II. Dünya Savaşı’nda Alman İşgali Altındaki Ülkelere Türkiye Üzerinden Yapılan Yardımlar

Yıl 2018, Sayı: 84, 95 - 121, 29.01.2018

Nurgün Koç

Öz

Birinci Dünya Savaşı’nın çözümlenememiş meseleleri Avrupa’yı kısa
bir süre sonra yeniden büyük bir savaşın eşiğine getirmiştir. Türkiye,
dünyayı hızla saran bu savaşta yer almamak için elinden geleni yapmıştır. Özellikle dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü Türkiye’nin
mutlaka savaş dışında kalması gerektiğini savunmaktaydı. Bu yüzden
savaşın başında Müttefikler ile bir anlaşma yapmak zorunda kalmasına ve onların, savaşın başından sonuna kadar tüm ısrarlarına rağmen
ustalıklı bir politika ile ülke savaşa sokulmamıştır. Türkiye, savaşın
dışında kalmak için ısrar etse de Müttefiklerden gelen insani yardım
taleplerine sessiz kalmamıştır. Almanya’nın işgal ettiği topraklardaki
asker ve sivillere insani yardım gönderilmesine aracılık etmiştir. Bu insani yardımlar Kızılay kurumu aracılığıyla yapılmıştır. Ayrıca binlerce
sivil ve asker mülteci Türkiye’ye sığınmış, yine Türk topraklarında ve
karasularında pek çok esir değişimi yapılmıştır. Müttefikler, Türkiye’nin bu konudaki gayretlerinden övgüyle söz etmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

