Romanya’daki Türk-Tatar Toplumunun Matbuat Mirasından: Bora (Viscolul)

Yıl 2022, Sayı: 100, 99 - 122, 27.01.2022

Kamelya Tekne

https://doi.org/10.12995/bilig.10005

Öz

Balkan Yarımadası’ndaki Türk varlığının tarihî alt yapısı kadim bir maziye uzanmaktadır. Bölge İskitler döneminden itibaren Türk kavimlerinin uğrak güzergâhlarından biri olmuştur. Yarımadadaki
Türk kültür varlığına dair gerek lisânî gerekse fizikî manada çok sayıdaki yadigâr bu tarihî silsileyi izah eder niteliktedir. Balkan coğrafyası, Anadolu kökenli Türklüğün yanı sıra, Rus yayılmacılığının
ve uyguladığı politikaların zorunlu kıldığı göçler sonucunda, özellikle bugünkü Romanya ve Bulgaristan’a yerleşmiş olan Kırım Türk-Tatar toplumunu da barındırmaktadır.
Romanya’daki Türk-Tatar toplumunun basın hayatının bir parçası olan Bora (Viscolul) 1938-1939 yıllarında yayımlanmıştır. On iki sayı gibi kısa ömürlü bir yayın hayatına sahip olmakla birlikte, Türklük bilinciyle faaliyet göstermesi noktasında geleceğe bırakılan emanetlerdendir. Bora dergisi Dobruca bölgesine bağlı Silistre (Durostor)’de basılmıştır.
Anayurdu dışında başka bir hâkim unsurun siyasî nüfuzu altında yaşamak durumunda kalan Türk-Tatar toplumunun millî şuur bilinciyle Bora gibi bir dergiye hayat vermiş olması başlı başına
önemi haizdir. Çalışmamızın amacı Balkan coğrafyasında faaliyet göstermiş bu süreli yayının muhtevasını izah ederek bilinir kılmaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk-Tatar, Bora, Viscolul, Dobruca, Silistre, Romanya, Türk dünyası.

From the Press Heritage of the Turkish-Tatar Community in Romania: Bora (Viscolul)

Öz

The historical infrastructure of the Turkish existence in the Balkan Peninsula goes back to an ancient past. The region has been one of the frequented routes of Turkish tribes since the Scythian period. Numerous heirlooms, both in language and in the physical sense, about the Turkish cultural presence in the region, are of a nature that explains this historical sequence. Besides the Anatolian origin, Balkan geography also includes the Crimean Turkish-Tatar community, which has settled in Romania and Bulgaria, as a result of the immigration required by Russian expansionism and the policies implemented.
Bora (Viscolul), which is a part of the press life of the Turkish-Tatar community in Romania, was published in 1938-1939. Although it had a short publishing life like twelve issues, it is one of the relics left for the future in terms of operating with the Silistra (Durostor) of Dobrudja region at the time of its publication.
It is important that the Turkish-Tatar society, which had to live under the political influence of another dominant force other than its homeland, gave life to a magazine like Bora with the awareness of national consciousness. The aim of our study is to explain the content of this periodical, which had been operating in Balkan geography and make it known.

