Sürdürülebilir Güvenlik Çerçevesinde Türkiye’nin İklim Politikaları

Yıl 2022, Sayı: 103, 59 - 93, 27.10.2022

Senem Atvur Çağla Vural

https://doi.org/10.12995/bilig.10303

Öz

İklim değişikliği, küresel sistemin bütünlüğünü tehdit eden en önemli sorunlardan biri haline gelmektedir. İklim değişikliğinin etkileri devletlerin çıkarlarına, insan refahına ve çevresel sürdürülebilirliğe yönelik yeni tehditler ortaya koymaktadır. Bu makale, Türkiye’nin iklim değişikliği politikalarını ulusal, insani ve çevresel güvenlik arasında denge kurmaya odaklanan sürdürülebilir güvenlik yaklaşımı çerçevesinde incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışma, Türkiye’nin ekonomik önceliklerinin iklim stratejisinin önüne geçtiğini savunmaktadır. Ayrıca, Türkiye’nin karbon salımı artmaya devam ettikçe ülke, iklim değişikliğinin etkilerine karşı daha kırılgan ve daha az dirençli hale gelecektir. Bu çalışmada Türkiye’nin iklim değişikliğinin yarattığı riskleri sürdürülebilir güvenlik yaklaşımı çerçevesinde ele alması halinde ekonomik çıkar, toplumsal refah ve çevresel korumanın hem mevcut hem de gelecek kuşaklar için dengeli şekilde garanti altına alınabileceği savunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İklim değişikliği, Türkiye, sürdürülebilir güvenlik, karbon salımı, Paris Anlaşması

Türkiye’s Climate Policies in the Context of Sustainable Security

Öz

Climate change is becoming one of the most crucial problems threatening the integrity of the global system. The impacts of climate change have been posing new threats to the states’
interests, human prosperity and environmental sustainability. This article aims to analyze Türkiye’s climate policies within the context of the sustainable security approach, which focuses on
the balance between national, human and environmental security. The study argues that Türkiye’s economic priorities prevail over its climate strategies. Moreover, Türkiye becomes more vulnerable
and less resilient to the impacts of climate change as long as the country’s carbon emissions continue to rise. Therefore, this article argues that if Türkiye considers the risks of climate change with
a sustainable security approach; economic advantages, social prosperity and environmental protection for both present and future generations could be equivalently guaranteed.

Anahtar Kelimeler

Climate change, Türkiye, sustainable security, carbon emission, Paris Agreement.

