XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi’nde Yöntem: Ahmet Hamdi Tanpınar’da Albert Thibaudet Etkisi

Yıl 2021, Sayı: 99, 163 - 180, 27.10.2021

Veysel Öztürk

https://doi.org/10.12995/bilig.9907

Öz

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi’nde metin, yazar ve tarihsel bağlam odaklı okumalar, yazarın zihnindeki belirli bir Türk edebiyatı modernleşmesi anlatısına ve bu anlatının gerisindeki bir eleştirel perspektife dayanır. Tanpınar’ın edebî eserlerindeki estetiği de şekillendiren bu perspektif, farklı edebiyat tarihyazımı yöntemleri ve eleştiri kuramlarıyla diyalog içerisindedir. Edebiyat tarihinin girişinde Tanpınar Hippolyte Taine, Ferdinand Brunetière, Julius Petersen, Eduard Wechssler ve Albert Thibaudet’nin edebiyat tarihyazımı yöntemlerini değerlendirip bu yöntemlerden uygun gördüğü nitelikleri seçtiğini söyler. Giriş yazısındaki bu açıklamalara rağmen Tanpınar’ın edebiyat tarihi Fransız edebiyat tarihçisi ve eleştirmeni Albert Thibaudet’nin yönteminden diğer yöntemlere nazaran daha büyük etkiler taşır. Bu makale Tanpınar’ın hem edebiyat tarihyazımı hem edebiyat eleştirisi perspektifinin oluşumunda Tanpınar çalışmalarının adını
geçirmekle yetindikleri fakat nasıl bir teorik ilişki kurulduğunun tartışılmadığı Albert Thibaudet’nin etkisine odaklanıyor. Thibaudet’nin yaklaşımının yoğun kullanımı Tanpınar’a sağladığı imkânların yanında XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi’nde görülen birtakım aksaklıkların nedenlerinden birisi olduğunu gösteriyor.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Tanpınar, Albert Thibaudet, edebiyat tarihyazımı, XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, yaratıcı eleştiri

Method in XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi: Albert Thibaudet’s Influence on Ahmet Hamdi Tanpınar

Öz

In Ahmet Hamdi Tanpınar's Ondokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi [The Nineteenth Century History of Turkish Literature], the analysis of the literary texts, authors, and historical context relies primarily on the literary historian’s particular understanding of the narrative of modernization in Turkish literature and a critical perspective behind this narrative. This perspective, which also shapes the aesthetics of Tanpınar's literary works, is in constant dialogue with various methods of literary historiography and critical theories. In his introduction, Tanpınar proclaims that he studied leading methods of literary history writing of Hippolyte Taine, Ferdinand Brunetière Julius Petersen, Eduard Wechssler, and Albert Thibaudet, and then embodied some of their approaches in order to survey the 19th century history of Turkish literature. This article argues that, although in his introduction Tanpınar refers to different literary historians and methods, his literary history displays greater influences from the French literary historian and critic Albert Thibaudet's method compared to others. In this context, the article analyzes the influence of Albert Thibaudet on the formation of Tanpınar's perspective on both literary historiography and literary criticism. More specifically the paper examines the influence of Albert Thibaudet on the formation of Tanpınar's perspective on the literary historiography and literary criticism in general, which has been neglected by the studies on Tanpınar in order to show how his extensive use of Thibaudet’s method provided opportunities
for him and caused a few methodological and structural shortcomings in the XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Tanpınar, Albert Thibaudet, literary history writing, XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, creative criticism

Kaynakça

• Akün, Ömer Faruk. “Ahmet Hamdi Tanpınar.” Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, no. XII, 1962, ss. 1-32.
• Alptekin, Turan. Ahmet Hamdi Tanpınar: Bir Kültür, Bir İnsan. İletişim Yayınları, 2010.
• Buch-Jepsen, Niels. Encyclopedia of Modern French Thought, ed. Christopher John Murray, Taylor & Francis Co., 2004.
• Compagnon, Antoine (ed.). Réflexions sur la littérature d’Albert Thibaudet. Quarto, 2004.
• Davies, John C. “Thibaudet and Bergson.” Journal of the Australasian Universities Language and Literature Association, no. 9, 1958, pp. 48-59.
• Girardi, Clément. “Creative Criticism vs. Creative Evolution: Thibaudet’s Experiments in Bergsonian Historiography.” Writing Literary History, 1900-1950, ed. B. Lambrecht and M. Somers, Peeters, 2018, pp. 25-38.
• Hentea, Marius. “The Problem of Literary Generations: Origins and Limitations.” Comparative Literature Studies, no. 50, vol. 4, 2013, 567-588. JSTOR, https://www.jstor.org/stable/10.5325/complitstudies.50.4.0567.
• Jaeger, Hans. “Generations in History: Reflections on a Controversial Concept.” History and Theory, no. 24, vol. 3, pp. 273-292. JSTOR, https://www.jstor.org/stable/2505170.
• Köprülü, Mehmed Fuad. “Türk Edebiyatı Tarihinde Usûl.” Edebiyat Araştırmaları I. Ötüken Yay., 1984, ss. 3-47.
• Majorel, Jérémie. “Albert Thibaudet: Archeologie de la Critique Litteraire”. Textuel, no. 64, 2011, pp. 47-58.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. Çağlayan Yayınevi, 1988.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. Edebiyat Üzerine Makaleler. Dergâh Yayınları, 1977.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. “Paul Morand ve Seyahat Edebiyatı Papier d’Identité.” Hız, no. 4, 1931, ss. 4-5.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. Yaşadığım Gibi, ed. Birol Emil, Dergâh Yayınları, 2000.
• Thibaudet, Albert. French Literature From 1795 To Our Era. Trans. Charles Lam Markmann, Fung & Wagnalls, 1968.
• Turquet-Milnes, Gladys. “The New Criticism: Albert Thibaudet.” The Contemporary Review, no. 12, 1924, pp. 607-615.
• Yetiş, Kazım. “Edebiyat Tarihçiliğimiz ve Ahmet Hamdi Tanpınar.” Ahmet Hamdi Tanpınar. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., 2010, ss.191-216.
• Z. H. D. (1949). “Thibaudet, Or The Critic as Mediator.” Yale French Studies, no. 3, JSTOR, https://www.jstor.org/stable/2929082, pp. 74-78.
• Kara, Halim. “Milletleşme Dönemi Şairinin İcadı: Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Yahya Kemal Monografisi.” Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, no. 59, vol. 2, 2019, ss. 315-332.