Kaynakça

• Acaroğlu, M. Türker. “Tanrıöver ve Gagauzlar.” Türk Yurdu, vol. 6, no. 2, 1967, ss. 80-83.
• Ağuiçenoğlu, Hüseyin. “Ak Toprakla Dobruca Arasında. Dobruca Müslüman Türk Basınında Hicret Konusunda Yapılan Tartışmalar.” Osmanlı Araştırmaları Dergisi, no. XXII, 2003, ss. 61-75.
• Ağuiçenoğlu, Hüseyin. “Zwischen Bindung und Abnabelung Das ‘Mutterland’.” Presse der Dobrudscha der Türkischen Zyprioten in Postosmanischer Zeit. Ergon Verlag Würzburg in Kommission, 2012.
• “Âlem-i İslâm Haberleri.” Bora (Viscolul), no. 3, 1938, ss. 8. “Bir Hakikat.” Bora (Viscolul), no. 1, 1938, ss. 2.
• “Büyük Bir Türk ve Büyük Bir Türk Muhibi.” Bora (Viscolul), no. 10-11-12, 1939, ss. 2-4.
• Büyükçınar, Ayşe Beyza. “Romanya Babadağı Ekseninde Sarı Saltuk ve Heterodoks İslâm.” Uluslararası Balkan Tarihi ve Kültürü Sempozyumu (6-8 Ekim 2016), ed. A. Koyuncu, C. 1, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Balkan ve Ege Uygulama ve Araştırma Merkezi, 2017, ss. 266-274.
• Copeaux, Etienne. “Prometeci Hareket.” Unutkan Tarih Sovyet Sonrası Türk Dilli Alan. Haz. Semih Vaner. Çev. Ercan Eyüboğlu, Metis Yayınları, 1997, ss.17-52.
• Decei, Aurel. “Dobruca.” İslâm Ansiklopedisi. C. 3. MEB Yayınları, 1945, ss. 628-643.
• Deryadil. “Millete Ol Faydalı (Kıssadan Hisse).” Emel, no. 129, 1938, ss. 25-26.
• “Doleantele Populatiunei Musulmane.” Bora (Viscolul), no. 7-8, 1938, ss. 9-11.
• F., İ./ Caş Keday. “26 Noembrie 1917.” Bora (Viscolul), no. 1, 1938, ss. 2-4.
• F., İ./ Caş Keday. “O Aniversare.” Bora (Viscolul), no. 1, 1938, ss. 4-5.
• Fevzi, İrfan. “Cuvânt Înainte.” Bora (Viscolul), no. 1, 1938, ss. 1-2.
• Fevzi, İrfan. “Poporul Turco-Tătar/ca factor civilizator în Sud-Estul European.” Bora (Viscolul), no. 2, 1938, ss. 3-7.
• Fevzi, İrfan. “O Personalitate în Lumea Turco-Tătară.” Bora (Viscolul), no. 4-5, 1938, ss. 1-4.
• Fevzi, İrfan. “Dela Genghis-Han şi Timur-Lenk la Atatürk.” Bora (Viscolul), no. 6, 1938, ss. 1-3.
• Fevzi, İrfan. “Stimate Domnule abonat și prieten.” Bora (Viscolul), no. 6, 1938, ss. 8.
• Fevzi, İrfan.“Celebi Cihan.” Bora (Viscolul), no. 10-11-12, 1939, ss. 1-4.
• Gencer, Ali İhsan. “Berlin Antlaşması.” İslâm Ansiklopedisi. C. 5. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992, ss. 516-517.
• Guboğlu, Mihail. “Romen Ulusunun Eski Türk Kavimleri ile İlişkileri Hakkında.” VIII. Türk Tarih Kongresi (11-15 Ekim), C. 2, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1976, ss. 751-782.
• Guboğlu, Mihail. “K. Atatürk’ün Cumhurbaşkanlığı Döneminden II. Dünya Savaşı’na Kadar Türk-Romen İlişkileri (1923-1944).” Belleten, vol. XLVII, no. 188, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1983, ss. 1045-1072.
• İbrahim, Fevzi. “Durostor Sancağı Müslümanlarına.” Bora (Viscolul), no. 7-8, 1939, ss. 5-6.
• İbrahim, Nuri. “Bora Mecmuasının Müdürü Bay İrfan Fevzi Kardeşim.” Bora (Viscolul), no. 10-11-12, 1939, ss. 7-8.
• İnalcık, Halil. “Türkler ve Balkanlar.” Balkanlarda İslâm Miadı Dolmayan Umut/ Türkistan’dan Balkanlara, ed. Muhammet Savaş Kafkasyalı, C. 2, TİKA Yayınları, 2016, ss. 9-41.
• Jelavich, Barbara. Balkan Tarihi 2: 20. Yüzyıl. Çev. Z. Savan-H. Uğur, Küre Yayınları, 2006.
• Karpat, Kemal H. “Dobruca.” İslâm Ansiklopedisi. C. 9. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994, ss. 482-486.
• Kemal, Bahçesaraylı Çubukçuzade Safveti. “Türklük ve Tatarlık I.” Kırım Mecmuası, no. 2 (16 Mayıs), 1918, ss. 27-28.
• Kemal, Bahçesaraylı Çubukçuzade Safveti. “Türklük ve Tatarlık II.” Kırım Mecmuası, no. 5 (27 Haziran), 1918, ss. 88.
• Kemal, Bahçesaraylı Çubukçuzade Safveti. “Türklük ve Tatarlık III.” Kırım Mecmuası, no. 7 (25 Temmuz), 1918, ss.125-126.
• Kırımal, Edige. Der Nationale Kampf der Krimtürken. Verlag Lechte, 1952.
• Kiel, Machiel. “Silistre.” İslâm Ansiklopedisi. C. 37. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009, ss. 202-205.
• Mahmut, Enver. “Romen Dilinde Romen-Türk Melez Deyimler.” V. Milletlerarası Türkoloji Kongresi (23-28 Eylül 1985), İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1987, ss. 125-144.
• “Muazzam Bir Cemiyet-i İslâmiyye ‘Cemiyet-i Muhammediyye’.” Bora (Viscolul), 1939, no. 10-11-12, ss. 5-7.
• “Mukaddeme: Maksad ve Mesâlik.” Bora (Viscolul), no. 1, 1938, ss. 1. Musa, Eyüp. “Bir Dilek.” Emel, no. 8, 1934, ss. 29.
• Musa, Eyüp. “Şille Gecesi.” Emel, no. 92, 1935, ss. 19.
• Musa, Eyüp. “Inchinare Eroilor Crimeei.” Bora (Viscolul), no. 2, 1938, ss. 2-3.
• Muzafarov, Refik ve Nüzhet Muzafarov. Kırım Tatar Türkçesi Türkiye Türkçesi
• Rusça Sözlük. Çev. Nariman Seyityahya (Seytyagyayev), Türk Dil Kurumu Yayınları, 2018.
• Roux, Jean Paul. Türklerin ve Moğolların Eski Dini. Çev. Aykut Kazancıgil. İşaret Yayınları, 1994.
• “Suphi Tanrıöver.” Bora (Viscolul), no. 10-11-12, 1939, ss. 5-7.
• Tevetoğlu, Fethi. Hamdullah Subhi Tanrıöver (Hayatı ve Eserleri). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1986.
• Togan, Zeki Velidi. “Dobruca Türklüğünün Tarihi Hakkında Yeni Nazariyeler.” Tarihten Sesler, no. 12, 1943, ss.1-3.
• “Türklük ve Tatarlık”. Bora (Viscolul), no. 2, 1938, ss. 1-2.
• Ülküsal, Müstecip. Dobruca ve Türkler. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1966.
• Ülküsal, Müstecip. Kırım Yolunda Bir Ömür. Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Genel Merkezi Yayınları, 1999.