Kaynakça

• Abbott, Chris et al. Global Response to Global Threats: Sustainable Security for the 21st Century. Oxford Research Group, 2006.
• Aichele, Rachel, and Gabriel Feldermayr. “Kyoto and the Carbon Footprint of Nations.” Journal of Environmental Economics and Management, no. 63, 2012, pp. 336-354.
• Akal, Değer. “BM İklim Konferansı | Türkiye’yi ‘gelişmiş ülkeler’ listesinden çıkarılmak istiyorlar.” T24, December 8, 2018, https://t24.com.tr/haber/bm-iklim-konferansi-turkiyeyi-gelismis-ulkeler- listesinden-cikarilmak-istiyorlar, 767211.
• Al, İbrahim. “Sürdürülebilir kalkınma ve yeşil ekonomi: Türkiye için bir endeks önerisi.” Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol. 12 no. 1, pp. 112-124.
• Alkan-Olsson, Johanna, and İlhami Alkan-Olsson. “Turkey’s Signature of The Kyoto Protocol.” İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, no. 47, 2013, pp. 1-30.
• Altunbaş, Derya. “Uluslararası Sürdürülebilir Kalkınma Ekseninde Türkiye’deki Kurumsal Değişimlere Bir Bakış.” Yönetim Bilimleri Dergisi, no.1, 2003, pp. 1-2.
• Aqueduct. “Water Risk Atlas.” February 22, 2021, https://www.wri.org/applications/aqueduct/water-risk-atlas/#/?advanced=false&basemap=hydro&indicator.
• Arap Center for Studies of Arid Zones and Dry Land ASCAD. Drought Vulnerability in the Arab Region / Case Study: Drought in Syria The Years of Scarce Water (2000-2010). ASCAD, 2011.
• Atvur, Senem, and İnan Rüma. “Ekolojik Güvenlik: Hayati Tehdit.” Güvenlik Yazıları Serisi, no. 25, February 22, 2021, https://trguvenlikportali.com/wp- content/uploads/2019/11/EkolojikGuvenlik_SenemAtvurInanRuma_v.1.pdf.
• Avcı, Sedat. “Türkiye’de Termik Santraller ve Çevresel Etkileri.” Coğrafya Dergisi, no. 13, 2005, pp. 1-26.
• Aydın, Halil İ., and Muhammed M. Nasıroğlu. “Avrupa Birliği Üyelik Sürecinde Türkiye’nin Yeşil Büyüme Göstergelerinin Değerlendirilmesi.” Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, vol. 7, no. 13, 2020, pp. 1-30.
• Aydın, Mustafa, and Fulya Ereker. “Türkiye’de Güvenlik: Algı, Politika, Yapı.” Uluslararası İlişkiler, vol. 11, no. 43, 2014, pp. 127-156.
• Bahçeci, Hazal I. “Türkiye’de Çevreciliğin Tarihi.” Türkiye’de Çevre Politikaları, eds. Burak Hergüner and Erol Kalkan, Nobel Yayıncılık, 2018, pp. 45-62.
• Barbak, Ahmet. “Sürdürülebilir Güvenlik Yaklaşımı ve Kamu Yönetimi İlişkisi Üzerine Kavramsal Bir İnceleme.” Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, vol. 20, no. 2, 2018, pp. 37-50.
• Barnett, Jon. The Meaning of Environmental Security: Ecological Politics and Policy in the New Security Era. Zed Books, 2001.
• Bayraç, H. Naci, and Emrah Doğan. “Türkiye’de İklim Değişikliğinin Tarım Sektörü Üzerine Etkileri.” Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, vol. 11, no. 1, 2016, pp. 23- 48.
• Baysal, Başar, and Çağla Lüleci. “Kopenhag Okulu ve Guvenlikleştirme Teorisi.” Güvenlik Stratejileri Dergisi, vol. 11, no. 22, 2015, pp. 61-95.
• Bodansky, Daniel. “International Law and the Design of a Climate Change Regime.” International Relations and Global Climate Change, eds. Urs Luterbacher ve Detlef F. Sprinz, The MIT Press, 2001, pp. 201-220.
• Boyar, Oya. “Anayasa ve Sürdürülebilir Kalkınma.” İstanbul Hukuk Mecmuası, vol. 78, no. 4, 2020, pp. 1921-1957.
• Boztepe, Ayşe Ş., and Zehra Aydın. “Çevre ve Şehircilik Bakanı Kurum: İklim değişikliği artık milli güvenlik meselesidir.” Anadolu Ajansı, April 5, 2021, https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/cevre-ve-sehircilik-bakani-kurum-iklimdegisikligi-artik-milli-guvenlik-meselesidir/1670283.
• Brown, Lester R. “Redefining National Security.” Challenge, vol. 29, no. 3, 1986, pp. 25-32.
