Son Dönem Osmanlı Edebiyatının Nazire Derleyicisi: İbnülemin Kemal İnal ve Gülzâr-ı Nezâir Adlı Mecmûası

Yıl 2018, Sayı: 84, 123 - 157, 29.01.2018

Nagihan Gür

Öz

Bu çalışmada, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi İbnülemin Koleksiyonu’nda yer alan Gülzâr-ı Nezâir adlı nazire mecmûası
ele alınmıştır. İbnülemin Kemal İnal tarafından derlenen söz konusu
mecmûa, XX. yüzyıl başı Osmanlı edebiyatının seyrini takip etmek ve
İbnülemin çevresinde oluşmuş edebî muhitin izlerini sürmek açısından
önemli bir yerde durmaktadır. Bu makalede, Gülzâr-ı Nezâir’de nazireleri yer alan ve birçoğu döneminin önemli şair/bürokratı olan nazire
yazarları ile İbnülemin Kemal İnal arasındaki ilişki “encümen” oluşturma fikri bağlamında irdelenmiştir. Ayrıca nazire yazarlarının içinde
konumlandığı sosyal ağ ve bu ağın edebî gelenekte nerede durduğu
ortaya konulmaya çalışılmıştır. Tüm bunlarla birlikte, mecmûada yer
alan nazirelere dair birtakım değerlendirmeler yapılarak bu nazirelerin, Osmanlı şiir geleneğinin ve Encümen-i Şu’arâ fikrinin devamlılık
kazanmasında nasıl bir işlev üstlendiği irdelenmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

İbnülemin Kemal İnal, Gülzâr-ı Nezâir, Encümen-i Şu’arâ, son dönem Osmanlı edebiyatı, nazire, mecmûa, edebi ve sosyal ağ, meclis

