları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Taşağıl, Ahmet (2014). Gök-Türkler, I, II, III, Ankara: Türk Tarihi Kurumu Yayınları.
• Togan, İsenbike vd. (2006). Eski T’ang Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Wei, Zheng (1994). Sui Shu, Bei-jing: Zhong-hua shu-ju.