1946 Seçimleri ve Uluslararası Politikadaki Yansımaları: Soğuk Savaşın Eşiğinde Çok Partili Siyasal Hayata Geçiş

Yıl 2021, Sayı: 96 (TBMM’NİN 100. YILI ÖZEL SAYISI), 1 - 32, 20.01.2021

Yusuf Tekin İrşat Sarıalioğlu

https://doi.org/10.12995/bilig.9601

Öz

Türkiye’de çok partili siyasal hayatın başlangıcı olarak kabul edilen 1946 seçimleri Türk demokrasi tarihindeki en önemli seçimlerden biridir. Cumhuriyetin ilanının ardından, ilk defa birden fazla siyasi partinin katıldığı 1946 seçimleri, gerek Türk Siyasal hayatına getirdiği yenilik, gerek seçim sürecine yönelik tartışmalar ve gerekse sürecin dış politikayla ilişkisi bağlamında akademik camiada büyük ilgi görmektedir. 1946 seçimlerini iç politika bağlamında değerlendiren çok sayıda çalışma mevcuttur. Ancak seçimlerin dış dünyadaki yansımalarına ilişkin yeterli sayıda çalışmadan bahsetmek mümkün değildir. Bu çalışmada başta ABD ve İngiltere olmak üzere Batı demokrasileri ve Sovyet Rusya’nın Türkiye’deki seçim sürecine bakışı irdelenmeye çalışılacaktır. Bu bağlamda çalışmada seçimlerin içerisinde cereyan ettiği iç ve dış politika koşullarına değinildikten ve sürece dair tartışmalara kısaca yer verildikten sonra, seçimlerin dönemin uluslararası politikası dâhilinde taşıdığı anlam ve bahsi geçen ülkelerin seçimleri yorumlayışı mercek altına alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çok Partili Siyasal Hayat, 1946 Seçimleri, Demokratikleşme, Türk Dış Politikası, Soğuk Savaş

The 1946 Elections and Its Reflections on International Politics: Transition to Multi- Party Political Life on the Verge of the Cold War

Öz

The general elections of 1946, which is considered as the beginning of multi-party system in Turkey is one of the most important elections in the history of Turkish democracy. The elections of 1946, which was attended by more than one political party for the first time, attracted great interest in the academic community in terms of the innovation it brought to Turkish Political life, the discussions on the election process and the relation of the process with foreign policy. There are many studies in the literature regarding the discussions in the domestic politics on the 1946 elections. However, it is not possible to mention enough studies on the reflections of elections in the outside world. In this study, the outlook on Turkey’s elections in Western democracies, especially in the England and the USA, and Soviet Russia will be analysed. In this context, after mentioning the domestic and foreign policy conditions in the elections and discussions about the process, the meaning of the elections within the international policy and the interpretation of the elections of the mentioned countries will be examined.

Anahtar Kelimeler

Multiparty System, the Elections of 1946, Democratization, Turkish Foreign Policy, cold war