• Buzan, Barry et al. Security: A new Framework Analysis. Lynne Rienner Publishers, 1998.
• Buzan, Barry. “New Patterns of Global Security in the twenty-first Century.” International Affairs, vol. 67, no. 3, 1991, pp. 431-451.
• Çelik, Ahmet H. “Türk Dış Politikasının Niteliği Üzerine Kavramsal Bir Tartışma: Değerli Yalnızlık mı, Şuurlu Dinamizm mi?” Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol. 5, no. 2, 2015, pp. 67-89.
• Center for American Progress. “Sustainable Security.” CAP, February 21, 2021, https://www.americanprogress.org/wp-content/uploads/issues/2009/08/pdf/ss101.pdf.
• Cerit Mazlum, Semra. “Turkey and post-Paris climate change politics: still playing alone.” New Perspectives on Turkey, no. 56, 2017, pp.145-152.
• Climate Action Tracker. April 4, 2021, https://climateactiontracker.org/.
• Cubasch, Ulrich v. “Historical Overview of Climate Change Science/ Working Group I.” Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, eds. S. Solomon, D. Qin, M. Manning, Z. Chen,
• M. Marquis, K.B. Averyt, M. Tignor and H.L. Miller, Cambridge University Press, 2007, pp. 94-127.
• Dalby, Simon. Environmental Security. University of Minnesota Press, 2002.
• De Chatel, Franceska. “The Role of Drought and Climate Change in the Syrian Uprising: Untangling the Triggers of the Revolution.” Middle Eastern Studies, vol. 50, no. 4, 2014, pp. 521-535.
• Demircan, Mesut et al. “Yeni Senaryolar ile Türkiye İklim Projeksiyonları ve İklim Değişikliği.” TÜCAUM - VIII. Coğrafya Sempozyumu, 2015.
• Depledge, Joanna. “The Road Less Travelled: Difficulties in Moving between Annexes in the Climate Change Regime.” Climate Policy, vol. 9, no. 3, 2009, pp. 273-287.
• Deudney, Daniel. “The Case Against Linking Environmental Degradation and National Security.” Millennium, vol. 19, no. 3, 1990, pp. 461-476.
• DPT. Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1996-2000. April 1, 2021, http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/vii/plan7.pdf.
• DW. “Erdoğan’dan Paris İklim Anlaşması Açıklaması.” September 21, 2021, https://www.dw.com/tr/erdo%C4%9Fandan-paris-iklim-anla%C5%9Fmas%C4%B1-a%C3%A7%C4%B1klamas%C4%B1/a- 59255749.
• Erkul Kaya, Nuran. “Türkiye, 10 Kasım’da Paris Anlaşması’nın Tarafı Olacak.” Anadolu Ajansı, October 15, 2021, https://www.aa.com.tr/tr/cevre/turkiye-10-kasimda-paris-anlasmasinin-tarafi- olacak/2392859.
• Erkul, Hüseyin. “Jeotermal Enerjinin Ekonomik Katkıları ve Çevresel Etkileri: Denizli-Kızıldere Jeotermal Örneği.” Yönetim Bilimleri Dergisi, vol. 10, no. 19, 2012, pp. 115-133.
• European Commission. “Climate Action / Paris Agreement.” February 20, 2021, https://ec.europa.eu/clima/policies/international/negotiations/paris_en.
• Field, C. B. et al. Climate Change 2014: Impacts, Adaptation, and Vulnerability,Part A: Global and Sectoral Aspects, Working Group 2 Contribution to the Fifth
• Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University Press, 2014.
• Friedrich, Johannes et al. “This Interactive Chart Shows Changes in the World’s Top 10 Emitters.” World Resources Institute, April 1, 2021, https://www.wri.org/blog/2020/12/interactive-chart-top- emitters.
• Gacal, Funda, and Anne Stauffer. “Türkiye’de Kronik Kömür Kirliliği.” HEAL, February 26, 2021, https://www.env-health.org/wp-content/uploads/2021/02/Chronic-Coal-Pollution-Turkey-TR.pdf.
• Gleick, Peter H. “Water, Drought, Climate Change and Conflict in Syria.” Weather Climate and Society, vol. 6, no. 3, 2014, pp. 331-340.
• Global Carbon Atlas. February 21, 2021, http://www.globalcarbonatlas.org/en/CO2-emissions.
