Yusuf Has Hajib and Hoca Ahmed Yesevi in Term of Their Perspectives on the Insân-ı Kâmil

Yıl 2017, Sayı: 80, 95 - 122, 01.02.2017

Funda Toprak

Öz

The concept of insan-ı kâmil, which had entered the literature by Muhiddîn b. El-Arabî, is a result of thought system that provides human’s happines in society and determines his responsibilities. The pecularities of “insân-ı kâmil” had been evaluated in the sources of many philosophers throughout the history. Hoca Ahmed Yesevî is an active sûfî mystic who had contribution in the create of Turkish-Islamic Thought in Turkestan as well as, in the construction of the Sûfism in Anatolia. He is a person who had explained the Islam and Tasavvuf in his poems, Hikmat, so easy that the people can understand; in this way, those hikmats had been learnt in tekkes sûfî lodges and could reach today. Yusuf Has Hacib, in his Works Kutadgu Bilig tries to give clues of happines in this world and hereafter. The concept of insan-ı kâmil also makes up the subject of Kutadgu Bilig. Yusuf Has Hacip, in his work, which puts forth Turkish-Islamic Philosophy, is not different from Ahmed Yesevî about sufism. He is a thinker which doesn’t take from the world foothills and tries to set balance between two worlds. Despite differences, the both thinkers and poets have a lot of common points and they unite in the concept insan-ı kâmil. Becaues both of them accept the Islam as output and the reference point

Anahtar Kelimeler

Hoca Ahmed Yesevî, Yusuf Has Hajib, insan-ı kâmil, Kutadgu Bilig, Divan-ı Hikmet

İnsan-ı Kâmil’e Bakışlarıyla Yusuf Has Hacip ve Hoca Ahmed Yesevî

Öz

Tasavvuf literatürüne Muhyiddin İbnu’l-Arabi ile giren insan-ı kâmil anlayışı, insanın hem kul olarak sorumlukları hem de yaşadığı toplumda mutluluğunu sağlayan bir düşünce sisteminin sonucudur. Erdemli insanın özellikleri, tarih boyunca pek çok düşünürün eserlerinde değerlendirilmiştir. Çalışmamız, iki büyük düşünür ve şairin eserlerinden yola çıkarak yapılan karşılaştırmalı bir analizdir. Türkistan’da Türk-İslam anlayışının yerleşmesinde ve Anadolu’da tasavvufun kuruluşunda söz sahibi olmuş etkin bir sûfi olan Hoca Ahmed Yesevî, hikmet adlı şiirlerinde İslam’ı ve tasavvufu, halkın anlayabileceği sade ve açık bir dille anlatmış, hikmetlerin tekkelerde okutulup günümüze kadar ulaşmasına katkıda bulunmuştur. Yusuf Has Hacip ise Kutadgu Bilig adlı eserinde, insanın hem bu dünyada hem de ahiret hayatında mutluluğunun ipuçlarını vermeye çalışır. Kutadgu Bilig’in de asıl konusunu mükemmel insan insan-ı kâmil oluşturur. Türk-İslâm felsefesini ortaya koyması açısından eşsiz olan bu eserde Yusuf Has Hacip, Hoca Ahmed Yesevî’den farklı bir sûfi anlayışını da sergilemektedir. O, dünyadan da asla vazgeçmeyen, dünya ve ahiret arasında bir denge kurmaya çalışan bir düşünürdür.

Anahtar Kelimeler

Hoca Ahmed Yesevî, Yusuf Has Hacip, insan-ı kâmil, Kutadgu Bilig, Divan-ı Hikmet

Kaynakça

• Aydın, Mehmed S. (2000). “İnsan-ı Kamil”. İslam Ansiklopedisi. C. 22. İstanbul: TDV Yay. 330-331.
• Akgün, Mehmet (1997). “Kutadgu Bilig’de İnsan ve Kamil İnsan”. PAÜ Eğitim Fakültesi Dergisi 3.
• Arat, Reşid Rahmeti (1947). Kutadgu Bilig I (Metin). Ankara: TDK Yay.
• Bice, Hayati (2010). Divan-ı Hikmet, Ahmed Yesevi. Ankara: TDV Yay.
• Cebecioğlu, İ. Ethem. “Hoca Ahmed Yesevî”. AÜ. İlahiyat Fakültesi Dergisi XXXIV: 89.
• Eraslan, Kemal (1998). “Ahmed-i Yesevî”. Yesevîlik Bilgisi. Ankara: Ahmet Yesevî Vakfı Yay.
• Gürsoy, Kenan (2006). Bir Felsefe Geleneğimiz var mı?. İstanbul: Etkileşim Yay.
• Güzel, Abdurrahman (1995). “Ahmet Yesevi’nin Fakr-name`si ile Hacı Bektaş Veli’nin Makâlât’ında Dört Kapı-Kırk Makam’ın Mukayesesî”. Gazi Üniversitesi Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Merkezi Dergisi 2: 1-11.
• Köprülü, Fuad (2013).Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Akçağ Yay.
• Kartal, Abdullah (2003). Abdülkerim Cîlî, Hayatı, Eserleri, Tasavvuf Felsefesi. İstanbul.
• Ocak, Ahmet Yaşar (1993). “Türk Kültüründe Ahmed-i Yesevi’nin Yeri ve Önemi”. IX. Vakıf Haftası El Kitabı. İstanbul. 35-38.
• Özköse, Kadir (2006). “Ahmed Yesevi ve Divan-ı Hikmet”. Tasavvuf- İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 7 (16): 293-312.
• Sinanoğlu, Abdülhamit (2008).“İslâm Düşüncesinde “İnsan-ı Kâmil” Anlayışı ve Allah ile İlişkilendirilmesinin Teolojik Değeri”. Kelam Araştırmaları 6 (2): 93-114.
• Ulusoy, Turgut (1977). Erzurumlu İbrahim Hakkı –İnsan-ı Kamil-. Hisar Yay.
• Yüce, Abdülhakim (2015). “Tasavvufta İnsan-ı Kamil ve Mevlana”. Tasavvuf Akademi Dergisi 14 (Ocak-Haziran): 63-75.