Karamanlıca Temaşa-i Dünya ve Cefakâr u Cefakeş’te Zaman, Mekân ve Kapanış: Polipathis’i Yeniden Yazmak

Yıl 2018, Sayı: 84, 69 - 93, 29.01.2018

Şehnaz Şişmanoğlu Şimşek

Öz

Bu makale, Hıristiyan Ortodoks Osmanlı vatandaşı EvangelinosMisailidis (1820-1890) tarafından Yunan harfli Türkçe (Karamanlıca)
olarak yazılmış bir kurmaca metin olan Temaşa-i Dünya ve Cefakâr
u Cefakeş’in (1871-1872); Yunanca yazılmış O Polipathis (1839) adlı
romanın “taklit bir metni” olarak değerlendiren görüşün eleştirisinden
oluşmaktadır. Temel olarak Gérard Genette’in kuramsal çerçevesi ve
anlatıbilimsel kavramlarıyla bakıldığında; Misailidis’in Polipathis’i özellikle zaman, mekân ve kapanış kavramları üzerinden anlamsal olarak
dönüşüme uğrattığı görülmektedir. Dolayısıyla bu çalışma, bir yazarın
bir metni farklı stratejiler kullanarak nasıl “yeniden yazıp” dönüştürebileceği meselesine de odaklanmaktadır. Sonuç olarak, Temaşa-i
Dünya’nın sunduğu anlatım olanakları ve farklı yazma stratejileriyle
19. yüzyıl çokdilli Osmanlı dünyasını ve edebiyatını anlamamızda yol gösterici özgün bir roman olarak değerlendirilmesi gerektiği
belirtilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yunan harfli Türkçe (Karamanlıca), Anadolulu Ortodoks Hıristiyanlar (Karamanlılar), Evangelinos Misailidis, Temaşa-i Dünya ve Cefakâr u Cefakeş, 19. yüzyıl Osmanlı romanı, yenidenyazım, anlatıbilim