• Gönenç, Defne, and Ayşegül Kibaroğlu. “İklim Güvenliği Kavramının Türkiye İklim Politikasındaki Yeri.” Alternatif Politika, İklim Değişikliği ve Enerji Özel Sayısı, 2017, pp. 1-26.
• Gündoğan, Arif C., Dursun Baş, Rıfat Ünal Sayman, Yunus Arıkan, and Gülçin Özsoy. A’dan Z’ye İklim Değişikliği Başucu Rehberi. REC, 2015.
• Gürcanlı, Zeynep. “Dış Politikada ‘değerli yalnızlık’ Dönemi.” Hürriyet, August 21, 2013 http://www.hurriyet.com.tr/gundem/dis-politikada-degerli-yalnizlikdonemi-24553602.
• Homer-Dixon, Thomas. Environment, Scarcity and Violence. Princeton University Press, 1999.
• İklim Haber. “Mehmet Emin Birpınar: ‘Her Koşulda İklim Değişikliği ile Mücadeleye Devam Edeceğiz’.” December 12, 2018, https://www.iklimhaber.org/mehmet-emin-birpinar-her-kosulda-iklim-degisikligi-ile-mucadeleyedevam-edecegiz/.
• İklim Haber. “Türkiye’nin EK-1’den Çıkma Önerisi, Müzakere Gündemine Giremedi.” December 3, 2018, https://www.iklimhaber.org/turkiyenin-ek-1den-cikma-onerisi-muzakere-gundemine-giremedi/.
• IMO. “IOM Outlook on Migration, Environment and Climate Change 2014.” February 22, 2021, http://publications.iom.int/system/files/pdf/mecc_outlook.pdf.
• INDC. “Intended Nationally Determined Contribution Turkey.” February 21, 2021, https://www4.unfccc.int/sites/submissions/INDC/Published%20Documents/Turkey/1/The_INDC_of_TURKEY_v.15.19.30.pdf.
• IPCC. IPCC Special Report 2018. February 19, 2021, https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/sites/2/2018/12/ST1.5_OCE_LR.pdf.
• IPCC. Climate Change 2014: Impacts, Adaptation, and Vulnerability. Part B: Regional Aspects. Contribution of Working Group II to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University Press, 2014.
• IPCC. Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University Press, 2021.
• Karakaya, Etem. “Paris İklim Anlaşması: İçeriği ve Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme.” Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, vol. 3, no. 1, 2016, pp. 1-12.
• Kaya, Sezen, ve Aslı Ilgıt. “İklim Değişikliği ve Çevresel Güvenlik: Türkiye Örneği.” Alternatif Politika, vol. 13, no. 1, 2021, pp. 175-207.
• Keleş, Ruşen, Can Hamamcı, ve Aykut Çoban. Çevre Politikası. İmge Kitabevi, 2009.
• Khagram, Sanjeev et al. “From the Environment and Human Security to Sustainable Security and Development.” Journal of Human Development, vol 4, no. 2, 2003, pp.289-313.
• Kılıç, Cüneyt. “Küresel İklim Değişikliği Çerçevesinde Sürdürülebilir Kalkınma Çabaları ve Türkiye.” C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, vol. 10, no. 2, 2009, pp. 19-41.
• Knoema. “CO2 emissions per capita-2019.” April 1, 2021, https://knoema.com/atlas/topics/Environment/CO2-Emissions-from-Fossil-fuel/CO2-emissions-per-capita.
• Koçak, Emrah. “Türkiye’de Çevresel Kuznets Eğrisi Hipotezinin Geçerliliği: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı.” İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, vol. 2, no. 3, 2014, ss. 62-73.
• Köse, İsmail. “İklim Değişikliği Müzakereleri: Türkiye’nin Paris Anlaşması’nı İmza Süreci.” Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, vol. 9, no. 1, 2018, ss. 55-81.
• Kurum, Murat [@murat_kurum]. “Bugün Sayın Bakanlarımız ile İklim Değişikliği Koordinasyon Toplantımızda iklim değişikliğine karşı çalışmalarımızı ve politikalarımızı istişare ettik; Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi, Paris Anlaşması ve Avrupa Yeşil Mutabakatı’nı gündemimize aldık.” April 6, 2021, 16:09, https://twitter.com/murat_kurum/status/1379421127441838080.
• Lebe, Fuat. “Çevresel Kuznets Eğrisi Hipotezi: Türkiye için Eşbütünleşme ve Nedensellik Analizi.” Doğuş Üniversitesi Dergisi, vol. 17, no. 2, 2016, pp. 177-194.