Kaynakça

• Abdülkadiroğlu, Abdülkerim ve Mehmet Sarı (2009). “Külliyât-ı Recâî-zâde Ahmed Cevdet (Nevâdirü’l-âsar, Zinetü’l-Mecâlis, Divânçe)”. Ankara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 39: 323-333.
• Akün, Ömer Faruk (1995). “Fâik Reşâd”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 12. İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları. 103-109.
• Akün, Ömer Faruk (2000). “İbnülemin Mahmud Kemal İnal”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 21. İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları. 249-262.
• Altok, Zeynep (2012). “Nazire Mecmûalarına Tarihselci Bir Yaklaşım”. Mecmûa: Osmanlı edebiyatının kırkambarı. Ed. Hatice Aynur vd. İstanbul: Turkuaz Yayınları. 135-155.
• Anar, Turgay (2012). Mekândan Taşan Edebiyat. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Aydemir, Yaşar (2011). “Biyografi Kaynağı Olarak Mecmûalar”. Prof. Dr. Mustafa İsen Adına Uluslararası Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu Bildirileri Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları. 87-100.
• Bektaş, Ekrem (1993). “Cûdî Efendi, Muallim”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 8. İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları. 80.
• Bursalı Mehmed Tahir (2000). “Ferik Mustafa Hilmi Paşa”. Osmanlı Müellifleri. C. 2. Ankara: Büro Yayınevi. 431.
• Çonoğlu, Salim (Haz.) (2009). Florinalı Nâzım, Hatırât-ı Meşâhir. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınevi.
• DİA (1995). “Encümen-i Şu’arâ”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 11. İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları. 179- 181.
• Erdoğan, Mehtap (2014). “Hâşim, Hüseyin Hâşim Bey” Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü.
• Ergun, Saadeddin Nüzhet (1946). Türk Şairleri. İstanbul.
• Gürbüz, İncinur Atik (2012). “Şiir Mecmûalarının Biyografik Değerine Dair Araştırmalara Ek” TÜBAR XXXII (Güz): 147-157.
• Gürbüz, Mehmet (2012). “Şiir Mecmûaları Üzerine Bir Tasnif Denemesi.” Mecmûa: Osmanlı edebiyatının kırkambarı. Ed. Hatice Aynur vd. İstanbul: Turkuaz Yayınları. 99-113.
• Gürbüz, Mehmet (2011). “Biyografik Değer Bakımından Şiir Mecmûaları”. Prof. Dr. Mustafa İsen Adına Uluslararası Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu Bildirileri Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları. 315-328.
• Hüseyin Vassaf (2012). Bir Eski Zaman Efendisi İbnülemin Kemal İnal, Kelmâlü’l-Kemâl. Haz. Fatih M. Şeker ve İsmail Kara. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal (Der.) (yty). Gülzâr-ı Nezâir. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi T 10865.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal (1999). Son Asır Türk Şairleri I. Haz. Müjgan Cumhur. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri I-IV. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal (2000). Son Asır Türk Şairleri II. Haz. Kayahan Özgül. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• İnalcık, Halil (2011). Has-Bağçede ʿAyş u Tarab: Nedimler Şairler Murîbler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Kalpaklı, Mehmet- Walter G. Andrews (2009). “Toward A Meclis-Centered Reading Of Ottoman Poetry”. Journal of Turkish Studies (Türklük Bilgisi Araştırmaları) 33/I: 309-318.
• Kılıç, Dedebey (2005). Mehmed Tâhir Selâm Divanı: Tanıtım ve Transkripsiyonlu Metin. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Köksal, M. Fatih (2012). “Şiir Mecmûalarının Önemi ve ‘Mecmûaların Sistematik Tasnifi Projesi’ (MESTAP). Mecmûa: Osmanlı edebiyatının kırkambarı. Ed. Hatice Aynur vd. İstanbul: Turkuaz Yayınları. 409-431.
• Köksal, M. Fatih (2011). “Biyografik Kaynak Olarak Şiir Mecmûaları ve Kastamonulu İshâk-zâde Fevzi Mecmûası”. Prof. Dr. Mustafa İsen Adına Uluslararası Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu Bildirileri Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları. 449-468.
• Köksal, M. Fatih (2006). Sana Benzer Güzel Olmaz, Divan Şiirinde Nazîre. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kurnaz, Cemal ve Yaşar Aydemir (2013). “Mecmûalara Sorulması Gereken Sorular”. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 8/11: 51-64.
• Özgül, Kayahan (2006). “Osmanlı’nın Son Encümen-i Şu’arâ’sı”. Türk Edebiyatı Tarihi III. Ed. Talat S. Halman vd. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. 83-93.
• Özgül, Kayahan (2012). XIX. Asrın Özel Bir Mahfeli Olarak Encümen-i Şu’arâ. Ankara: Kurgan Kitap.
• Quinn, Meredith M. (2012). “Houghton Ms Turk 11 ve Kişisel Mecmûaların Söyledikleri ve Söyleyebilecekleri”. Mecmûa: Osmanlı edebiyatının kırkambarı. Ed. Hatice Aynur vd. İstanbul: Turkuaz Yayınları. 255-270.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. (1997). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Tâhir Selâm Divanı. Millet Yazma Eser Kütüphanesi AEmnz 212/1.
• Tayşi, M. Serhan (1989). “Ali Emîrî Efendi”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları. 390-391.
• Toros, Taha (1998). Türk Edebiyatından Altı Renkli Portre. İstanbul: İsis Yayımcılık.
• Uzun, Mustafa (2012). “Üsküdarlı Talât”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 42. İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları. 376-377.
• Yekbaş, Hakan (2014). “Edîb, Halîl Edîb Bey”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü.
• Yetiş Kazım (1992). “Beşiktaş Cem‘iyyet-İ İlmiyyesi”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 5. İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları. 552-553.
• Yunus Emre (2012). Dîvân-ı İlâhiyyât. Haz. Mustafa Tatçı. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Yüksel, Süheyla (2014). “Fâik Reşâd”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü.
• Zülfe Ömer (2011). “Biyografik Bilgiler Açısından İki Nazire Mecmûası” . Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 4 (18): 151-169.
• Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=arama_sonuc&genel_arama=faik+re%C5%9Fad [Erişim: 12.05.2015]
• http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=arama_sonuc&- detayli_arama=1&M_AD=h%C3%BCseyin+ha%C5%9Fim[Erişim: 12.05.2015]