19. Yüzyılın Sonu ve 20. Yüzyılın Başlarında Osmanlı – Kazak İlişkilerinin Seyri ve Rusya’nın Karşı Tedbirleri

Yıl 2022, Sayı: 100, 59 - 75, 27.01.2022

Ordaly Kongyratbayev Saulebek Rustemov Bakytzhan Zhursunbayev Seiilkhan Tokbolat

https://doi.org/10.12995/bilig.10003

Öz

Bu çalışmada, 19. yy. sonu ve 20. yy. başındaki Kazak Türkleri ile Osmanlı Türkleri arasındaki ilişkileri ele alınmaktadır. Bahsi geçen bu devirde Kazak Türkleri Rusya’nın hâkimiyeti altında bulunmasına rağmen, Türkistan topraklarında hürriyet ve eşitlik uğruna birçok isyan gerçekleştirmişlerdir. Bu bağlamda Kazak Türkleri ile Osmanlı Türkleri ortak ideoloji altında birleşerek, Çarlık Rusya hükümetinin sömürgeci siyasetine karşı durmaya gayret göstermişlerdir. Anadolu ile Türkistan bölgeleri arasındaki gelişen ilişkiyi tehlikeyi bulan Çarlık Rusya hükümeti ise, önlem almaya çalışmıştır. Dolayısıyla Kazak Türkleri ile Osmanlı Türkleri arasındaki ilişkiler, Rusya yönetimi tarafından sıkı denetim altına alınmıştır. Rusya’nın uygulamaya çalıştığı denetlemelere rağmen Kazak Türkleri ile Osmanlı Türkleri arasındaki kültürel ilişkilerin kesintisiz devam etmesi hür ve huzurlu yaşamayı arzu eden milli iradenin gelişmesini etkilendiğini söylemek mümkündür. Çalışmamızda bu kültürel ilişkinin süreçleri belgelere istinaden ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kazak-Osmanlı ilişkileri, İttihat-ı Terakki, Pantürkizm, Ceditçilik, Matbuat, Balkan Savaşı

The Role of a Common Ideology in the Relationship between Kazakhs and Ottoman Turks (The Second Half of the 19th and Early 20th Centuries)

Öz

The purpose of this article is to discover the peculiarities of the relationship between Kazakhs and Ottoman Turks in the late 19th and early 20th centuries. In the considered historical period, the Kazakh lands became a colony of the Russian Empire. In opposition to the colonial system of Tsarist Russia, the Kazakhs sought to establish interconnection and receive the support of Ottoman Turks. However, the Russian Empire tried in every possible way to prevent the establishment of this connection. Fearing the consolidation of the relationship of Kazakhs with Ottoman Turks, the authorities of Tsarist Russia strengthened control over the local people. Despite the total supervision of the Tsarist authorities, the Kazakhs attempted to establish contact with the Ottoman Turks did not cease. The article analyzes the implementation of this relationship by specific source documents.

Anahtar Kelimeler

Kazakhs, Ottoman Turks, pan-Turkism, Jadidism, colonial policy, liberation movement

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri Kazakistan Cumhuriyeti Merkez Devlet Arşivi, (KC MDA). Özbekistan Cumhuriyeti Merkez Devlet Arşivi, (ÖC MDA). Rus İmparatorluğu’nun Dış Politika Arşivi,(Rİ DPA). Rusya Federasyonu Devlet Arşivleri, (RF DA). Tataristan Cumhuriyeti Ulusal Arşivi, (TC UA).
• Abdullayev, R. M. “Integratsionnyye Protsessy v Musul’manskom Mire i Turkestanskiye Dzhadidy.” Dzhadidizm: Bor’ba Za Reformu, Obnovleniye, Nezavisimost’ i Progress, 1999, pp. 69-82.
• Ahmedov, Galım. Alash “Alash” Bolganda: Estelikter Men Tarihi Derekter. Jalin, 1996.
• Alexsander, Bennigsen, and Chantal Lemercier-Quelquejay. The Evolution of the Muslim Nationalities in the USSR and Their Linguistic Problems. 1961.
• Arshaluys, Arşaruni, and Gabidullin H. Ocherki Panislamizma i Pantyurkizma v Rossii. Bezbozhnik, 1931.
• Avakyan Arsen. Cherkesskiy Faktor v Osmanskoy Imperii i Turtsii (Vtoraya Polovina X1X-Pervaya Chetvert’ XX Vv.). Gitutyun Yay, 2001.
• Gol’strem, Vladimir. Musul’manskaya Pechat’ v Rossii v 1910 Godu. 1911.
• Karimi, Fatih. Istamʙul Maktuʙlari. 1913.
• Kempbell, Yelena. “Musul’manskiy Vopros v Rossii: Istoriya Obsuzhdeniya Problemy.” Istoricheskiye Zapiski, vol. 4, no. 122, 2001, pp. 132-57.
• Khalfin, Naftula. Prisoyedineniya Sredney Azii k Rossii. 1965.
• Makhaeva, Aitkul. Qazaq-Qırgız Sayasi Baylanıstarının Tarihi (XVIII Gasırdın Ekinshi Jartisi – XX Gasırdın Bas Kezi). 2007.
• Mazin, Konstantin Anatol’yevich. “Religioznaya Emigratsiya Iz Dorevolyutsionnoy Rossii.” Istoricheskiye Zapiski, vol. 6, no. 124, 2003, pp. 241-94.
• Orozaliyeva, Aykokul. Istoriya Kyrgyzsko-Turetskikh Otnosheniy Ot Istokov Do 20 Veka. 2002.
• Saray, Mehmet. Rus İşgali Devrinde Osmanlı Devleti İle Türkistan Hanlıkları Arasındaki Siyasi Münasebetler (1775-1875) – Prof. Dr. Mehmet Saray | Kitapyurdu.Com. 1994.
• Shokai, Mustafa. Shokai M. Tandamali. Kainar, 1998.
• Terent’yev, Mikhail. Rossiya i Angliya v Sredney Azii. Merkul’yeva, 1875.
• Vasil’yev, Aleksandr Dmitriyevich. Znamya i Mech Ot Padishakha. Politicheskiye i Kul’turnyye Kontakty Khanstv Tsentral’noy Azii i Osmanskoy Imperii (Seredina XVI – Nachalo XX Vv.). Institut vostokovedeniya RAN, 2014.
• Velіdі, Akhmed. Bügüngü Türkіlі (Türkіstan) ve Yakіn Tarіhі. 1981.
• Zagidullin, Il’dus. Islamskiye Instituty v Rossiyskoy Imperii: Mecheti v Yevropeyskoy Chasti Rossii i Sibiri. 2007.
• Zenkovsky, Serge. Pan-Turkism and Islam in Russia. Harvard University Press, 1960.