• Mathews, Jessica Tuchman. “Redefining Security.” Foreign Affairs, vol. 68, no. 2, 1989, pp. 162-177.
• Meadows, Donella et al. The Limits To Growth. Universe Book (E-Kitap), 1972, February 22, 2021, http://www.donellameadows.org/wp-content/userfiles/Limits-to-Growth-digital-scan-version.pdf.
• Met Office. “What is Climate Change.” February 19, 2021, https://www.metoffice.gov.uk/climate-guide/climate-change.
• Myers, Norman. “Environment and Security.” Foreign Policy, no. 74, 1989, pp. 23-41.
• NOAA. “How is weather different from climate?.” 19 February 19, 2021, https://www.noaa.gov/explainers/what-s-difference-between-climate-and-weather.
• Ocak, Serkan. “Avrupa Kömürlü Santralleri Kapatıyor, Türkiye Yenilerini Kuruyor.” Deutsche Welle Türkçe, April 4, 2021, https://www.dw.com/tr/avrupa-k%C3%B6m%C3%BCrl%C3%BC-santralleri-kapat%C4%B1yort%C3%BCrkiye-yenilerini-kuruyor/a-56391106.
• ORG. “Sustainable Security Index Rankings Table.” February 22, 2021, https://www.oxfordresearchgroup.org.uk/sustainable-security-index-rankings-table.
• Özdemir, Tarık et al. “Sürdürülebilirlik İçin Yeşile Odaklanma.” Climatehealth, vol. 1, no. 1, 2021, pp. 16-21.
• Öztürk, Kemal. “Küresel İklim Değişikliği ve Türkiye’ye Olası Etkileri.” G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, vol. 22, no. 1, 2002, pp. 47-65.
• Rigaud, Kanta Kumari et al. “Groundswell: Preparing for Internal Climate Migration.” The World Bank, 2018.
• Rothschild, Emma. “What is Security?” Daedalus, vol. 124, no. 3, 1995, pp. 53-98.
• Sabah. “Bakan Kurum’dan Paris İklim Anlaşması açıklaması.” Sabah, October 9, 2021, https://www.sabah.com.tr/gundem/2021/10/09/bakan-kurumdanparis-iklim-anlasmasi-aciklamasi.
• Scoones, Ian. “Sustainability.” Development in Practice, vol. 17, no. 4-5, 2007, pp. 589-596.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. Türkiye Cumhuriyeti İklim Değişikliği Eylem Planı 2011-2023. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2012.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. Türkiye İklim Değişikliği Stratejisi 2010-2023. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2012.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. Türkiye’nin Yedinci Ulusal Bildirimi. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2018.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi. “Enerji.” February 21, 2021, https://www.invest.gov.tr/tr/sectors/sayfalar/energy.aspx.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı. On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 2019.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. “Türkiye’nin Çevre Politikası. Uluslararası Süreçler”. February 20, 2021, http://www.mfa.gov.tr/sub.tr.mfa?778d9159-cb86-4ffbb1d8-e3062458b076.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı. On Birinci Kalkınma Planı (2010-2023) Madencilik Politikaları Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Kalkınma Bakanlığı, 2018.
• T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü. Türkiye 2020 Yılı İklim Değerlendirmesi. Meteoroloji Genel Müdürlüğü, 2021.
• Telesetsky, Anastasia. “The Kyoto Protocol.” Ecology Law Quarterly, vol. 26, no. 4, 1999, pp. 797-814.
• The World Bank. “Data for Turkey, Mexico, Korea, Rep.- 2019.” April 3, 2021, https://data.worldbank.org/?locations=TR-MX-KR.
• The World Bank. “The GDP (current US$)- Turkey.” February 21, 2021, https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?contextual=default&end=2019&locations=TR&start=1976&view=chart.
• Timperley, Jocelyn. “Carbon Brief Profile: Turkey-2018.” Carbon Brief, April 3, 2021, https://www.carbonbrief.org/carbon-brief-profile-turkey.
