Güney Azerbaycan Çocuk Edebiyatının Öncüsü: Samed Behrengi

Yıl 2022, Sayı: 100, 123 - 136, 27.01.2022

Pervane Memmedli

https://doi.org/10.12995/bilig.10006

Öz

Yaşadığı döneminin sorunlarıyla ve mensup olduğu halkın sıkıntılarıyla yakından ilgilenen ve bu problemler hakkında bilgi sahibi olan Behrengi, Türk çocuklarını doğru şekilde yetiştirmenin ve
onlara doğru mesajlar iletmenin önemini fark etmiş ve eserlerini çocuklara hitap edecek şekilde masal formunda kaleme almıştır. Ona asıl ün getiren başyapıtı ise “Küçük Kara Balık” adlı eseridir
ve bu eser, “siyasi manifesto” olarak nitelendirilir. Azerbaycan’ın ücra köy okullarında öğretmenlik yapan S. Behrengi, hep Azerbaycan Türkçesiyle konuşmuş ve eserlerinin de hepsini ana dilinde
yazmıştır. Folklor örnekleri toplamış edebi eserlerin yanında, eğitime, pedagojiye dair makaleler, denemeler yazmış; tercüme işleri ile meşgul olmuştur. Samet Behrengi, çocukların iç dünyalarına
ayna tutan, onların temiz duygularını, arzularını kaleme alan yazarlardan biridir. Bu yüzden, İran ve Güney Azerbaycan’da çocuk edebiyatının mimarı sayılır. Bu çalışmada, Samed Behrengi’nin
mücadeleler içinde geçen hayatı, fikirleri ve eserleri çerçevesinde, nitel araştırma yöntemi ve Küçük Kara Balık örneklemiyle sanatçının, İran ve Güney Azerbaycan çocuk edebiyatının oluşumuna
katkıları irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Samed Behrengi, Türk çocukları, masal, siyasi manifesto, İran, Güney Azerbaycan

Pioneer of Southern Azerbaijan Children’s Literature: Samed Behrengi

Öz

Behrengi, who was closely interested in the problems of his time and the problems of the people he was a member of, realized the importance of raising Turkish children correctly and conveying
the right messages to them, and wrote his works in fairy tale form to appeal to children. His masterpiece that brought him the real fame is his work called Little Black Fish and this work is described as “political manifesto”. S. Behrengi, who taught in the remote village schools of Azerbaijan, always spoke in Azerbaijani Turkish and wrote all of his works in his native language. He wrote articles and essays on education and pedagogy as well as literary works that collected examples of folklore; He did translation work. Samet Behrengi is one of the authors who mirror the inner world of children and wrote about their clean feelings and desires. Therefore, he is considered the architect of children’s literature in Iran and Southern Azerbaijan. In this study, within the framework of the life, ideas and works of Samed Behrengi in struggles, the contributions of the artist to the formation of Iran and South Azerbaijan children’s literature with the qualitative research method and the Little Black Fish sample were examined.

Anahtar Kelimeler

Samed Behrengi, Turkish children, fairy tale, political manifesto, Iran, South Azerbaijan

Kaynakça

• Aləhməd, Calal. “Səməd Ölmədi.” Varlıq dərgisi, vol.6, no. 93, 1979, ss. 87-96.
• Behrəngi, Əsəd. Qardaşım Səməd Behrəngi. Behrəngi nəşriyyatı, 1999.
• Behrəngi, Səməd. Məhəbbət Nağılı. Tərcüməçidən. Azərnəşr, 1987.
• Behrengî, Sâmâd. Kıssehâ-yi Behreng. Âhter, 1977.
• Fernud, Gholam-Hossein. Mâcâlle-yi Âreş, vol. 13, no. 27, 1968, ss.24-29.
• Fərzanə, Məhəmmədəli. Səməd Behrəngi və Behruz Dehqaninin Ana Dilində Topladıqları Azərbaycan Nağılları Üzərində Çalışmaları. Azərbaycan Milli
• Elmlər Akademiyası Folklor İnstitutu Güney Azərbaycan folkloru. II kitab. “Elm və təhsil” nəşriyyatı, 2014.
• Haşimi, Əmir. “Səmədin izi ilə.” Bakı: Güney Azərbaycan dərgisi, vol.1, no. 18, 1994, ss. 17-25.
• Nəbioğlu, Sabir. Səməd Behrəngi. Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı, 2009.
• Öztay, Oğuz Han. “Osmanlı’nın Siyasal Hayatında Basının Rolü: 19. yy. Örneği.” Social Mentality And Researcher Thinkers Journal, vol. 6, no. 29, 2020, ss. 235-246.
• Öztay, Oğuz Han. “Güney Azerbaycan`ın Basın Tarihi Üzerine Bir İnceleme.” İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, vol. 55, 2021, ss. 80-90.
• Saedi, Gholam-Hossein. “Dud âz konde bolând mişâvâd”. Mâcâlle-yi Âlefba, vol. 2, no. 37, 1965, ss. 34-40.
• Sarpkaya, Seçkin. “Samed Behrenginin Eserlerinde Çocuk.” Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, vol.7, no. 67, 2019, ss. 62-73.