Kaynakça

• TDA/502/3764708. TDA/502/3764813. TDA/502/3764763. TDA/503/178493.
• TDA/525/5843888. TDA/525/5845640. TDA/525/5844542. TDA/525/5844609.
• TDA/534/5406265. TDA/534/6025864. TDA/535/8729404.
• TDA/540/12698632. TDA/540/12698651. TDA/540/12698737. TDA/540/12698692. TDA/540/12698604.
• TDA/571/9336605. TDA/964/18857. TDA/964/18864. TDA/964/18849. TDA/964/18874. TDA/964/18843. TDA/964/18845.
• TDA/2303/4862684. TDA/4023/17728641. TDA/2752/13866667.
• 2. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) B.C.A, CHP Olağanüstü Büyük Kurultayı Toplantı Zabıtları), Kutu: 218, Gömlek: 860, Sıra: 1, 10 Mayıs 1946. BCA, (Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü), 30-1-0-0, Yer: 44-257-1.
• 3.Yayınlanmış Arşiv Belgeleri British Documents on Foreign Affairs: Reports and Papers From The Foreign Office Confidential PriNT, Part IV, Series B, Vol, 1. (1999). (ed. MalcolmYapp), University Publications of America. (BDOFA-IV-B-1) British Documents on Foreign Affairs: Reports and Papers from The Foreign Office Confidential Print, Part IV, Series B, Vol 3. (2001). (ed. Malcolm Yapp), University Publications of America. (BDOFA-IV-B-3)
• TBMM Zabıt Cerideleri (TBMM-ZC) TBMM Zabıt Ceridesi, Dönem: 7, Olağanüstü İnikad, Cilt: 15, 23 Şubat 1945. TBMM Zabıt Ceridesi, Devre VII, İctima 2, Cilt:14, Birinci İnikat, 1 Kasım 1944. TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: VII, Toplantı: 3, Cilt:20, Birinci Birleşim, 1 Kasım 1945. TBMM, Tutanak Dergisi (TBMM-TD), Dönem VII, Toplantı: 8, Cilt: 24, 10 Haziran 1946.
• Gazeteler Cumhuriyet, 12 Temmuz 1946. Tanin, 13 Temmuz 1946. Tanin, 18 Temmuz 1946. Ayın Tarihi, Sayı: 138, 1-31 Mayıs 1945.
• Ahmad, Feroz (2010). Bir Kimlik Peşinde Türkiye. Çev. Sedat Cem Karadeli. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay.
• Albayrak, Mustafa (2004). Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960). Ankara: Phoenix.
• Aydın, Mustafa (2002). “İkinci Dünya Savaşı ve Türkiye 1939-1945”. Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar. Ed. Baskın Oran. İstanbul: İletişim Yay. 399-475.
• Babaoğlu, Resul (2017). “İngiliz Belgelerinde Türkiye’nin Demokrasiye Geçiş Yılları: Demokrat Parti’nin Kuruluşu ve 1946 Seçimleri”. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 10: 371-402.
• Barutçu, Faik Ahmet (1977). Siyasi Anılar. İstanbul: Milliyet Yay.
• Bilge, Suat (1992). Güç Komşuluk: Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri 1920-1964. Ankara: İş Bankası Yay.
• Burçak, Rıfkı Salim (1977). Türkiye’de Demokrasiye Geçiş 1945-1950. Ankara: Olgaç Yay.
• Demirel, Ahmet (2014). Tek Parti’nin İktidarı: Türkiye’de Seçimler ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yay.
• Ekinci, Necdet (1997). II. Dünya Savaşı’ndan Sonra Türkiye’de Çok Partili Düzene Geçişte Dış Etkenler. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yay.
• Erkin, Feridun Cemal (1987). Dışişlerinde 34 Yıl. Ankara: TTK Yay.
• Eroğul, Cem (1990). Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi. Ankara: İmge Yay.
• Hassanli, Jamil (2011). Stalin and Turkish Crises of Cold War. Lanham: Lexington Books.
• İnan, Süleyman (2006). Muhalefet Yıllarında Adnan Menderes. Ankara: Liberte Yay.
• Karpat, Kemal (2015). Türk Demokrasi Tarihi. İstanbul: Timaş Yay.
• Koçak, Cemil (2012). Türkiye’de İki Partili Siyasi Sistemin Kuruluş Yılları (1945- 1950): İktidar ve Demokratlar. İstanbul: İletişim Yay.
• Koçak, Cemil (2017). Türkiye’de Milli Şef Dönemi. İstanbul: İletişim Yay.
• Sever, Ayşegül (1997). Soğuk Savaş Kuşatmasında Türkiye. İstanbul: Boyut Yay.
• Tekin, Yusuf ve Çağatay Okutan (2019). Türk Siyasal Hayatı. Ankara: Orion Yay.
• Timur, Taner (1994). Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş. İstanbul: İletişim Yay.
• Tuncer, Erol (2003). Osmanlı’dan Günümüze Seçimler (1877-2002). Ankara: TESAV.
• Ülman, Halık (1961). Türk-Amerikan Diplomatik Münasebetleri 1939-1947. Ankara: SBF Yay.
• Yetkin, Çetin (1983). Türkiye’de Tek Parti Yönetimi 1930-1945. Altın Kitaplar Yay.