• Tokyay, Menekşe. “Türkiye’de kömürlü termik santraller nerelerde var?” Euronews, 04 Nisan 2021, https://tr.euronews.com/2019/11/22/komurlu-termik-santrallere-iki-bucuk-y-l-daha-filtresiz-cal-sma- izni-verildi.
• TÜİK. “Sera Gazı Emisyon İstatistikleri, 1990-2018.” February 21, 2021, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sera-Gazi-Emisyon-Istatistikleri-1990-2018-33624.
• TÜİK. “Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri, 2010-2019.” February 21, 2021, https://tuikweb.tuik.gov.tr/HbPrint.do?id=37194.
• Turhan, Ethemcan et al. “Beyond Special Circumstances: Climate Change Policy in Turkey 1992–2015.” WIRE’s Climate Change, no. 7, 2016, pp. 448-460.
• Turhan, Ethemcan. “Right here, right now: a call for engaged scholarship on climate justice in Turkey.” New Perspectives on Turkey, no. 56, 2017, pp. 152-158.
• Turhan, Evren, Hatice Özmen Çağatay, ve Abidin Keçeci. “Hidroelektrik Santrallerin (HES) Çevresel ve Sosyal Etkileri: Alakır vadisi örneği.” 4. Su Yapıları Sempozyumu, 2015, pp. 67-76.
• Ullman, Richard H. “Redefining Security.” International Security, vol. 8, no. 1, 1983, pp. 129-153.
• UNDP. “Sustainable Development Goals.” February 19, 2021, https://www.undp.org/content/undp/en/home/sustainable-development-goals.html.
• UNFCCC. “Durban Climate Change Conference - November 2011.” February 19, 2021, https://unfccc.int/process-and-meetings/conferences/past-conferences/durban-climate-change-conference-november-2011/durban-climate-change-conference-november-2011.
• UNFCCC. Kyoto Protocol Reference Manual on Accounting of Emissions and Assigned Amount, February 22, 2021, https://unfccc.int/resource/docs/publications/08_unfccc_kp_ref_manual.pdf.
• UNFCCC. Report of the Conference of the Parties on its Seventh Session, Held at Marrakesh. Decision 26/CP.7., January 12, 2021, https://unfccc.int/resource/docs/cop7/13a04.pdf.
• United Nations Treaty Collection. “7.d. Paris Agreement.” February 26, 2021, https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVII-7-d&chapter=27&clang=_en.
• United Nations. Agenda 21, January 12, 2021, https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/Agenda21.pdf.
• United Nations. Paris Agreement, February 22, 2021, https://unfccc.int/processand-meetings/the-paris-agreement/the-paris-agreement.
• United Nations. United Nations Framework Convention on Climate Change, January 12, 2021, https://unfccc.int/resource/docs/convkp/conveng.pdf.
• Upreti, Bishnu Raj. “Environmental Security and Sustainable Development.” Environmental Security. Approaches and Issues, eds. Rita Floyd and Richard A. Matthew, Routledge, 2013, pp. 220-233.
• Voigt, Christina. “Sustainable Security.” Yearbook of International Environmental Law, vol. 19, no. 1, 2009, pp. 163-196.
• Vural, Çağla. “Çevresel Güvenliğin Gelişimi.” Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, vol. 6, no. 1, 2018, pp. 20-38.
• WCED. Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future, February 21, 2021, http://www.un-documents.net/ourcommon-future.pdf.
• Yeşil Gazete. “COP26 Sonrasında Türkiye Enerji Politikalarını Gözden Geçirmeli.” November 15, 2021, https://yesilgazete.org/cop26-sonrasinda-turkiye-enerji-politikalarini-gozden-gecirmeli/.
• Zala, Ben. Looking For Leadership: Sustainable Security in Latin America and the Caribbean. Oxford Research Group, April 4, 2021, https://reliefweb.int/report/world/looking-leadership-sustainable- security-latin-america-and-caribbean.
• Zanbak, Mehmet vd. “Çevre Dostu Büyüme Mümkün mü? Yükselen Piyasalara Yönelik Ampirik Bir Analiz.” Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, vol. 10, no. 2, 2020, pp. 453-478.