Türkmen Şair Kerim Gurbannepesov’un Yazması Agır Düşen Goşgu’su (Yazması Zor Gelen Şiir) Üzerine Anlatıbilimsel Bir İnceleme

Yıl 2021, Sayı: 99, 181 - 203, 27.10.2021

Sema Aslan Demir

https://doi.org/10.12995/bilig.9908

Öz

Şair, çevirmen ve aydın kimliğiyle Sovyet Dönemi Türkmen edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Kerim Gurbannepesov’un (1929-1988) Yazması Agır Düşen Goşgu adlı eseri, 44 dörtlükten oluşan bir öykü-şiirdir. Şiir, sinema tekniklerini anımsatan etkileyici bir anlatı yapısına sahip olmanın yanı sıra Türkmen halkının ortak toplumsal bilinci olan ‘Türkmençilik’le ilgili bilgilere ulaşmayı da mümkün kılar. Türkmençilik, Türkmen halkının yaşamını düzenleyen, geleneklerini, ritüellerini, toplumsal ödevlerini ve nasıl gerçek bir Türkmen olunacağıyla ilgili öğretileri içeren değerler sistemidir. İçeriğin etkili şekilde sunulmasını sağlayan bir anlatı yapısına sahip olması, şiiri, anlatıbilim çalışmaları açısından verimli hâle getirmiştir. Bir anlatı metninin, biri öykü/anlam diğeri söylem/anlatı yapısı olmak üzere iki düzlemi vardır. Öyküyle söylemin birlikte incelenmesi, anlamlandırmayı bütünlüklü bir boyuta taşır. Şiirin anlatı yapısının ve anlatı içeriğinin inceleneceği bu makalede anlatıbilimin, dilbilim ve kültürel anlamla buluştuğu disiplinler arası bir çalışma gerçekleştirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kerim Gurbannepesov, Yazması Agır Düşen Goşgu, anlatıbilim, Türkmençilik, kültürel anlamlar sistemi

Turkmen Poet Kerim Gurbannepesov’s Poem “Yazması Agır Düşen Goşgu” in terms of Narrative Discourse

Öz

The Yazması Agır Düşen Goşgu (Hard to Write Poem) written by Kerim Gurbannepesov (1929-1988), who is one of the important poets, translators, and intellectuals of the Soviet Period Turkmen
literature, is a narrative poetry consisting of 44 quatrains. With its cinematic organization, the poem has an attractive narrative structure. It also enables information on Turkmençilik. Turkmençilik
is a value system that regulates the life of the Turkmen people and includes traditions, rituals, and social duties. Yazması Agır Düşen Goşgu also has a remarkable narrative structure in terms
of narratology. Any narrative text has two levels that cover story and discourse. Taking into account story and discourse together, enables more accurate interpretations of the narration. In this
article, in which the narrative content and narrative structure of poetry will be examined, an interdisciplinary study will be carried on where narratology meets linguistic and cultural meaning.

Anahtar Kelimeler

Kerim Gurbannepesov, Yazması Agır Düşen Goşgu, narrative discourse, Turkmençilik, cultural meaning system