II. Dünya Savaşı, Almanya, İngiltere, Esir Değişimi, Kızılay, Kurtuluş Gemisi

Kaynakça

• Resmi Yayınlar (Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Belgeleri ve TBMM Zabıt Cerideleri): B.C.A., 030.0.010.163.139.8.
• B.C.A., 030.0.010.232.563.31.
• B.C.A., 030.18.01.02.92.91.10.
• B.C.A., 030.0.010.178.234.11.
• B.C.A., 030.0.010.178.234.14.
• B.C.A., 030.0.010.178.234.18.
• B.C.A., 030.0.010.178.234.22.
• B.C.A., 030.0.010.178.234.19.
• B.C.A., 030.0.010.178.234.25.
• B.C.A., 030.0.010.178.234.22.
• B.C.A., 030.0.010.178.234.30.
• B.C.A., 030.0.010.178.234.28.
• B.C.A., 030.0.010.232.561.23.
• B.C.A., 030.0.010.178.233.20.
• B.C.A., 030.0.010.232.563.31.
• B.C.A., 030.0.001.60.368.7.
• B.C.A., 030.0.010.117.815.23.
• B.C.A., 030.0.010.179.236.2.
• B.C.A., 030.0.010.55.367.41.
• B.C.A., 030.0.010.55.367.44.
• B.C.A., 030.0.010.55.367.47.
• B.C.A., 030.0.010.55.367.48.
• B.C.A., 030.0.010.55.368.12.
• B.C.A., 030.0.010.117.813.12.
• B.C.A., 030.0.010.117.815.1.
• B.C.A., 030.0.010.117.815.6.
• B.C.A., 030.0.010.117.815.16.
• B.C.A., 030.0.010.117.814.2.
• B.C.A., 030.0.010.179.236.2.
• B.C.A., 030.0.010.178.234.32.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, İ: 36, C: 1, 31.3.1944.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, İ: 45, C: 1, 20.4.1944.
• Akandere, Osman ve Hasan Ali Polat (2009). “II. Dünya Savaşı Yıllarında Almanya’nın Türkiye’ye Baskısı ve Savaşın İçerisine Çekme Gayretleri”. Das Erste
• Internationale Symposium Zu Den Deutsch- Türkischen Historichen und Kulturellen Beziehungen. 8- 10 Oktober.
• Akgün, Seçil Karal ve Murat Uluğtekin (2001). Hilal-i Ahmer’den Kızılay’a II. Ankara: Türk Hava Kurumu Basımevi İşletmeciliği.
• Aras, Tevfik Rüştü (1968). Görüşlerim. İstanbul: Yörük Matbaası.
• Armaoğlu, Fahir (1993). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914- 1990. C. I. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Armaoğlu, Fahir ve Soysal, İsmail (1999). “Türkiye’nin Hitler Almanyası İle İlişkileri (1933-1941)”. Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç. Ankara: TTK Basımevi. 297-307.
• Aydemir, Şevket Süreyya (2009). İkinci Adam 1938- 1950. C: II. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Biber, Tuğba Eray (2012). “Kızılay Arşiv Belgelerine Göre 1940- 1942 Yılları Arasında Türkiye’den Yunanistan’a Yardımlar”. Türk Dünyası Araştırmaları 201: 1-29.
• Bowen, Wayne (2002). “Türkiye ve İkinci Dünya Savaşı: Taraflı Fakat Savaşmayan Ülke”. Türkler Ansiklopedisi. C. XVI. Ankara. 1486-1502.
• Çalık, Ramazan (2002). “Türk- Alman İlişkileri (1923- 1945)”. Türkler Ansiklopedisi. C. XVI. Ankara. 1503-1521.
• Çapa, Mesut (2010). Kızılay (Hilâl-i Ahmer) Cemiyeti (1914-1925). Ankara: Türkiye Kızılay Derneği.
• Çelik, Recep (2009). “I. Dünya Savaşı Sonrası Türk-Alman İlişkilerinde Benzer Yönler ve Durumlar”. I. Uluslar arası Tarihi ve Kültürel Yönleriyle Türk- Alman İlişkileri Sempozyumu. 8-10 Ekim. 148-158.
• Ekinci, Necdet (2002). “İnönü Dönemi ve İkinci Dünya Savaşı Yılları”. Türkler Ansiklopedisi. C. XVI. Ankara. 1279-1371.
• Erkin, Feridun Cemal (1987). Dışişlerinde 34 Yıl Anılar- Yorumlar. C. I. Ankara: TTK Basımevi.
• İnönü, İsmet (2008). Defterler (1919- 1973). C: I. Haz. Ahmet Demirel. İstanbul: YKY.
• Kalemli, Hüseyin ve Ufuk Erdem (2011). “II. Dünya Savaşı Sırasında Türkiye’nin Yunanistan’a Kurtuluş ve Dumlupınar Vapurları ile Gönderdiği İnsani Yardımlar”. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 46: 205-236.
• Karabekir, Kâzım (2001). Tarih Boyunca Türk- Alman İlişkileri. Haz. Orhan Hülagü ve Ömer Hakan Özalp. İstanbul: Emre Yayınları.
• Karabekir, Kâzım (2009). Günlükler (1906- 1948). C. II. Haz. Yücel Demirel. İstanbul: YKY.
• Karakaş, Nuri (2010). “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’nin Krom Satışı ve Müttefik Politikaları”. Tarih İncelemeleri Dergisi 25 (2): 447-482.
• Keser, Ulvi (2008). Yunanistan’ın Büyük Açlık Dönemi ve Türkiye. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Koç, Nurgün (2013). Türk Kültür Tarihi İçerisinde Köy Enstitüleri. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Koçak, Cemil (1991). Türk- Alman İlişkileri (1923- 1939). Ankara: TTK Basımevi.
• Turan, Şerafettin (2003). İsmet İnönü Yaşamı, Dönemi ve Kişiliği. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Utkugün, Ceren (2016). “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’den Yunanistan’a Yapılan İnsani Yardım Faaliyetleri”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 18 (2): 199-219.
• Yalçın, Osman (2011). “İkinci Dünya Savaşında İsmet İnönü ve Churchill Arasında Yapılan Adana Görüşmesi”. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi 47: 701-731.