Kaynakça

• Abbott, H. Porter (2005). “Closure.” Routledge Encylopedia of Narrative Theory Ed. David Herman, Manfred Jahn ve Marie-Laure Ryan. New York: Routledge. 65-66.
• Arslan, Ali (2005). Osmanlı’dan Cumhuriyete Rum Basını. İstanbul: Truva.
• Balta, Evangelia (2014). “Gerçi Rum İsek de Rumca Bilmez Türkçe Söyleriz…Vatan, Din ve Dille Bölünmüş Bir Kimliğin Serüvenleri”. Gerçi Rum İsek de Rumca Bilmez Türkçe Söyleriz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. 117-140.
• Balta, Evangelia (2013). Miscellaneous Studies On the Karamanlidika Literary Tradition. İstanbul: Isis Press.
• Balta, Evangelia ve Mehmet Ölmez ed. (2011). Between Religion and Language Turkish Speaking Christians, Jews and Greek Speaking Muslims and Catholics in the Ottoman Empire. İstanbul: Eren Yayınları.
• Beydilli, Kemal (2012). “Vaka-i Hayriye”. İslâm Ansiklopedisi. C. 42. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 454-457.
• Benlisoy, Foti ve Stefo Benlisoy (2010). “Reading the Identity of Karamanli Through the Pages of Anatoli”. Cries and Whispers in Karamanlidika Books – Proceedings of the First International Conference on Karamanlidika Studies (Nicosia 11th-13th September 2008). Ed. Evangelia Balta ve Matthias Kappler. Wiesbaden: Harrassowitz. 93-108.
• Benlisoy, Foti ve Stefo Benlisoy. Hıristiyan Türkler ve Papa Eftim. İstanbul: İstos Yayın, 2016.
• Berkol, Bülent (1986). “133 Yıl Önce Yunan Harfleri ile Türkçe (Karamanlıca) bir Robinson Crusoe Çevirisi.” Sosyoloji Konferansları 25. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları. 135-158.
• Boz, Sula (1990). “Paleologos, Misailidis, Favini.” Milliyet Sanat 242: 36-37.
• Clogg, Richard (1996). “Anadolu Hıristiyan Karındaşlarımız: The Turkish-Speaking Greeks of Asia Minor.” Anatolica Studies in the Greek East in the 18th and 19th Centuries. Britain: Variorum. 65-91.
• Çolak, Faruk (2015). Karamanlıca Halk Hikâyeleri. Konya: Kömen Yayınları.
• Demirözü, Damla (2009). “İlk Yunan Romanı Polipathis’ten Temaşa-i Dünya’ya.” Kebikeç 27: 7-23.
• Genette, Gérard (1983). Narrative Discourse An Essay in Method. Çev. Jane E. Lewin. Ithaka ve New York: Cornell University Press.
• Genette, Gérard (1997). Palimpsests: Literature in the Second Degree. Çev. Channa Newman ve Claude Doubinsky. Lincoln ve Londra: University of Nebraska Press.
• Gökalp, G. Gonca (1999). Tanzimat Edebiyatında Gelenekten Gelen Unsurlar (Sözlü Kültür Etkileri Doğrultusunda XIX. Yüzyıl Yazılı Anlatılarında Yapı: Konu, Kurgu, Öykü, Kişi). C.1. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Hutcheon, Linda (2004). A Poetics of Postmodernism: History, Theory, Fiction. NY: Routledge.
• Hutcheon, Linda (1980). Narcissistic Narrative: The Metafictional Paradox. Canada: Wilfrid Laurier University Press.
• Irakleous, Stelios (2013). “On the Development of Karamanlidika Writing Systems Based on Sources of the Period 1764-1895.” Mediterranean Language Review 20: 57-96.
• Kahya, Hayrullah (2003). Grek Harfli Osmanlı Türkçesi Bir Eser: İspat-ı Mesihiye Üzerinde Dil İncelemesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi.
• Kappler, Matthias (2006). “Toward a linguistic approach to ‘Karamanli’ texts.” Advances in Turkish Linguistics – Proceedings of the 12th International Conference on Turkish Linguistics (11–13 August, 2004). Ed. Semiramis Yağcıoglu ve Ayşen Cem Değer. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları. 655-667.
• Kappler, Matthias (2016). “Transcribtion text, regraphization, variety?-Reflections on Karamanlidika.” Spoken Ottoman in Mediator Texts. Ed. Eva Csato, Astrid Menz ve Fikret Turan. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag. 119-128.
• Kara, Halim (2013). “Anlatıda Bir ‘Cevelan’: Karı Koca Masalı’nda İstitrâdî-Anlatı ve İşlevi.” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi Ahmet Mithat Özel Sayısı 47: 105-126.
• Karra, Anthi (2010). “From Polypathis to Temaşa-i Dünya, from the Safe Port of Translation to the Open Sea of Creation.” Cries and Whispers in Karamanlidika Books – Proceedings of the First International Conference on Karamanlidika Studies) (Nicosia 11th-13th September 2008). Ed. Evangelia Balta ve Matthias Kappler. Wiesbaden: Harrassowitz. 201-218.
• Koz, M.Sabri (2010). “Comparative Bibliographic Notes On Karamanlidika Editions of Turkish Folk Stories.” Cries and Whispers in Karamanlidika Books– Proceedings of the First International Conference on Karamanlidika Studies) (Nicosia 11th-13th September 2008). Ed. Evangelia Balta ve Matthias Kappler. Wiesbaden: Harrassowitz. 241-254.
• Kut, Turgut (1985). “Ermeni Harfli Türkçe Telif ve Tercüme Konuları I-Victor Hugo’nun Mağdurin Hikâyesinin Kısalmış Nüshası”. Beşinci Milletler Arası Türkoloji Kongresi (İstanbul, 23-28 Eylül 1985), Tebliğler, II. Türk Edebiyatı. C. I. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi. 195-214.
• McCarthy, Margaret (2005). “Bildungsroman.” Routledge Encylopedia of Narrative Theory. Ed. David Herman, Manfred Jahn ve Marie-Laure Ryan. New York: Routledge. 41-42.
• Misailidis, Evangelinos (1988). Seyreyle Dünyayı (Temaşa-i Dünya ve Cefakâr u Cefakeş). Haz. Robert Anhegger ve Vedat Günyol. İstanbul: Cem Yayınları.
• Misailidis, Evangelinos (1871-1872). Temaşa-i Dünya ve Cefakâr u Cefakeş. 4 C. İstanbul: Kulalı Evangelinos Misailidis Matbaası.
• Paleologos, Grigoris (1989). O Polipathis [Cefakâr]. Haz. Alkis Angelou. Atina: Ermis.
• Pamukciyan, Kevork (2002). Ermeni Harfli Türkçe Metinler. İstanbul: Aras Yayıncılık.
• Parla, Jale (2000). Don Kişot’tan Bugüne Roman. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Petropoulou, Ioanna (2007). “From West to East: The Translation Bridge An Approach From a Western Perspective”. Ways to Modernity in Greece and Turkey. Ed. Anna Frangoudaki ve Çağlar Keyder. Londra ve New York: I.B. Tauris. 91-111.
• Phillou, Christine (2004). "Worlds, Old and New: Phanariot Networks and the Remaking of Ottoman Governance in the First Half of the Nineteenth Century. Doktora tezi. NJ: University of Princeton."
• Stathi, Pinelopi (1995). “Oi Peripeties tou Polipatous tou Grigorou Palailogou [Grigoris Paleologos’un Cefakâr’ının Maceraları].” Mnimon 17: 131-145
• Strauss, Johann (2003). “Who Read What in the Ottoman Empire (19th-20th centuries)?” Middle Eastern Literatures 6: 39–76
• Şişmanoğlu Şimşek, Şehnaz (2014). "Romanı “İki Kilise Arasında Bînamaz” Kılmak: Karamanlıca Edebi Üretim, Evangelinos Misailidis ve Bir Yenidenyazım Örneği Olarak Temaşa-i Dünya ve Cefakâr u Cefakeş. Doktora Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi."
• Şişmanoğlu Şimşek, Şehnaz (2010). “The Anatoli Newspaper and the Heyday of the Karamanli Press.” Cries and Whispers in Karamanlidika Books – Proceedings of the First International Conference on Karamanlidika Studies (Nicosia 11th-13th September 2008). Ed. Evangelia Balta ve Matthias Kappler. Wiesbaden: Harrassowitz. 109-123.
• Şişmanoğlu Şimşek, Şehnaz (2011). “The Yeniçeriler of Ioannis Gavriilidis: A Palimpsest in Karamanlidika”. Turkish Speaking Christians, Jews and Greek Speaking Muslims and Catholics in the Ottoman Empire. Ed. Evangelia Balta ve Mehmet Ölmez. İstanbul: Eren Yayınları. 245-275.
• Tziovas, Dimitris (2003). The Other Self: Selfhood and Society in Modern Greek Fiction. Oxford: Lexington Books.
• Uslu, Mehmet Fatih ve Fatih Altuğ (Haz.) (2014). Tanzimat ve Edebiyat Osmanlı İstanbulu’nda Modern Edebi Kültür. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.