Kaynakça

• Altay, Ayfer. “Şiir Çevirisinde Çevrilemeyenler.” Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, no. 18/1, 2001, ss. 29-43.
• Arıkan, Metin. “Kerim Gurbannepesov’un Ölümünün 20.Yılı Anısına: Hayat Hikâyesi ve Şiirleri.” Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, no. 8/1, 2008, ss. 17-29.
• Aslan Demir, Sema. “Türkmencede Kılınış İşlemcisi Olarak Art-fiiller.” Türkbilig, no. 26, 2013, ss. 67-90.
• Aşyrow, Orazgeldi. “Nesil Terbiýesiniň Taryhy Kökleri.” 05.23.2019, https://serhetabat-dovletabat.gov.tm/makala/5109.
• Besnard, Philippe. “Anomie and Fatalism in Durkheim’s Theory of Regulation.” Emile Durkheim: Sociologist and Moralist, ed. Stephen P. Turner, Routledge, 1993, pp. 163-186.
• Bíro, Yvette. Sinemada Zaman: Ritmik Tasarım; Türbülans ve Akış. Doruk, 2011.
• Boye, Kasper. Epistemic Meaning: A Crosslinguistic and Functional-Cognitive Study. De Gruyter Mouton, 2012.
• Charbonneau, Mathieu. “Understanding Cultural Fidelity”, 2018, https://mathieucharbonneau.files.wordpress.com/2018/08/charbonneau-2018-bjps-preprint.pdf (Erişim: 05.11.2020).
• Chatman, Seymour. Öykü ve Söylem. Çev. Özgür Yaren, De Ki Yayınları, 2009.
• Clement, Victoria. Rewriting the Nation: Turkmen Literacy, Language, and Power, 1904-2004. Doctoral Dissertation. Ohio State University, 2005.
• Çıkla, Selçuk. “Şiir ve Hikaye Çerçevesinde Oluşan İki Tür: Manzum Hikaye ve Öykü Şiir.” Türklük Bilimi Araştırmaları, no. 25, 2009, ss. 51-85.
• Çıraklı, M. Zeki. Anlatıbilim: Kuramsal Okumalar. Hece, 2015.
• Dervişcemaloğlu, Bahar. Anlatıbilimine Giriş. Dergâh Yayınları, 2014.
• Edgar, A. Lynn. Tribal Nation: The Making of Soviet Turkmenistan. Princeton University Press, 2004.
• Fleischman, Suzanne. Tense and narrativity: From medieval performance to modern fiction. University of Texas Press, 1990.
• Genette, Gérard. Narrative Discourse: An Essay in Method. Cornell University Press, 1983.
• Genette, Gérard. Anlatının Söylemi: Yöntem Hakkında Bir Deneme. Çev. Burak Aydar, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2011.
• Johanson, Lars. “Viewpoint operators in European languages”, ed. Östen Dahl, Tense and aspect in the languages of Europe, Mouton de Gruyter, 2000, pp. 27-187.
• Johanson, Lars. Türkçede Görünüş. Çev. Nurettin Demir, Grafiker Yayınları, 2016.
• Knapp, Peter, and Megan Watkins. Context-text-grammar. Broadway Text Productions, 2007.
• Korkmaz, Ramazan. “Cengiz Aytmatov’un Romanlarında Kaostan Düzene Ev/Anne ve Çevre/Dünya İzleği.” bilig, no. 9, 1999, 53-63.
• Longacre, Robert E. Anatomy of Speech Notions. De Ridder, 1976.
• Onaran, Âlim Şerif. Sinemaya Giriş. Agora Kitaplığı, 2012.
• Palmer, Frank Robert. Mood and Modality. Cambridge University Press, 2001.
• Pearlman, Karen. Cutting Rhythms: Shaping the Film Edit. Elsevier, 2009.
• Rather, Carl. “Macro Cultural Psychology.” The Oxford Handbook of Culture and Psychology, ed. Jaan Valsiner, Oxford University Press, 2012, pp. 207-240.
• Ryan, Marie-Laure. “Introduction.” Narrative across Media: The Languages of Storytelling, ed. Marie-Laure Ryan, University of Nebraska Press, 2004.
• Ryan, Michael. “Anomie.” Encyclopedia of Social Theory, ed. George Ritzer. Sage Publications, 2005, pp. 16-17.
• Sağır, Adem. “Ölüm, Kültür ve Kimlik: Iğdır Ölü Bayramı ile Meksika Ölü Günü Örneği.” Millî Folklor, no. 98, 2013, ss. 125-137.
• Sahadeo, Jeff, and Russell Zanca. Everyday Life in Central Asia. Indiana University Press, 2007.
• Schiffrin, Deborah. “Tense Variation in Narrative.” Language, no. 57/1, 1981, pp. 45-62.
• Shweder, Richard A., Thinking Through Cultures: Expeditions in Cultural Psychology. Harvard University Press, 1991.
• Smith, Carlota. Modes of Discourse: The Local Structure of Texts. Cambridge University Press, 2003.
• Sözen, Mustafa. “Doğu Anlatı Gelenekleri ve Türk Sinemasının Aidiyeti.” bilig, no. 50, 2009, ss. 131-152.
• Tellioğlu, Banu. “Şiir Çevirisi Eleştirisinde Çevrilebilirlik/Çevrilemezlik İkiliğini Aşmak.” RumeliDE, no. 11, 2018, ss. 192-213.
• Toz, Hıfzı. Çağdaş Türkmen Edebiyatı Şairi Kerim Gurbannepesov. Pegem, 2012.
• Tyszka, Krzysztof. “Homo Sovieticus Two Decades Later.” Polish Sociological Review, no. 168, 2009, pp. 507-522.
• Vendler, Zeno. “Verbs and Times.” The Philosophical Review, no. 66, 1957, pp. 143-160.
• Yazıcı, Nermin. Anlatı Metinlerinde Ön ve Arka Planı Belirginleştiren Dilsel Görünümler: Türkçe Üzerine Gözlemler. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, 2004.
• Ylyasowa, Gurbanjemal. Türkmen Halk Yrym ve Ynançlary. Miras, 2005.